Διάλογος με τους νέους για μια εύρωστη Ευρώπη: Από την ακρόαση των φωνών των νέων στην ενεργό πολιτότητα
Κατά τη διάρκεια του τελευταίου έτους, έχει απασχολήσει έντονα τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης η παρουσία της 16χρονης Greta Thunberg, η οποία κατόρθωσε να ταράξει τα λιμνάζοντα νερά της ευρύτερης απάθειάς μας για τα κοινά και τα κοινωνικο-πολιτικά τεκταινόμενα.
Τι μας έχει διδάξει το φαινόμενο «Greta»; Είτε ανήκετε στους προασπιστές ή στους πολέμιους της προσέγγισής της, σίγουρα όλοι αναγνωρίζετε το γεγονός ότι η ώθηση που δίνει η Γκρέτα στην ενεργό συμμετοχή της νεολαίας σε διαμαρτυρίες άμεσης δράσης ανά τον κόσμο έχει αναγάγει τη «φωνή των νέων» για κοινωνική δράση σε ένα άλλο επίπεδο. Η Γκρέτα δεν είναι εδώ για να γίνει σήμερα η ηγέτης του αύριο, αλλά ούτε και για να δώσει η ίδια τη λύση στο πρόβλημα. Εν αντιθέσει, αποτελεί ένδειξη της δύναμης που κρύβει η αυτόνομα παρακινούμενη από την ίδια τη νεολαία προσπάθεια να δοθεί βήμα στη νεανική φωνή προκειμένου να θέσει καίρια για τους νέους ζητήματα υψηλά στην ατζέντα της πολιτικής ηγεσίας, η οποία καλείται με τη σειρά της να εξεύρει τις προσδοκώμενες λύσεις. Αν βέβαια αναμένουμε την ανάπτυξη ατζέντας από τη νεολαία, θα πρέπει σαφέστατα να επενδύσουμε στην εκπαίδευση για ενεργό πολιτότητα προκειμένου να καλλιεργήσουμε τις απαραίτητες δεξιότητες για ενάσκηση της συμμετοχικής δημοκρατίας.
Στο πλαίσιο αυτό, δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι το 2018, η Ευρωπαϊκή Ένωση έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στην ώθηση του διαλόγου με τα παιδιά και τους νέους. Αξίζει να σημειωθεί ότι τον Νοέμβριο του 2018, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο επέλεξε την Παγκόσμια Ημέρα του Παιδιού για να τροχιοδρομήσει έναν γόνιμο διάλογο με τα παιδιά και τους νέους αναφορικά στην «Ευρώπη που θέλουμε». Μόλις πρόσφατα, ο Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (FRA) ξεκίνησε σχετική έρευνα σχετικά με την προώθηση της συμμετοχής των παιδιών και των νέων στη λήψη αποφάσεων, προκειμένου να διασφαλιστεί η ενεργός ακρόαση της νεανικής φωνής. Σύμφωνα με τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού, κάθε παιδί και κάθε νέος έχει το δικαίωμα να ακουστεί. Εντούτοις, πολλές πολιτικές και πρακτικές σε διάφορα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης φαίνεται να παραβλέπουν σκοπίμως τις απόψεις των παιδιών και των νέων, αποφασίζοντας έτσι για το μέλλον τους εν τη απουσία τους. Για τους προαναφερόμενους λόγους, τον Απρίλιο του 2018, ο οργανισμός Eurochild θέσπισε τη «Στρατηγική Συμμετοχής των Παιδιών» που στοχεύει να φέρει τη νεολαία στην καρδιά της Ευρώπης, να δώσει φωνή σε μικρά παιδιά και νέους και να δημιουργήσει μια κοινότητα προάσπισης των δικαιωμάτων των παιδιών και των νέων δίνοντας τους το δικαίωμα να συναποφασίσουν με τους ενήλικες το μέλλον της Ευρώπης, οικονομικό, κοινωνικό, οικολογικό κοκ.
Ποιο είναι όμως το επιθυμητό μέλλον της Ευρώπης για τους νέους; Από τη μια μεριά, η απειλή του Brexit, η παρατεταμένη και συνεχιζόμενη οικονομική δυσπραγία του Νότου, η διευρυμένη προσφυγική κρίση και η φονταμενταλιστική τρομοκρατία φαίνεται να απειλούν το ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Από την άλλη μεριά όμως, η παρούσα κατάσταση δημιουργεί το momentum για τη μετάβαση σε ένα νέο πρότυπο ευρωπαϊκής διακυβέρνησης το οποίο όχι μόνο θα βασίζεται, αλλά και θα εγγυάται, τη βιώσιμη ανάπτυξη. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός, ότι μόλις πέρσι η πρώτη έκθεση της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναφορικά στην αειφόρο ισότητα (2019-2024), τη συγγραφή της οποίας ηγήθηκε η πρώην ελληνίδα υπουργός κυρία Κατσέλη, εστιάζει εκτενώς στον πεπερασμένο χαρακτήρα της ανάπτυξης κάνοντας ιδιαίτερη αναφορά στα ζητήματα που ταλανίζουν την Ευρώπη σήμερα, όπως η οικονομική κρίση, η ανεργία και η οικολογική καταστροφή, ενώ η ίδια έκθεση καλεί για ένα νέο παράδειγμα διακυβέρνησης. Αυτό ακριβώς το νέο παράδειγμα διακυβέρνησης μπορεί να επέλθει μέσω της «δράσης για δράση», της διαβούλευσης εκ μέρους των ιθυνόντων χάραξης πολιτικής με τους νέους για σκοπούς λήψης αποφάσεων, και της νεανικής ενεργούς πολιτότητας.
