Οι περισσότεροι αναλυτές συμφωνούν ότι ο μεγάλος χαμένος από την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και τον συνεχιζόμενο εκεί πόλεμο δεν είναι άλλος από την Ευρώπη.
Δεν είναι μόνο η εξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο και το πετρέλαιο αλλά και το γεγονός ότι ο πόλεμος διεξάγεται σε ευρωπαϊκό έδαφος, ο κίνδυνος επέκτασής του σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες είναι υπαρκτός ενώ ακόμη και μια πιθανή χρήση τακτικών πυρηνικών όπλων θα ήταν καταστροφική για την Ευρώπη.
Εξερχόμενη από μια πανδημία με πληγές που θα χρειαστούν ίσως χρόνια να επουλωθούν, βρίσκεται αντιμέτωπη με έναν πόλεμο που ανατρέπει όλες τις προσδοκίες για ανάπτυξη και καλύτερες μέρες. Από την άλλη επανέρχεται ο ατλαντισμός που την θέτει υπό αμερικανικό έλεγχο και καταδικάζει όλες τις προσπάθειες που έγιναν ως τώρα για μια αυτόνομη ευρωπαϊκή πορεία. Επί της ουσίας η Ευρώπη πληρώνει για την αναστήλωση της αμερικανικής ηγεμονίας και για τις φιλοδοξίες της Μόσχας να παραμείνει η Ρωσία μια μεγάλη δύναμη. Τα ευρωπαϊκά διλήμματα είναι μεγάλα. Αύριο πιθανόν οι Αμερικανοί να παρασύρουν τους Ευρωπαίους και στη διαμάχη τους με την Κίνα.
Η Δύση παραμένει ασφαλώς ένας σημαντικός πυλώνας του διεθνούς συστήματος. Αλλά και δύναμη πολιτισμού και μεγάλων τεχνολογικών επιτευγμάτων. Όμως ταυτόχρονα δεν είναι πια ο ομφαλός της γης όπως ήταν κάποτε τους περασμένους αιώνες με την αποικιοκρατία ή και μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο με την ισχυρή αμερικανική ηγεμονία. Οι ΗΠΑ δεν είναι σήμερα παρά σκιά του εαυτού τους σε σχέση με αυτό που ήταν μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Σήμερα ο πληθυσμός της γης πλησιάζει τα 8 δισεκατομμύρια ανθρώπους. Το 60% περίπου αυτού του πληθυσμού ζει, εργάζεται και καταναλώνει στην Ασία. Ακολουθεί η Αφρική όπου ζει περίπου το 18% του παγκόσμιου πληθυσμού, τρίτη έρχεται η Ευρώπη με 10% περίπου του παγκόσμιου πληθυσμού, ακολουθεί η Λατινική Αμερική με 9% περίπου του παγκόσμιου πληθυσμού ενώ η Βόρεια Αμερική μόλις που πλησιάζει το 5% του παγκόσμιου πληθυσμού. Σε επίπεδο ΑΕΠ, ΗΠΑ και Κίνα συναγωνίζονται σχεδόν αυτή τη στιγμή και ακολουθούν η Ινδία, η Ιαπωνία και η Γερμανία. Η Ρωσία κλείνει αυτό τον κατάλογο. Σήμερα στην Ασία παράγεται περισσότερο από 50% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Και ανάμεσα στην Ασία και την Ρωσία βρίσκεται μια αχανής έκταση, η Σιβηρία, με τεράστιες ανεκμετάλλευτες ακόμη πηγές πλούτου.
Τα δεδομένα αυτά μας δείχνουν ότι ο σημερινός πλανητικός κόσμος είναι πολύ πιο σύνθετος από το παρελθόν και δεν αποδέχεται τη δυτική ηγεμονία. Θα μπορούσαμε να μιλήσουμε, αν όχι για παρακμή της Δύσης, κάτι που δεν αρέσει σε πολλούς, τουλάχιστον σίγουρα για υποχώρησή της απέναντι στην Ασία, με την Κίνα να αναδεικνύεται η νέα ηγεμονική πλανητική δύναμη. Το κέντρο βάρους του κόσμου μεταφέρεται στην Ασία. Σε στρατιωτικό επίπεδο, όσον αφορά την κατοχή πυρηνικών οπλοστασίων, η Κίνα υστερεί βεβαίως της Ρωσίας και των ΗΠΑ που παραμένουν οι κυρίαρχες πλανητικές πυρηνικές δυνάμεις.
Όλα όσα αναφέρθηκαν παραπάνω εξηγούν, εν μέρει τουλάχιστον, και τη σημερινή αντιπαράθεση στην Ουκρανία, αν κάποιος δεν περιορίζει την ανάλυσή της μόνο σε επίπεδο αρχών τις οποίες όλοι επικαλούνται, αλλά η αξία τους στον σημερινό κόσμο περιορίζεται στη χρήση τους στον πόλεμο της προπαγάνδας. Το παράδειγμα της τουρκικής κατοχής στην Κύπρο με αμερικανική ανοχή και σιωπή, αν όχι στήριξη, σε σχέση με την αντίστοιχη στάση για την Ουκρανία, δείχνει ότι η επίκληση αρχών γίνεται επιλεκτικά μόνο για την εξυπηρέτηση ωμών συμφερόντων. Και εδώ θυμούμαστε ακόμη μια φορά τον Θουκυδίδη όταν ανέλυε τις πραγματικές αιτίες του Πελοποννησιακού Πολέμου. Θα μπορούσε ακόμη να γίνει επίκληση του Χέγκελ που πάει πίσω στον Ηράκλειτο, αλλά και του Καντίου από μια άλλη σκοπιά (Emmanuel Kant), υπέρμαχου της αώνιας ειρήνης στις αναλύσεις του, πιο κοντά στους στωϊκούς. Ασφαλώς υπό τις σημερινές συνθήκες της απειλής ενός πυρηνικού ολοκαυτώματος, τόσο ο Κάντιος όσο και τα ειρηνιστικά κινήματα που αναπτύχθηκαν πιο κοντά σε μας από τον Γκάντι ως τον Μπέρτραντ Ράσελ παραμένουν επίκαιρα.
