Ημερολόγιο ενός δήμιου, ΕΟΚΑ και Αλμπέρ Καμύ

Ανάμεσα στα πράγματά του, τα οποία δημοπρατήθηκαν για 17,000 στερλίνες, ήταν και το ημερολόγιό του.

• Δρ. Νιαζί Κιζίλγιουρεκ, Κύπριος Ευρωβουλευτής, Aκαδημαϊκός και Συγγραφέας

Οι σελίδες του γεμάτες με λεπτομερείς περιγραφές, εκθέσεις και σημειώσεις των απαγχονισμών, τους οποίους εκτέλεσε ο ίδιος.

Τον έλεγαν Χάρυ Μπέρναρντ Άλλεν (Harry Bernard Allen).

Είχε συμμετάσχει σε περισσότερους από 30 απαγχονισμούς ως κύριος δήμιος και παραβρέθηκε σε πολλούς άλλους ως βοηθός. Δεν εργάστηκε μόνο σε φυλακές της Βρετανίας. Ο δρόμος τον έβγαλε και στην Κύπρο, για να περάσει τη θηλιά της αγχόνης στους 9 αγωνιστές της ΕΟΚΑ που απαγχονίσθηκαν.

Τότε, κανείς δεν ήξερε το όνομά του… Κανείς δεν τον γνώριζε… Έφτανε στο νησί μια μέρα πριν τον απαγχονισμό, εκτελούσε τα «καθήκοντά του» και έφευγε. Ο ίδιος πίστευε ότι έκανε μια «ανθρωπιστική» δουλειά. Προσέγγιζε τα θύματά του με πολύ μεγάλη προσοχή. Με ευλάβεια σχεδόν, μετρούσε το ύψος και το βάρος τους για να βρει το κατάλληλο σχοινί. Μετά αποσυρόταν και περίμενε την ώρα της εκτέλεσης. Όταν έφτανε εκείνη η στιγμή, άναβε ένα τσιγάρο, τραβούσε μια ρουφηξιά, και έλεγε στον κατάδικο «πάμε γιέ μου» (let’s go son).

Ο πρώτος που οδηγήθηκε στην αγχόνη ήταν ο Μιχάλης Καραολής. Κατηγορήθηκε άδικα ότι εκτέλεσε έναν Ελληνοκύπριο αστυνομικό. Σημαντικό ρόλο έπαιξαν στην καταδίκη του Καραολή οι Τουρκοκύπριοι επικουρικοί αστυνομικοί που τον συνέλαβαν.

Πολλοί ήταν οι Τουρκοκύπριοι που έπεσαν στην παγίδα της βρετανικής πολιτικής του «διαίρει και βασίλευε» και υπηρετούσαν το αποικιακό καθεστώς. Υπήρχαν και άλλοι, σαν τον Ραούφ Ντεκτάς, που συνειδητά ήταν συνεργάτης των Βρετανών και υπηρετούσε στην Εισαγγελία. Μάλιστα, ήταν ένας από αυτούς που επέμενε στον απαγχονισμό του Καραολή.

• Τα λόγια του Αλμπέρ Καμύ

Η καταδίκη του Καραολή σε θάνατο προκάλεσε μεγάλη αντίδραση. Μάλιστα, ο μεγάλος Γάλλος συγγραφέας Αλμπέρ Καμύ ένοιωσε την ανάγκη να τοποθετηθεί και να ζητήσει να δοθεί χάρη στον νεαρό αγωνιστή. Στο άρθρο του με τίτλο «L’ Enfant Grec» στο περιοδικό L’ Express (6 Δεκέμβρη 1955) σημείωνε: «Και στο ευτυχισμένο νησί που γεννήθηκε η Αφροδίτη πεθαίνουν… μάλιστα με τρόπο φρικιαστικό. Ακόμα μια φορά, η τυφλή καταπίεση οδηγεί σε εξέγερση. Ακόμα μια φορά η δύναμη που ισχυρίζεται ότι θέλει να τηρήσει την τάξη, ιδρύει δικαστήρια και αυξάνει την καταπίεση. Αυτό όμως δεν βοηθά σε τίποτε άλλο εκτός από τον πολλαπλασιασμό των εξεγέρσεων».