Στη βάση αυτή, στα πλαίσια των προσπαθειών ενίσχυσης του διαλόγου με τους νέους, το Συμβούλιο της Ευρώπης διεξήγαγε το 2016 σχετική έρευνα αναφορικά στις απόψεις των νέων για τις προκλήσεις στη διασφάλιση των δικαιωμάτων των παιδιών και των νέων. Αρχικά, οι νέοι φαίνεται να δίνουν ιδιαίτερη βαρύτητα στα ζητήματα της φτώχειας και της λιτότητας. Συχνά αναφέρουν ως αιτίες της φτώχειας και του κοινωνικο-οικονομικού αποκλεισμού των νεαρών ατόμων, αλλά και των ενηλίκων, την έλλειψη ευκαιριών, αλλά και την αρνητική κοινωνική τους απεικόνιση. Αναφορικά στις περιορισμένες ευκαιρίες λειτουργικής ένταξής τους στην αγορά εργασίας εστιάζουν αφενός στις περιορισμένες ευκαιρίες για ποιοτική εκπαίδευση και επαγγελματική ανάπτυξη, και αφετέρου στις διακρίσεις και τα στερεότυπα (στη βάση του φύλου, της εθνικής καταγωγής, του σεξουαλικού προσανατολισμού και οποιασδήποτε μορφής αναπηρίας) που εξακολουθούν να υφίστανται στις σύγχρονες ευρωπαϊκές κοινωνίες. Επιπροσθέτως, οι νέοι φαίνεται να εκδηλώνουν έντονα την ανησυχία ότι πιθανότατα θα παγιδευτούν και οι ίδιοι ως ενήλικες στον φαύλο κύκλο της φτώχειας λόγω των υψηλών ποσοστών ανεργίας, αλλά και των μεγάλων αριθμών θέσεων εργασίας χαμηλού εισοδήματος. Ως εκ τούτου, πιστεύουν ότι τόσο η Ευρώπη, όσο και τα επιμέρους κράτη στα οποία διαβιούν, οφείλουν να αντιμετωπίσουν τα θέματα αυτά ως προτεραιότητα. Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός, ότι οι νέοι εκφράζουν την επιθυμία τους για συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων σχετικά με τις δημόσιες δαπάνες, αλλά και επενδύσεις.
Ποιες είναι οι υπό εισήγηση λύσεις στις προκλήσεις που ταλανίζουν την Ευρώπη, οι οποίες τίθενται από τους ίδιους τους νέους στο τραπέζι των διαβουλεύσεων; Αρχικά, οι νέοι εισηγούνται τη δημιουργία ευρωπαϊκών και εθνικών αποθετηρίων πληροφοριών σχετικά με την αγορά εργασίας. Κατά συνέπεια, ο επαγγελματικός προσανατολισμός σε παιδιά και νέους στα σχολεία θα πρέπει να δομείται στη βάση αυτών των αποθετηρίων πληροφοριών προκειμένου να είναι άμεσα συνδεδεμένος με τις ανάγκες της αγοράς. Επιπροσθέτως, οι νέοι εισηγούνται την ανάπτυξη και εφαρμογή πολιτικών και πρακτικών εκπαίδευσης που προωθούν την κατάρτιση βάσει της εργασίας προσδοκώντας την ενίσχυση των ευκαιριών απασχόλησης για τους νέους. Συνεπώς, υπογραμμίζεται η ανάγκη για συνεχή επαγγελματική ανάπτυξη η οποία πρέπει να είναι ευθυγραμμισμένη με τις αρχές της δια βίου μάθησης και εκπαίδευσης, καθώς και της κατάρτισης βάσει των δεξιοτήτων. Τέλος, οι νέοι υπογραμμίζουν την αναγκαιότητα για ανάπτυξη πολιτικών καταπολέμησης των στερεοτύπων καθότι απειλούν την κοινωνική συνοχή, αλλά και για βελτίωση των εκπαιδευτικών συστημάτων ανά την Ευρώπη.
- Αναδημοσίευση από το περιοδικό Economy Today
- Δρ. Χριστίνα Χατζησωτηρίου, PhD in Education, University of Cambridge, UK – Επίκουρη Καθηγήτρια στη Διαπολιτισμική Εκπαίδευση, Πανεπιστήμιο Λευκωσίας