Η βρετανική αμφιθυμία έναντι της ΚΔ
Δεν είναι η πρώτη φορά που το Λονδίνο ενεργεί κατά της Κυπριακής Δημοκρατίας και των συμφερόντων του κυπριακού Ελληνισμού, τόσο δημόσια όσο και παρασκηνιακά.
Οι πρόσφατες δηλώσεις του Βρετανού υπουργού ευρωπαϊκών υποθέσεων Alan Duncan, περί «αμφισβητούμενης κυριαρχίας» στην κυπριακή ΑΟΖ, δεν είναι μόνο ατυχής αλλά και υποβολιμαία.
Φαίνεται ότι η δυναμική αμφισβήτηση και τελική ανατροπή του περιβόητου «ουδέποτε» του τότε υπουργού αποικιών Henry Hopkinson, της 28ης Ιουλίου 1954, για την αυτοδιάθεση των Κυπρίων, και η αποτυχία καταστολής του δυναμικού αντιαποικιακού αγώνα της ΕΟΚΑ, όπως διακήρυττε ο στρατάρχης John Harding, δημιούργησαν βαθεία τραύματα στην βρετανική αυτοκρατορική υπόληψη, και διαχρονική προκατάληψη, αν όχι απέχθεια, για τα δίκαια του κυπριακού Ελληνισμού.
Η υπόθαλψη της τουρκικής μειονότητας εναντίον των ελληνικής πλειοψηφίας, και η πρόσκληση της Τουρκίας για συμμετοχή στην Τριμερή Διάσκεψη του Λονδίνου ως στρατηγικά ενδιαφερόμενο μέρος, τον Σεπτέμβριο του 1955, θα προσέφεραν, πρόσκαιρη αλλά και μακροχρόνια, εκδικητική ικανοποίηση στους γραφειοκράτες του αυτοκρατορικού Whitehall.
Αφού η μεθοδευμένη μετατροπή του «Κυπριακού Ζητήματος», για αυτοδιάθεση, σε «Κυπριακό Πρόβλημα», υπό τη δαμόκλειο σπάθη της διχοτόμησης, στο πλαίσιο του βρετανικού αποικιακού δόγματος «διαίρει και βασίλευε», θα υπέθαλπε τη σύγκρουση μεταξύ των δυο κοινοτήτων (δες Ιρλανδία, Παλαιστίνη, Ινδία) και θα δημιουργούσε συνθήκες συνεχούς δικοινοτικής αιμορραγίας στο ανεξάρτητο, πλέον, νησί.
Οι πρόσφατες γεωπολιτικές συγκυρίες στην Ανατολική Μεσόγειο, που ανέδειξαν τον κομβικό ρόλο της Κυπριακής Δημοκρατίας στις ενεργειακές εξελίξεις και στην περιφερειακή αρχιτεκτονική ασφαλείας, εκλαμβάνονται διαφορετικά από το βρετανικό υπουργείο άμυνας (ΜΟD) και το βρετανικό υπουργείο εξωτερικών (FCO).
Το μεν πρώτο, θεωρεί τις βρετανικές βάσεις στην Κύπρο –η αναβάθμιση των οποίων συνεχίζεται με επένδυση πέραν των 150 εκ. στερλινών– ως ζωτικό κόμβο της νέας στρατηγικής της «Παγκόσμιας Βρετανίας» (Global Britain), και ενθαρρύνει τη διακριτική συνεργασία με την Κυπριακή Δημοκρατία σε διάφορα ζητήματα και ειδικά σε θέματα ασφαλείας, όπως η διμερής άσκηση «Χαμαιλέων» και το ενδιαφέρον συμμετοχής στην κύπρο-ισραηλινή άσκηση «Ονήσιλος-Γεδεών». Το MOD κατανοεί ότι, πέραν της τυπικότητας της Συνθήκης Εγκαθίδρυσης, η διατήρηση αρμονικών δεσμών με την Κυπριακή Δημοκρατία και φιλικών σχέσεων με τον τοπικό πληθυσμό, αποτελούν απαραίτητη προϋπόθεση για την απρόσκοπτη λειτουργία των ζωτικών εγκαταστάσεων της RAF και της GCHQ στις δυο βρετανικές βάσεις και στην οροσειρά του Τροόδους.