Για τον Καμύ, όπου υπάρχει καταπίεση, εκεί εμφανίζονται και ήρωες: «Εκείνοι που είναι ακούραστοι, όπως και η ίδια η καταπίεση, και επιβάλλουν σε ένα αδιάφορο κόσμο τη διεκδίκηση ενός λαού που τον ξέχασαν όλοι εκτός από τον εαυτό του».

Ο Καμύ συμμεριζόταν την άποψη που ήθελε την Κύπρο να είναι το «αβύθιστο αεροπλανοφόρο» των βρετανών και του δυτικού κόσμου. Χαιρέτιζε την ελληνική θέση για παραχώρηση βάσεων στο νησί σε περίπτωση της Ένωσης. Συνεπώς δεν έβλεπε λόγο σύγκρουσης των «φίλιων λαών», Ελλήνων και Βρετανών. Καλούσε τη βρετανική κυβέρνηση να σώσει την ζωή του Καραολή και να του παραδώσει την 3000 ετών πατρίδα του…

Όμως η Μεγάλη Βρετανία αρνήθηκε να παραδώσει την πατρίδα των Κυπρίων στους Κύπριους. Ο Μπέρναρντ Άλλεν στις 10 Μαΐου του 1956 πέρασε την αγχόνη στο λαιμό του Καραολή και ακολούθησαν άλλες οκτώ εκτελέσεις. Όπως σωστά προέβλεψε ο Καμύ, οι απαγχονισμοί «βοήθησαν τον πολλαπλασιασμό» των εξεγερθέντων. Η Ελληνοκυπριακή κοινότητα αγκάλιασε ακόμα πιο σφικτά την ΕΟΚΑ.

Ο ίδιος ο Στρατάρχης Harding, η υπογραφή του οποίου βρισκόταν κάτω από τις ετυμηγορίες των απαγχονισμών, υποχρεώθηκε στο τέλος να ομολογήσει ότι αυτή η αποτρόπαια στάση απέτυχε. Έλεγε χαρακτηριστικά: «Δεν εκτελούσαμε τους μαχητές της ΕΟΚΑ για να φοβίσουμε τους υπόλοιπους. Αυτοί που συμμετείχαν στην ΕΟΚΑ ήταν ήδη προδιατεθειμένοι να θυσιάσουν τη ζωή τους. Προχωρούσαμε στις εκτελέσεις για να εκφοβίσουμε τους γονείς και ειδικά τις μητέρες ώστε να αποτρέψουν τα παιδιά τους από το να ενταχθούν στην ΕΟΚΑ. Όμως αποτύχαμε αφού τους έδιναν και την ευχή τους. Και όταν σκοτώνονταν τους έβλεπαν σαν ήρωες μιας πατρίδας που άξιζε τη θυσία τους».

Όντως τα μέλη της ΕΟΚΑ ήταν «προδιατεθειμένοι να θυσιάσουν τη ζωή τους», και αντίκριζαν την αγχόνη με ψηλά το κεφάλι. Ο Αντρέας Ζάκος, ο οποίος εκτελέστηκε στις 9 Αυγούστου του 1956, έγραφε στον αδελφό του Γιώργο:

«Η ώρα του θανάτου πλησιάζει, μα στη ψυχή μας φωλιάζει η ηρεμία. Τη στιγμή αυτή ακούμε την Ηρωική Συμφωνία του Μπετόβεν (…). Πρώτα ή ύστερα έπρεπε να διαθέσω τη ζωή μου. Δεν βλέπω πιο κατάλληλη περίσταση από την τωρινή για να το κάνω…»

• Niyazi Kizilyurek