Ομιλία Σταύρου Ευαγόρου στην εκδήλωση προς τιμή του Γεράσιμου Αρσένη
Ομιλία του τέως Βουλευτή και μέλους του Δ.Σ. της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου κ. Σταύρου Ευαγόρου στην εκδήλωση του ΔΟΒΕ προς τιμή του Γεράσιμου Αρσένη
Αγαπητοί φίλοι και φίλες,
Είναι με ιδιαίτερη χαρά που αποδέχτηκα την πρόσκληση του ομίλου Δ.Ο.Β.Ε. να είμαι ένας από τους ομιλητές στη σημερινή εκδήλωση η οποία είναι αφιερωμένη στη μνήμη ενός πολιτικού και επιστήμονα του εκτοπίσματος του Γεράσιμου Αρσένη.
Διδάγματα από την Ελληνική κρίση
***
Σας ευχαριστώ για τη πρόσκληση και σας συγχαίρω για την επιλογή ενός τόσο επίκαιρου θέματος το οποίο αφορά τις δημοσιονομικές και νομισματικές πολιτικές σε Κύπρο, Ελλάδα και Ευρωζώνη ιδιαίτερα σε συνδυασμό με τα λάθη του παρελθόντος αλλά και τις προσκλήσεις και τις προοπτικές για το μέλλον.
Είμαι σίγουρος ότι την ελληνική πραγματικότητα θα την αναλύσει και θα την παρουσιάσει η κ. Λούκα Κατσελή μια πραγματικότητα που έζησε και γνωρίζει πολύ καλύτερα από εμάς. Επιτρέψτε μου λοιπόν να σταθώ περισσότερο στα δικά μας τα οποία είναι νωπά, σίγουρα οδυνηρά αλλά και πολύ πρόσφατα.
Είναι παραδεκτό και αποδεκτό από όλους ότι η Κυπριακή οικονομία εξήλθε από το Μνημόνιο Συναντίληψης παρουσιάζοντας σημάδια σταθεροποίησης και στη συνέχεια ανάκαμψης με ρυθμό ανάπτυξης γύρω στο 2,8%, παρουσιάζοντας παράλληλα πρωτογενές πλεόνασμα.
Παρόμοιες προοπτικές φαίνεται ότι διαγράφονται και για το 2017 με την ανεργία να παρουσιάζει σημάδια αποκλιμάκωσης και η οποία κυμαίνεται σήμερα στα 11,9% του Οικονομικά Ενεργού Πληθυσμού.
Έχοντας κατά νουν τα πιο πάνω στατιστικά δεδομένα θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί ότι μπήκαμε στον σωστό δρόμο. Προσωπικά πιστεύω ότι δεν επιτρέπεται να εφησυχάσουμε ούτε λεπτό. Και δεν μπορούμε να εφησυχάσουμε από τη στιγμή που έχουμε να διαχειριστούμε ένα τόσο ψηλό ποσοστό ανεργίας, φαινόμενα μαζικής ανεργίας στους νέους της τάξης του 27%, φαινόμενα μερικής απασχόλησης και φαινόμενα αδήλωτης και ανασφάλιστης εργασίας. Ποιος μπορεί να δηλώνει ικανοποιημένος όταν το 1/3 των συμπατριωτών μας είναι υποχρεωμένοι να ζουν κάτω από το κοινωνικά αποδεκτό όριο της φτώχειας;
Πως μπορούμε να νοιώθουμε σιγουριά όταν η Κύπρος είναι πρώτη σ΄ ολόκληρη την Ευρώπη σ΄ ότι αφορά τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια, το δημόσιο χρέος ξεπερνά το 106% του ΑΕΠ όταν οι αναδιαρθρώσεις δανείων γίνονται αργά και βασανιστικά και όταν οι χορηγήσεις νέων δανείων γίνονται με το σταγονόμετρο.
Τόχουμε φαίνεται εδώ στην Κύπρο να περνούμε από το ένα άκρο στο άλλο. Από την ανεξέλεγκτη, ασύδοτη, μαζική παραχώρηση δανείων του παρελθόντος όπου μ΄ ένα τηλέφωνο έπαιρνες όσα ήθελες φτάσαμε σήμερα στο άλλο άκρο. Όπου για να πάρεις δάνειο πρέπει να αποδείξεις είτε ότι δεν το χρειάζεσαι είτε ότι έχεις τα χρήματα που ζητάς.
Όταν το τραπεζικό μας σύστημα δεν μπορεί να χρηματοδοτήσει την ανάπτυξη και τις επιχειρήσεις και την ίδια στιγμή όταν και η πολιτεία λογω δημοσιονομικών περιορισμών δυσκολεύεται να επενδύσει στην υποδομή τότε αναπόφευκτα σε κάποια στιγμή θα αντιμετωπίσουμε ξανά πρόβλημα.
Φίλες και φίλοι,
Προσωπικά ως τεχνοκράτης αλλά και ως πολιτικός για τόσα χρόνια ανήκω στη σχολή σκέψης που κοιτάζει το μέλλον. Στη σχολή που θέλει να δημιουργήσει τις βάσεις για καλύτερη προοπτική για την οικονομία και την κοινωνία.
