Κρίνεται η αξιοπιστία της ΕΕ και το κύρος της Κυπριακής Δημοκρατίας. Η ανάγκη για στρατηγική αντιμετώπιση της Τουρκίας
Η Διακήρυξη των 7 νοτίων χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης την περασμένη Παρασκευή (14/6) στη Βαλέτα της Μάλτας καταδικάζει, όντως απερίφραστα, τις έκνομες ενέργειες της Τουρκίας και προσφέρει αμέριστη στήριξη στην Κυπριακή Δημοκρατία.
Όπως επίσης και οι δημόσιες δηλώσεις του Προέδρου της Γαλλίας, καθώς και η τοποθέτησή του κατά τη διάρκεια της συνεδρίας των ηγετών των 7 χωρών αυτών, δεν μπορούν παρά να προκαλούν αισθήματα ικανοποίησης.
Παρόλη όμως την καθαρότητα της Διακήρυξης εκείνης και των δηλώσεων του κ. Μακρόν, δεν υπήρξε ουσιαστική απόφαση για μέτρα αντίδρασης.
Δυστυχώς, δεν εκδηλώθηκε μια κοινή βούληση των 7 για άμεση επιβολή μέτρων κατά της Τουρκίας. Η Διακήρυξη και οι δηλώσεις δεν είναι παρά ένα ακόμη παράδειγμα έκφρασης ισχυρής φραστικής στήριξης προς την Κύπρο, χωρίς όμως η στήριξη αυτή να συνδέεται και με χειροπιαστές πράξεις και ενέργειες.
Η Διακήρυξη των 7 δεν έκανε το αναγκαίο βήμα για να γεφυρώσει ένα διαρκές χάσμα ανάμεσα στα λόγια και τις πράξεις στην εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας της ΕΕ. Από τη στιγμή που δεν προτείνονται συγκεκριμένα μέτρα αντίδρασης, το πρόβλημα αξιοπιστίας συνεχίζεται. Η Διακήρυξη καλεί την ΕΕ, σε περίπτωση που η Τουρκία δεν τερματίσει τις έκνομες ενέργειές της, «να εξετάσει κατάλληλα μέτρα σε πλήρη αλληλεγγύη με την Κύπρο». Η αναφορά αυτή προκαλεί πολλά ερωτήματα. Αρχικά, από τη στιγμή που τα 7 αυτά κράτη, στα οποία περιλαμβάνονται η Γαλλία και η Ιταλία, δύο κράτη από τα οποία προέρχονται και οι δύο μεγαλύτερες ευρωπαϊκές εταιρίες φυσικού αερίου και πετρελαίου (ΕΝΙ και TOTAL) που δραστηριοποιούνται στην ΑΟΖ της Κύπρου, δεν πρότειναν, δεν απαίτησαν την άμεση λήψη μέτρων αποτροπής και ανάσχεσης της τουρκικής επιδρομικότητας, μπορεί να υπάρξει κάποιο καλύτερο αποτέλεσμα όταν θα συνεδριάσουν τα 28 κράτη μέλη της Ένωσης; Γιατί δεν κατονομάστηκαν έστω εκείνα τα μέτρα που θα ήταν κατάλληλα να ληφθούν; Γιατί δεν προσδιορίζεται ο χρόνος που θα πρέπει να ληφθούν; Γιατί δεν ακολουθήθηκε το ανάλογο της απόφασης του Μαρτίου του 2014, όταν, από την πρώτη κιόλας έκτακτη σύγκληση του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων, η ΕΕ είχε καθορίσει, με πολύ συγκεκριμένο τρόπο, τα μέτρα αντίδρασης εναντίον της Ρωσίας;
Η κρίση που προκάλεσε η Τουρκία στις θαλάσσιες ζώνες της Κυπριακής Δημοκρατίας, δεν αμφισβητεί μόνο τα κυριαρχικά δικαιώματα της Δημοκρατίας, το διεθνές δίκαιο και το δίκαιο της θαλάσσης, δοκιμάζει όσο ποτέ άλλοτε την αξιοπιστία της ΕΕ και των κρατών μελών της. Η Κύπρος εντάχθηκε στην ΕΕ ως ένα κράτος με ένα μέρος του εδάφους του να βρίσκεται υπό τουρκική στρατιωτική κατοχή. Τώρα, η Κυπριακή Δημοκρατία δέχεται μια τόσης μεγάλης έκτασης επίθεση, με στρατιωτικά μέσα από ένα τρίτο κράτος, την Τουρκία. Είναι η πρώτη φορά στην ιστορία της ΕΕ, όπου ένα κράτος μέλος της Ένωσης δέχεται μια τέτοια επίθεση.
