Το έπος του 40 και η Κύπρος
Η Κύπρος δέχτηκε με αισθήματα πίκρας και οργής την είδηση για την κήρυξη του πολέμου κατά της Ελλάδας.
Τα αισθήματα αυτά διαδέχτηκαν εκείνα της συγκίνησης και της Εθνικής περηφάνιας, όταν έγινε γνωστή η απάντηση στο εκβιαστικό τελεσίγραφο του Μουσολίνι.
Η αντίδραση των Κυπρίων στο ιστορικό «ΟΧΙ» και τις πρώτες νίκες του Ελληνικού Στρατού εναντίον των Ιταλών, στα Ελληνοαλβανικά σύνορα και τη Βόρειο Ήπειρο, πήρε τη μορφή εθνικού συναγερμού.
Οι καμπάνες κτυπούσαν χαρμόσυνα και η γαλανόλευκη κυμάτιζε περήφανη ξανά παντού.
«Η μήτηρ ημών πατρίς, η πεφιλημένη πανένδοξος Ελλάς υπέστη εκ μέρους Ιταλίας όλως απρόκλητον και αδικαιολόγητο επιδρομήν και απεδύθη ήδη εις δεινόν υπέρ των όλων ιερών αγώνα…. Το ευλογημένον Ελληνικό ημών Έθνος, οι απανταχού Έλληνες βαθείαν εδοκίμασαν αγανάκτησιν δια την μισεράν επίθεσιν του εχθρού…. Ημείς οι εν Κύπρω Έλληνες έχομεν καθήκον υπέρτατον απαραίτητον ίνα αδιαλείπτως ικετεύωμεν τον Θεόν της Ελλάδος υπέρ πλήρους ευοδώσεως του ιερού και μεγάλου αγώνος αυτών….». Αυτά διάβαζαν μεταξύ άλλων, υποψιασμένοι και ανυποψίαστοι, σε εγκύκλιο της Εκκλησίας που κυκλοφόρησε αμέσως μετά την απροκάλυπτη επίθεση των Ιταλών κατά της Ελλάδας.
Στο Ελληνικό προξενείο της Λευκωσίας προσέτρεξαν χιλιάδες προκειμένου να αποσταλούν στην Ελλάδα για να υπηρετήσουν στις τάξεις του ελληνικού στρατού. Ακόμη περισσότεροι στοιβάχτηκαν στις προκυμαίες έτοιμοι να αναχωρήσουν για τον Πειραιά, παρά το γεγονός ότι οι Άγγλοι με παρεμβάσεις προς τον Μεταξά αποθαρρύνουν την κατάταξή τους στις ελληνικές ένοπλες δυνάμεις παραπέμποντας τους στην κυπριακή μονάδα του αγγλικού στρατού. Μια κίνηση, που όπως αποδείχθηκε στη συνέχεια είχε συγκεκριμένο σχέδιο και σκοπό….
Στην Αθήνα, Κύπριοι φοιτητές εγκαταλείπουν τις αίθουσες διδασκαλίας και κινούν για το Μέτωπο. Στην Ελληνική πρωτεύουσα θα συσταθεί ειδική κυπριακή επιτροπή για την αποστολή εθελοντών στον πόλεμο, ενώ το Δεκέμβριο, θα ορκισθούν οι 100 νέοι του Ιερού Λόχου των εν Αθήναις Κυπρίων. Το Κυπριακό Σύνταγμα έγραψε σελίδες τιμής και δόξας στα ελληνικά βουνά. Σε σύνολο το Κυπριακό Σύνταγμα, στις επιχειρήσεις στην ηπειρωτική Ελλάδα και τη Μάχη της Κρήτης, έχασε 100 άνδρες, ενώ περισσότεροι από 2.000 αιχμαλωτίστηκαν.
Σημαντική ήταν επίσης η συμβολή των Κυπρίων γυναικών. Η κατάταξή τους χαρακτηρίστηκε πρωτοποριακή. Η Κύπρος ήταν 3η, σε αριθμό-δύναμη στη Βοηθητική Στρατιωτική Υπηρεσία. Σε σύνολο, 800 Κύπριες υπηρέτησαν σε διάφορες θέσεις, προσφέροντας πολύτιμες υπηρεσίες.
Γράφει στον πρόλογο του βιβλίου του «Η προσφορά της Κύπρου στον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο», ο Νίκος Μπατσικανής:
«Όπως και στους άλλους Αγώνες του Έθνους (Επανάσταση 1821, Ελληνοτουρκικός 1897, Βαλκανικοί, Α΄ Παγκόσμιος, Μικρασιατική Εκστρατεία 1922), οι Κύπριοι πολέμησαν κι έδωσαν το αίμα και τη ζωή τους για τη μητέρα Ελλάδα. Δεν ήταν μόνο η φιλοπατρία και ο ηρωισμός, της ελληνικής ψυχής, η κινητήριος δύναμη που έστελνε χιλιάδες Κύπριους στα πολεμικά μέτωπα της Ελλάδος. Ήταν και το γεγονός ότι μόνο εκεί, στη φλόγα του πολέμου, μπορούσαν να βιώσουν, περισσότερο από οπουδήποτε αλλού, τον επίμονο πόθο τους: να συμπορευτούν σε μια κοινή μοίρα με τους υπόλοιπους Έλληνες, να πάψουν να είναι οι αποκομμένοι αδελφοί. Με δυο λόγια, να ενωθούν με τον εθνικό κορμό. Υπήρξε αυθόρμητη και μεγάλη προσέλευση εθελοντών για κατάταξη».