Αναπόφευκτα όμως μιας και συζητάμε και τα λάθη μας θα πρέπει να αναφερθούμε και στο παρελθόν.
Παραθέτω λοιπόν αυτούσια μια δήλωση που έγινε από τον τότε αντιπρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. Όλι Ρεν στις 17 του Απρίλη το 2013 η οποία πολύ παραστατικά εισέρχεται στην καρδιά του δικού μας προβλήματος.
«Τα προβλήματα της Κύπρου συσσωρεύτηκαν εδώ και πολλά χρόνια. Στην καρδιά τους βρίσκεται ένας υπερμεγέθης τραπεζικός τομέας ο οποίος άνθισε ελκύοντας ξένες καταθέσεις με πολύ ευνοϊκούς όρους. Αυτές οι εισροές κεφαλαίων συνέβαλαν επίσης στην έκρηξη των ακινήτων και στη συσσώρευση εξωτερικών ανισορροπιών. Το βάθος των τραπεζικών προβλημάτων προήλθε από τις φτωχές πρακτικές διαχείρισης κινδύνου. Λόγω της έλλειψης επαρκούς εποπτείας, επιτράπηκε στις δύο μεγαλύτερες τράπεζες να εκτεθούν σε συσσωρευμένους κινδύνους. Ήταν τα προβλήματα σ΄ αυτές τις τράπεζες που προκάλεσαν τα προβλήματα στα δημόσια οικονομικά και την οικονομική ύφεση στην Κύπρο και όχι το αντίθετο».
Όπως και στην περίπτωση των ΗΠΑ, από όπου ξεκίνησε η κρίση ως τραπεζική για να εξαπλωθεί σ΄ ολόκληρο τον κόσμο αλλά ιδιαίτερα στην Ευρώπη, έτσι και στη χώρα μας η ανεπαρκής και διατρητή εποπτεία, το τζογάρισμα με τα ελληνικά ομόλογα ύψους 4,5 δις, οι μαζικές εξαγορές τραπεζών στο εξωτερικό και πολλά ακόμα συσσωρευμένα λάθη που σχετίζονται με τα δάνεια που εδίδοντο οδήγησαν την Κύπρο στον Μηχανισμό Στήριξης και στο Μνημόνιο. Ένα μνημόνιο τιμωρητικό εγκληματικά βάναυσο και κοινωνικά ανήθικο. Κούρεμα καταθέσεων, ακύρωση αξιογράφων ισοπεδωτικά μέτρα λιτότητας. Πάνω από δέκα δις. Ευρώ μέσα σε μια νύχτα μετατράπηκαν από καταθέσεις και αξιόγραφα, σε κεφάλαια σωτηρίας μιας συστημικής τράπεζας.
Το κούρεμα των καταθέσεων δημιούργησε ή όξυνε το πρόβλημα των ΜΕΔ, αφού το χρήμα χάθηκε από την αγορά. Οι ΜΜΕ επιχειρήσεις έμειναν χωρίς χρηματοδοτικούς πόρους, χιλιάδες έκλεισαν και άλλες παραπαίουν. Η ανεργία εκτοξεύθηκε στα ύψη και τα κοινωνικά προβλήματα οξύνθηκαν.
Φυσικά φίλες και φίλοι όλα όσα έχω πιο πάνω αναφέρει σε καμιά περίπτωση δεν στοχεύουν στην απόκρυψη πολλών διαχρονικών και συνάμα διαρθρωτικών προβλημάτων, ελλειμμάτων λαθών και παραλείψεων τα οποία επιβάρυναν αρνητικά το δημοσιονομικό ισοζύγιο.
Διαχρονικά δημιουργήσαμε με ευθύνη ολονών μας ένα υδροκέφαλο, αναποτελεσματικό, σπάταλο κράτος του οποίου η παραγωγικότητα ήταν στο ναδίρ. Ένα κράτος που αντί να υπηρετεί τους πολίτες τους ταλαιπωρεί ακόμα και σήμερα. Δεν παραγνωρίζω ποσώς τα μέτρα που λήφθηκαν και τα βήματα που έγιναν. Χρειάζεται όμως να γίνουν πολλά.
Ένα σύγχρονος, ευέλικτος και αποδοτικός δημόσιος τομέας σημαίνει από τη μια καλύτερη πιο ποιοτική και πιο ανθρώπινη διαχείριση των κοινωνικών προβλημάτων που αντιμετωπίζει ο κόσμος, αλλά και ένα δημόσιο που θα στηρίζει έμπρακτα και γρήγορα την ανάπτυξη.