Το FCO όμως –το οποίο φαίνεται ότι δεν έχει ακόμα συμφιλιωθεί με τον δυναμικό, αντιαποικιακό αγώνα της ΕΟΚΑ κατά του Βρετανικού Στέμματος– αντιλαμβάνεται την Κυπριακή Δημοκρατία ως μετά-αποικιακή οντότητα παρά ως ανεξάρτητο κράτος, έναντι της οποίας ενεργεί, κυρίως παρασκηνιακά, περιφρονητικά και συχνά υποσκαπτικά. Η στρατηγική γκάφα του Brexit έχει πλήξει ανεπανόρθωτα τα συμφέροντα της Μεγάλης Βρετανίας και το πρόσφατο άνοιγμα του Λονδίνου προς τη Λευκωσία (συνάντηση προέδρου Αναστασίαδη με τη Βασίλισσα Ελισάβετ), αντανακλά τη σημασία που αποδίδεται στην Κύπρο για την εξυπηρέτηση των βρετανικών συμφερόντων στις Βρυξέλλες.
Ίσως, για πρώτη φορά από την ίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας, οι γεωστρατηγικές συγκυρίες να ευνοούν τη Λευκωσία στις σχέσεις της με το Λονδίνο, αφού το δεύτερο έχει ανάγκη την πρώτη, τόσο για την ομαλή λειτουργία των βρετανικών βάσεων όσο και για την εξυπηρέτηση των βρετανικών συμφερόντων στην μετά-Brexit εποχή. Η έξοδος της Βρετανίας από την ΕΕ θα προκαλέσει αναπόφευκτα την πολιτική και οικονομική απομόνωσή της από τα ευρωπαϊκά πεπραγμένα, και η αναζήτηση αγορών και επενδύσεων στην Ασία και την Αφρική θα πρέπει να θεωρείται δεδομένη. Η επίσκεψη της πρωθυπουργού Μay στην Άγκυρα τον Iανουάριο του 2017, μετά το δημοψήφισμα του Brexit και τη απόπειρα πραξικοπήματος στην Τουρκία, αντανακλά το αυξημένο ενδιαφέρον του Λονδίνου για πολιτική και οικονομική συνεργασία με την Τουρκία μετά το Brexit. Η αποκλειστική όμως ταύτιση των βρετανικών συμφερόντων με την Τουρκία, και ειδικά η, σιωπηλή ή ανοικτή, υποστήριξη των τουρκικών προκλήσεων στην κυπριακή ΑΟΖ, θα προκαλέσει, αναπόφευκτα, μεγάλη δυσφορία στη Λευκωσία η οποία, αναγκαστικά, θα προσκολληθεί περισσότερο στις Βρυξέλλες και θα υποστηρίξει τα ευρωπαϊκά συμφέροντα, που δεν ταυτίζονται πλέον με τα βρετανικά.
Σε τέτοια περίπτωση, υπάρχει αυξημένη πιθανότητα δημιουργίας προβλημάτων στην απρόσκοπτη λειτουργία των βρετανικών βάσεων και των εγκαταστάσεων στο Τροόδος και απομόνωσης της Βρετανίας από την Ανατολική Μεσόγειο.
- Ο Πέτρος Σαββίδης είναι διδάκτωρ σύγχρονης ιστορίας και γεωπολιτικός αναλυτής.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε επίσης στον Φιλελεύθερο στις 23 Μαΐου 2019 σελ. 26 και στη Σημερινή στις 26 Μαΐου 2019 σελ. 6.