Όσο ισχυρή και αν είναι η φραστική καταδίκη της Τουρκίας κι όσο δυνατή κι αν είναι η στήριξη της Κυπριακής Δημοκρατίας, το αποτέλεσμα δεν μπορεί να θεωρηθεί ικανοποιητικό, παρά μόνο εάν η ΕΕ αποφασίσει να πάρει μέτρα εναντίον της Τουρκίας. Εάν δεν υπάρξει απόφαση για μέτρα, εάν δεν επιβληθούν κυρώσεις, τότε η καταδίκη της Τουρκίας, από τη μια, και η στήριξη της Κυπριακή Δημοκρατία, από την άλλη, θα χωνευτούν από τις συνέπειες και τα αποτελέσματα των ενεργειών της Τουρκίας στις θαλάσσιες ζώνες της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Αύριο Δευτέρα (17/6) και την Τρίτη (18/6) συνέρχονται το Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων και το Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων αντίστοιχα. Θα ληφθεί εκεί κάποια καταδικαστική απόφαση για την Τουρκία ή θα αφεθεί η απόφαση στους αρχηγούς κρατών και Κυβερνήσεων της Ένωσης; Όταν λοιπόν σε λίγες μέρες θα συνέλθει το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, θα είναι και η ώρα της αλήθειας. Στις 20-21 Ιουνίου, θα κριθούν και τα όρια της αντίδρασης της ΕΕ έναντι των επιδρομικών εναργειών της Τουρκίας στις κυρίαρχες θαλάσσιες ζώνες της Κυπριακής Δημοκρατίας. Θα κριθεί η αξιοπιστία της Ένωσης στην λήψη αποφάσεων εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας έναντι της κρισιμότερης πρόκλησης που δέχθηκε ποτέ ένα κράτος μέλος της. Ταυτόχρονα θα προσμετρηθούν και οι δυνατότητες ενός μικρού κράτους μέλους στην άσκηση πειθούς. Τόσο η αξιοπιστία της ΕΕ όσο και το κύρος της Κυπριακής Δημοκρατίας θα κριθούν.
Η ΕΕ δεν μπορεί να σταματήσει τις ενέργειες της Τουρκίας. Ούτε και μπορεί να επιβάλει σε αυτήν τόσο μεγάλο κόστος, όσο απαιτείται προκειμένου να την πειθαναγκάσει σε αναθεώρηση των σχεδιασμών της, σε αποχώρηση από την ΑΟΖ της Κύπρου. Η Ένωση μπορεί όμως να προκαλέσει τόσο κόστος στην Τουρκία, όσο να καταστήσει ασύμφορες τις έκνομες ενέργειες της και να θέσει σε αμφιβολία τα οφέλη στα οποία προσδοκά. Για να επιτύχει όμως αυτό, η ΕΕ θα πρέπει να οικοδομήσει μια στρατηγική αποτροπής και ανάσχεσης της αναθεωρητικής πολιτικής της Τουρκίας, χρησιμοποιώντας διπλωματικά, νομικά και οικονομικά μέσα, καθώς και με μέσα επίδειξης στρατηγικής συμπαράστασης και αλληλεγγύης έναντι της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Οι όποιες κυρώσεις επιβάλει η ΕΕ στην Τουρκία θα έχουν νόημα και προοπτική μόνο όταν εδράζονται πάνω σε μια συγκεκριμένη στρατηγική προσέγγιση. Πριν από τα οποιαδήποτε μέτρα θα πρέπει να υπάρξει και η ανάλογη στρατηγική σκέψη.
Η ΕΕ έχει τις δυνατότητες να οικοδομήσει μια στρατηγική αποτροπής και ανάσχεσης της Τουρκίας. Σε πρακτικό επίπεδο αυτή η στρατηγική θα πρέπει να περιλαμβάνει τα εξής απαραίτητα στοιχεία:
- Τη σαφή διαπίστωση της αναθεωρητικής και επιθετικής πολιτικής της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο και το Αιγαίο, καθώς και των άμεσων, μεσοπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων επιπτώσεών της. Θα πρέπει να υπάρξει ξεκάθαρη απόφαση ότι, όσον αφορά την Κύπρο, η Τουρκία έχει προβεί σε παράνομες ενέργειες εντός της ΑΟΖ/Υφαλοκρηπίδας της Κυπριακής Δημοκρατίας.
- Αναγνώριση του κόστους που προκαλούν οι ενέργειες της Τουρκίας στα συμφέροντα της Κυπριακής Δημοκρατίας και του λαού της, καθώς και στα συμφέροντα της ΕΕ, των κρατών μελών και των ευρωπαίων πολιτών.
- Εκδήλωση αποφασιστικότητας για έμπρακτη αντίδρασης, με την επιβολή μέτρων και κυρώσεων κατά της Τουρκίας, ενέργειες οι οποίες θα έχουν αποτρεπτικό χαρακτήρα και θα κλιμακώνονται.
- Διατύπωση με σαφή τρόπο των ενεργειών που θα πρέπει να κάνει και των ενεργειών που δε θα πρέπει να κάνει η Τουρκία. Μια στρατηγική αποτροπής θα πρέπει να έχει ένα ξεκάθαρο πλαίσιο μηνυμάτων και απαιτήσεων, με τρόπο που να γίνονται κατανοητά στην Τουρκία. Κυρίως όμως θα πρέπει να συνδυάζεται με τα κατάλληλα μέσα αντίδρασης.