Περιμένουμε δεκαετίες για να κτίσουμε ένα υποφερτό Γενικό Σχέδιο Υγείας, την ώρα που το παλιό έχει καταρρεύσει και ακόμα περιμένουμε. Για να βγάλει κάποιος τίτλο ιδιοκτησίας, ή να προβεί σε ένα απλό διαχωρισμό οικοπέδων απαιτούνται το λιγότερο πέντε χρόνια. Τονίζω απλά μόνο τούτο. Αν γινόταν κάποιο θαύμα και έβγαιναν όλοι οι τίτλοι ιδιοκτησίας αύριο τα έσοδα θα πλησίαζαν το 1δις. Ευρώ. Οι ανείσπρακτοι φόροι που οφείλονται στο κράτος πλησιάζουν τα δύο δις ευρώ. Ναι έγιναν βήματα προόδου δεν λέω, αλλά χρειάζονται να γίνουν περισσότερα. Κατ΄ επέκταση τα πρώτα που χρειάζεται είναι ο εκσυγχρονισμός του κράτους με νέες μορφές διοίκησης και διαχείρισης και η μηχανογράφηση όλων των υπηρεσιών του.
Η πάταξη της φοροδιαφυγής και η παράλληλη μείωση των λειτουργικών δαπανών του κράτους θεωρώ ότι είναι εκ των ων ουκ άνευ.
Η περισυλλογή στις προσλήψεις στο δημόσιο και ο περιορισμός των σπαταλών επίσης επιβάλλονται. Περιθώρια υπάρχουν ακόμα πολλά. Πληρώνουμε εκατομμύρια για ενοίκια, ταξίδια, υπερωρίες, για αγορές συμβουλευτικών υπηρεσιών για μελέτες που μπαίνουν στα συρτάρια.
Παραδείγματα μπορώ να αναφέρω πολλά όπως και προτάσεις για λήψη μέτρων. Θα περιοριστώ όμως μέχρις εδώ.
Φίλοι και φίλες,
Στη δική μου αντίληψη το τρίπτυχο το οποίο θα μας επιτρέψει να ατενίζουμε το μέλλον της πατρίδας μας με αισιοδοξία, το τρίπτυχο που θα θέσει τις βάσεις και τις προοπτικές για ένα καλύτερο αύριο αφορά στα πιο κάτω:
- Ανάπτυξη
- Κοινωνική συνοχή
- Δημοσιονομικό νοικοκύρεμα
Για να βαδίσουμε με σιγουριά προς την ανάπτυξη και την παραγωγή πλούτου χρειάζεται πρώτα και πάνω απ΄ όλα το κράτος να δημιουργήσει το θεσμικό οικονομικό και φορολογικό πλαίσιο που θα φέρνει έσοδα αλλά θα στηρίζει και θα προωθεί την ανάπτυξη. Πρόσθετα όμως το κυπριακό κράτος οφείλει να στηρίξει και το ίδιο την ανάπτυξη μέσο του προϋπολογισμού, ιδιαίτερα τώρα που ο ιδιωτικός τομέας και ιδιαίτερα οι τράπεζες αδυνατούν να το πράξουν. Έφτασε πιστεύω η στιγμή για μια νέα φορολογική μεταρρύθμιση μ΄ ένα σύστημα δικαιότερο, πιο αποδοτικό και αναπτυξιακό.
Την ίδια στιγμή η βελτίωση των δεικτών και τα αποτελέσματα της ανάκαμψης δεν μπορεί να είναι προνόμιο των λίγων. Ας μην ξεχνάμε ότι η αιματηρή λιτότητα που μας επέβαλαν, η ανεργία και η φτώχια έπληξε και πλήττει κυρίως τα οικονομικά ευάλωτα στρώματα της κοινωνίας. Κατ΄ επέκταση στόχος θα πρέπει να είναι η δημιουργία ενός σύγχρονου κοινωνικού κράτους και η αναβάθμιση της κοινωνικής συνοχής.
Τέλος, είναι το δημοσιονομικό νοικοκύρεμα το οποίο πρέπει να διέπει τις ενέργειες μας και ιδιαίτερα τις ενέργειες εκείνων που έχουν το πρόσταγμα της κατάρτισης των προϋπολογισμών του κράτους.
Εδώ όμως φίλοι ας μην επιτραπεί ένας διαχωρισμός τον οποίο οφείλω να κάνω. Για μένα προσωπικά άλλο είναι το δημοσιονομικό νοικοκύρεμα το οποίο επιβάλλεται και άλλο η αιματηρή σκληρή ανάλγητη ισοπεδωτική λιτότητα η οποία οδηγεί συνανθρώπους μας στον απόλυτο εξευτελισμό της ακραίας φτώχιας και της ανέχειας. Υπάρχει διαφορά.
Κλείνοντας φίλες και φίλοι έχω προσωπικά και στη βάση των εμπειριών που έχω αποκομίσει όλα αυτά τα χρόνια καταλήξει σε μια πρόταση την οποία συνοψίζω ως εξής: Στην Δημοκρατία μας ο κρατικός μηχανισμός και οι δομές που οικοδομήσαμε από το 1960 χρειάζονται όχι απλά φρεσκάρισμα αλλά επανίδρυση, επαναδόμηση. Είναι στο χέρι ολωνών μας λοιπόν να ξανακτίσουμε την Κύπρο που θέλουμε.
Σταύρος Ευαγόρου
Μέλος Δ.Σ. Κεντρικής Τράπεζας
Πρώην Βουλευτής