Η Ευρώπη είναι, με τις σημερινές πολιτικές που υιοθέτησε, σε αδιέξοδο. Όσοι μιλούν για απεξάρτησή της από τη Ρωσία συνηγορούν επί της ουσίας στην μόνιμη εξάρτησή της από τις ΗΠΑ σε θέματα εξωτερικής πολιτικής και άμυνας και σε πολλαπλές άλλες εξαρτήσεις στο θέμα της ενέργειας, ενδεχομένως χειρότερες και από την ρωσική. Αν πάρουμε ως παράδειγμα το φυσικό αέριο που έχει κυριαρχήσει ως η βασική ενέργεια στον σύγχρονο κόσμο, η Ευρώπη διαθέτει ελάχιστα δικά της αποθέματα που βρίσκονται στην Νορβηγία, τη Βρετανία και την Ολλανδία και τα οποία θα εξαντληθούν σε λίγα χρόνια. Η Ρωσία είναι η πρώτη χώρα στον κόσμο σε αποθέματα φυσικού αερίου και ακολουθούν το Ιράν και το Κατάρ. Οι ΗΠΑ κατέχουν την τέταρτη θέση. Το ρωσικό φυσικό αέριο παραμένει πάντα το φτηνότερο λόγω της μεταφοράς του με αγωγούς σε αντίθεση με το αμερικανικό που μεταφέρεται υγροποιημένο στην Ευρώπη και χρειάζεται να γίνουν τεράστιες επενδύσεις για την αποθήκευσή του. Αυτή τη στιγμή μάλιστα η μισή Ευρώπη αποδέχτηκε την αξίωση της Μόσχας να πληρώνει το ρωσικό φυσικό αέριο σε ρούβλια, άσχετα αν με διάφορα νομικά τερτίπια αυτό θα γίνεται κάτω από το τραπέζι, όχι απευθείας, αλλά δι΄ «αντιπροσώπου»!
Στα καθ’ημάς τα αδιέξοδα της Ελλάδας και της Κύπρου είναι ακόμη μεγαλύτερα με την πολιτική που υιοθέτησαν Αθήνα και Λευκωσία. Μια πολιτική που δεν τους επιτρέπει να εκμεταλλευτούν τα δικά τους αποθέματα φυσικού αερίου όπως το κάνουν με επιτυχία χώρες όπως το Ισραήλ και η Αίγυπτος. Αντίθετα μάλιστα πληρώνουν πολύ ακριβά την ενεργειακή εξάρτησή τους η οποία, τουλάχιστον για την Ελλάδα, περνά και από την Τουρκία. Με την αναβάθμιση της Τουρκίας και την πιθανή συνεργασία της με το Ισραήλ και την Αίγυπτο, η κατάσταση για την Ελλάδα και την Κύπρο θα γίνει ακόμη πιο ζοφερή. Και δεν είναι βέβαια οι Αμερικανοί «εταίροι» μας που θα μας σώσουν. Αντίθετα, οι πιθανότητες να ευνοήσουν τον περιφερειακό ηγεμονικό ρόλο της Τουρκίας για τον οποίο θα κληθούμε να πληρώσουμε ένα μέρος του λογαριασμού είναι μεγάλες.
Οι Αμερικανοί αντιτάχτηκαν σε κάθε προσπάθεια της Ελλάδας να καταστεί ενεργειακός κόμβος με το πρόσχημα της ρωσικής εξάρτησης, κάτι που δεν έκαναν για την Τουρκία. Είναι γνωστές οι πιέσεις που δέχτηκε ο τότε Έλληνας πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής, ακόμη και απειλές κατά της ζωής του, στις προσπάθειες του για τη δημιουργία του αγωγού Μπουργκάς- Αλεξανδρούπολη. Και πιο κοντά σε μας το σαμποτάρισμα από τους Αμερικανούς του αγωγού EastMed προς όφελος της Τουρκίας. Ή ακόμη η επιμονή τους το κυπριακό φυσικό αέριο να μοιραστεί ανάμεσα στις δύο κοινότητες, κάτι που δεν γίνεται σε καμιά χώρα του κόσμου.
Αλλά ως γνωστόν «ημείς ανήκομεν εις την Δύσιν» και έχουμε επιλέξει τη «σωστή πλευρά» της Ιστορίας. Άλλοι βεβαίως δεν αποποιούνται την Δύση αλλά επιλέγουν να έχουν και εθνική πολιτική. Πολιτική εξυπηρέτησης των εθνικών τους συμφερόντων.
Σε μας κάποιοι μπερδεύουν την καταδίκη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία που είναι αδιαπραγμάτευτη ως θέση αρχών με ένα πρωτόγονο ισοπεδωτικό αντιρωσισμό.
- Πανεπιστημιακός, συγγραφέας της μυθιστορηματικής τριλογίας ΝΟΜΑΔΑΣ, Αθήνα, Εκδόσεις Βακχικόν, 2017-2019. Τώρα κυκλοφορεί και το νέο του μυθιστόρημα, ΓΡΑΜΜΑ ΣΤΟΝ ΑΝΤΩΝΗ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ/ΣΤΟ ΥΦΑΝΤΟ ΤΟΥ ΄21, από τον ίδιο εκδοτικό οίκο.