Η καστανιά της Άννας Φρανκ καλωσορίζει την άνοιξη!
Πρόσεξα προχθές μια σύντομη τηλεοπτική αναφορά στην Άννα Φρανκ (Anne Frank) την έφηβη Εβραιοπούλα που πέθανε από τύφο τις πρώτες μέρες του Μαρτίου 1945 στο ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης Μπέργκεν-Μπέλσεν και σκέφτηκα για άλλη μια φορά την …αταίριαστη χρονική συγκυρία του θανάτου της με την ηλικία της και την αγάπη της για τη ζωή, όπως αποτυπώνεται στο διάσημο Ημερολόγιο της – να φεύγει μόλις 15 χρόνων, αρχές της άνοιξης, της αναγέννησης της φύσης, μέσα στις άθλιες συνθήκες βίας και βαρβαρότητας του Γερμανικού στρατοπέδου, απελπισμένη από τον θάνατο της 17χρονης αδελφής της Μαργκότ (Margot), που έσβησε δίπλα της, επίσης από τύφο, μόλις δυο μέρες προηγουμένως, αλλά και της μητέρας της Έντιθ (Edith) που είχε πεθάνει λίγους μήνες πριν, από πείνα, στο Άουσβιτς.
Σκέφτηκα ότι η Άννα πέθανε, όχι όμως η αιωνόβια καστανιά στην αυλή του κτιρίου (μουσείου σήμερα) στο Άμστερνταμ της Ολλανδίας όπου η Άννα κρυβόταν από τους Ναζί με την οικογένειά της για δύο χρόνια στη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου πριν συλληφθούν από τους Γερμανούς και σταλούν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης – ήταν ένα ταπεινό δέντρο που υψωνόταν μέχρι την κρύπτη της οικογένειας Φρανκ και έπαιξε σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της ελπίδας και στη ψυχική αντοχή της κοπέλας στη διάρκεια του εγκλεισμού της.
Θυμήθηκα το δέντρο της Άννας Φρανκ που καταστράφηκε τον Αύγουστο 2010 από καταιγίδα και τις φωτογραφίες που είχαν δημοσιευτεί τότε σε όλες τις μεγάλες ευρωπαϊκές και αμερικανικές εφημερίδες, με τον κορμό του κομματιασμένο στο έδαφος – το αιωνόβιο δέντρο, ηλικίας 150 χρόνων περίπου, ήταν ήδη καταφαγωμένο από μύκητες και σκόρο που τα τελευταία χρόνια απειλούσαν σοβαρά τη ζωή του.
Διατηρώ ζωηρή την ανάμνηση εκείνης της μακρινής μέρας που περάσαμε κι εμείς κάτω από τη γέρικη καστανιά της Άννας Φρανκ πριν ανέβουμε με τα παιδιά τη στενή σκάλα του κτιρίου – μουσείου που οδηγεί στη σοφίτα της.
Η μικρή μου κόρη Δάφνη ήταν μόνο τριών χρόνων και μου έλεγε πολύ αργότερα πως θυμόταν έντονα, την επίσκεψη στο χώρο.
Στο Ημερολόγιο της, που η Άννα άρχισε να γράφει στα 13 της σε αυτή τη μυστική σοφίτα – από το καλοκαίρι 1942 μέχρι το καλοκαίρι 1944 – ανέφερε την καστανιά της τρεις φορές.
Περίγραψε το ίδιο το δέντρο, αλλά και τη συναισθηματική σχέση που ανέπτυξε μαζί του. «Σχεδόν κάθε πρωί πηγαίνω στο παράθυρο για να αναπνεύσω καθαρό αέρα από το αγαπημένο μου σημείο», έγραψε στις 23 Φεβρουαρίου 1944.
«Απ’ εκεί κοιτάζω τον γαλάζιο ουρανό, τη γυμνή μου καστανιά και τα κλαδιά της όπου γυαλίζουν σταγόνες της βροχής, σαν ασημένιες, κοιτάζω τους γλάρους και τα άλλα πουλιά καθώς πετούν στον αέρα. Σκέφτομαι ότι ενόσω υπάρχει το δέντρο μου κι ενόσω ζω για να το βλέπω, όσο υπάρχει και διαρκεί το φως του ήλιου και ο καθαρός ουρανός, δεν μπορώ να είμαι δυστυχισμένη». Ενώ, στις 18 Απριλίου 1944 είδε στο δέντρο τα πρώτα σημάδια της άνοιξης. «Η καστανιά μας», έγραψε, «έχει ήδη πρασινίσει και μπορείς να δεις ακόμα και μικρά λουλούδια εδώ κι εκεί».
Ο Όττο Φρανκ, πατέρας του κοριτσιού, που ήταν ο μόνος από την οικογένεια που επέζησε του Ολοκαυτώματος, περίγραψε σε μια ομιλία του το 1968 την έκπληξη που δοκίμασε διαβάζοντας στο Ημερολόγιο της κόρης του, τη σημασία του δέντρου αυτού, για την καλή ψυχική διάθεση της Άννας, εκείνα τα δύο χρόνια του φόβου, της αγωνίας και της σιωπής. «Πώς μπορούσα να υποψιαστώ ότι για την Άννα, σήμαινε τόσο πολύ, ένα κομμάτι γαλάζιου ουρανού ή το πέταγμα των γερανών πέρα μακριά; Πώς μπορούσα να υποψιαστώ πόσο σημαντική ήταν η καστανιά γι’ αυτήν, αφού μέχρι τότε, γνώριζα ότι αδιαφορούσε εντελώς για τη φύση; Αλλά λαχταρούσε για τη φύση, ακριβώς όταν τη στερήθηκε και όταν ένιωθε σαν πουλί μέσα στο κλουβί. Έβρισκε ανακούφιση και παρηγοριά, μόνο όταν σκεφτόταν τη φύση, αλλά άφηνε για τον εαυτό της, τα συναισθήματά της».Το 2005 οι υπεύθυνοι του μουσείου της Άννας Φρανκ είχαν αρχίσει να μαζεύουν και να φυλάνε καρπούς από το δέντρο για να αναπτύξουν φιντάνια, ώστε κομμάτια από αυτό να κάνουν ρίζες και να βλαστήσουν και σε άλλα μέρη. Τα νεαρά δενδρύλλια φυτεύτηκαν σε πολλές χώρες, σε πάρκα και σχολεία που φέρουν το όνομα της Άννας Φρανκ. Ένα από αυτά φυτεύτηκε στο Yad Vashem, το επίσημο μνημείο του Ολοκαυτώματος του Ισραήλ στην Ιερουσαλήμ.
Το δέντρο έπαψε να υπάρχει, αλλά συνεχίζει να ζει μέσα από τα νεαρά μέρη του που διασκορπίστηκαν στον κόσμο. Και θα συνεχίσει να ζει, ενόσω οι άνθρωποι θα θυμούνται την Άννα Φρανκ και θα εμπνέονται από τη δίψα και την αγάπη της για τη ζωή. Από το ανυπότακτο πνεύμα της. Από την ακατάβλητη επιθυμία της να είναι ελεύθερη, σαν την παλιά καστανιά έξω απ’ το παράθυρο της φυλακής της.
- Το άρθρο αυτό δημοσιεύτηκε σήμερα Κυριακή 14 Μαρτίου 2021 και στον “Φιλελεύθερο”