«Η μικρή Κύπρος», γράφει ο Νίκος Μπατσικανής, «λογίζεται ως η χώρα που είχε, κατ’ αναλογία με τον πληθυσμό της, τη μεγαλύτερη ανθρώπινη συμμετοχή στον Β΄ Π. Π. καθώς 30-32 χιλιάδες Κύπριοι κατετάγησαν στον Αγγλικό Στρατό την περίοδο του Πολέμου».
Ο Πέτρος Παπαπολυβίου στο βιβλίο του «Οι Κύπριοι εθελοντές του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου: Τα Μητρώα, οι Κατάλογοι και ο Φόρος του Αίματος», αναφέρεται ονοματικά στους 16.624 Κύπριους στρατιώτες, που εντάχθηκαν στο «Κυπριακό Σύνταγμα» και την «Κυπριακή Εθελοντική Δύναμη» μέχρι και τον Αύγουστο του 1945 (με ονόματα, γεωγραφική καταγωγή και ημερομηνία κατάταξης. Ο μήνας με τη μεγαλύτερη κατάταξη ήταν ο Νοέμβριος του 1940, γεγονός που οφείλεται στον πρωτοφανή ενθουσιασμό που προκάλεσε στην Κύπρο η ελληνική αντίσταση και το «ΟΧΙ» στην ιταλική επίθεση.
Σημαντική προσφορά προς την αγωνιζόμενη Ελλάδα ήταν και η υλική βοήθεια κάθε είδους που έφτανε συνεχώς από τη Μεγαλόνησο. Οι χρηματικές εισφορές ξεπέρασαν το αστρονομικό για εκείνη την εποχή ποσό του ενός εκατομμυρίου λιρών. Όσοι δεν είχαν χρήματα έδιναν ζώα και προϊόντα. Οι γυναίκες πρόσφεραν τα δακτυλίδια και τα σκουλαρίκια τους. Από έρανο της Μητρόπολης Κερύνειας αγοράστηκε ένα πολεμικό αεροπλάνο (το Κερύνεια) δώρο προς την μαχόμενη Ελλάδα. Τον Φεβρουάριο του 1941 ο Δ.Ν. Δημητρίου εισέφερε 3.000 λίρες για την αγορά ενός άλλου αεροπλάνου, στο οποίο δόθηκε το όνομα «Λάρναξ Κύπρου». Προσφέρθηκαν ακόμη πολλά χρήματα και χρυσαφικά στον Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό και για τη φανέλα του στρατιώτη.
Ενδεικτικό του πως έβλεπαν οι Έλληνες της Κύπρου τη συμμετοχή τους σε εκείνον τον υπέρ πάντων αγώνα είναι το σχετικό κείμενο του διακεκριμένου λογοτέχνη και πολεμιστή του έπους του ‘40, Γιώργου Θεοτόκου:
«Η Ελλάδα ξεπηδά από τα βάθη του είναι μας και τα σκεπάζει όλα. Δεν αισθανόμαστε πια άλλο τίποτε, παρά το ένστικτο της Εθνικής ελευθερίας. Αυτό το ένστικτο ήταν συνυφασμένο με τον ενωτικό πόθο μας, να καταστούμε πραγματικοί ελεύθεροι ως πολίτες μιας ελεύθερης Ελλάδας. Γι’ αυτό το ιδεώδες της Ενώσεως οι πρόγονοι, οι πατέρες μας και εμείς πολεμήσαμε στον Ελληνικό Στρατό». Αυτός άλλωστε ήταν ο λόγος που οι 700 Κύπριοι εθελοντές, οι περισσότεροι πολεμιστές των Βαλκανικών Πολέμων του 1912-1913 απέρριψαν το 1962, πρόταση του τότε Πρέσβη της Ελλάδος κ. Δελιβάνη, για να πάρουν σύνταξη από το Ελληνικό Κράτος, έστω και αν οι περισσότεροι κυριολεκτικώς επένοντο! Και δικαιολόγησαν την απόρριψη αυτή με την εξής απάντηση: “Εμείς καταταγήκαμε ως εθελοντές πολεμιστές για να υπερασπιστούμε τα δίκαια της Μεγάλης Μάνας Ελλάδας. Δεν θέλουμε καμιά ανταμοιβή».
- Αναπλ καθηγητής Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
Από το Μονάγρι Λεμεσού – a.avgoustis@hotmail.com