Η επιστροφή της Αμμοχώστου – Αρχή και Καταλύτης της λύσης

Την πρόταση που έχω την ευχαρίστηση και την τιμή να σας παρουσιάσω σήμερα επεξεργαστήκαμε και υποβάλαμε από κοινού με τους φίλους συμμαθητές στο Ελληνικό Γυμνάσιο Αμμοχώστου, συμπολίτες και συναδέλφους νομικούς Άκη Χατζηχαμπή και Γιώργο Αρέστη.

• Θεόφιλος Θεοφίλου, Πρώην Πρέσβης της Κυπριακής Δημοκρατίας

Πήραμε αυτή την πρωτοβουλία με την προσωπική μας ιδιότητα, σαν άτομα, σαν δημότες της Αμμοχώστου έχοντας σαν μόνο κίνητρο την αγάπη, το ενδιαφέρον, την έγνοια και την αγωνία μας για την αγαπημένη μας πόλη.

Τη θαλασσοφίλητη πόλη του Ευαγόρα, το κλεινόν και αμμόχωστον άστυ μας που εγκαταλειμμένο και ακατοίκητο εδώ και σαράντα τέσσερα χρόνια ερημώνεται και καταστρέφεται από τη φθορά του χρόνου και των στοιχείων της φύσης μέσα στα συρματόπλεγμα της σκλαβιάς.

Προχωρήσαμε στην υποβολή και στη δημοσιοποίηση της πρότασης μας γιατί πιστεύουμε πως έστω και τώρα-ύστερα από τόση καθυστέρηση- είναι δυνατή, ενδείκνυται και επιβάλλεται η επιστροφή της πόλης στους νόμιμους κάτοικους της σύμφωνα με τις σχετικές πρόνοιες των Ψηφισμάτων 550 και 789 του Συμβουλίου Ασφαλείας και της Συμφωνίας Υψηλού Επιπέδου της 19^ης Μαίου 1979. Προς όφελος όχι μόνο των ίδιων αλλά και των ΤΚ κατοίκων της εντός των τειχών πόλης και των ΤΚών συνοικιών που την περιβάλλουν, των δυο μεγαλύτερων κοινοτήτων του τόπου γενικά και όλων των Κυπρίων. Γιατί πρέπει επιτέλους να σταματήσει αυτό το ανήκουστο έγκλημα, να τελειώσει αυτή η μεγάλη αδικία, να επιστρέψουν στην πόλη τους, στα σπίτια τους όσοι Βαρωσιώτες είναι ακόμα στη ζωή και να νοιώσουν έστω και για λίγο το αίσθημα της δικαιοσύνης που αργεί πολύ να έρθει. Γιατί η επιστροφή της Αμμοχώστου και τα πολλαπλά οφέλη που θα αποφέρει σε όλους ανεξαίρετα θα δημιουργήσουν ένα θετικό πνεύμα στις σχέσεις των δυο κοινοτήτων, θα δώσουν μια νέα δυναμική που θα αποτελέσει την αφετηρία για ένα νέο ξεκίνημα, τον καταλύτη για την υπέρβαση των δυσκολιών και την εξεύρεση της πολυπόθητης λύσης.

Πιστεύουμε ότι η πρόταση μας είναι αρκετά δελεαστική και συμφέρουσα σε βαθμό που μπορεί και πρέπει να γίνει αποδεκτή από την ΤΚ κοινότητα. Δεν θεωρούμε ότι αποτελεί το τέλειον πρότυπο και οπωσδήποτε επιδέχεται συμπλήρωση και βελτίωση πριν την επίσημη υποβολή της από την κυβέρνηση και την ΕΚ κοινότητα καθώς και μέσα στο πλαίσιο των συζητήσεων που θα γίνουν πριν την αποδοχή της. Τα  στοιχεία της είναι τα ακόλουθα σε γενικές γραμμές:

1. Διενέργεια των αναγκαίων διαβημάτων από την κυβέρνηση της Δημοκρατίας για την περίληψη της εντός των τειχών πόλης στον κατάλογο της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της ΟΥΝΕΣΚΟ και την εξασφάλιση από όλες τις διαθέσιμες πηγές κονδυλίων για την αποκατάσταση και συντήρηση των πολυάριθμων μνημείων της. Το ενετικό τείχος της Αμμοχώστου είναι το μεγαλύτερο και πιο εντυπωσιακό μνημείο του τόπου.
2. Άνοιγμα και επαναλειτουργία του λιμανιού της πόλης για εμπόριο και τουρισμό με συμμετοχή και προς όφελος και των δυο κοινοτήτων μέσα στο πλαίσιο μιας κατάλληλης και αμοιβαία αποδεκτής νόμιμης διευθέτησης με την αναγκαία πολιτική στήριξη και οικονομική και νομική βοήθεια της ΕΕ και των ΗΕ. Παράλληλα με την επαναλειτουργία του λιμανιού, υπάρχει επίσης η δυνατότητα της κατασκευής σύγχρονης μαρίνας για ιδιωτικά σκάφη αναψυχής σε χώρο που προσφέρεται ιδανικά- κατά τη γνώμη μας- στα νότια των τειχών της μεσαιωνικής πόλης και δίπλα ακριβώς από το λιμάνι. Τόσο η κατασκευή όσο και η λειτουργία της μαρίνας θα δημιουργήσουν πάρα πολλές θέσεις εργασίας και θα συμβάλουν σημαντικά στην οικονομική δραστηριότητα  και ανάπτυξη της πόλης και της γύρω περιοχής. Σε μεταγενέστερο στάδιο και ανάλογα με την εξέλιξη των συνομιλιών για συνολική λύση, η επαναλειτουργία του λιμανιού της Αμμοχώστου θα μπορούσε να ενταχθεί στην προοπτική της δημιουργίας μιας ομοσπονδιακής περιοχής και της λειτουργίας του σαν ομοσπονδιακού λιμανιού μετά τη λύση.
3. Διενέργεια από την κυβέρνηση της Δημοκρατίας των ενδεδειγμένων διαβημάτων προς την ΕΕ για την εγκατάσταση στην ευρύτερη περιοχή της πόλης της Αμμοχώστου ενός σημαντικού Οργανισμού(Agency)της Ένωσης ως προικοδότηση/κίνητρο για τις δυο κοινότητες στο πλαίσιο της μεταβίβασης των Βαρωσίων στα ΗΕ και της επιστροφής των κατοίκων στην πόλη τους. Στον Οργανισμό αυτό που θα εργοδοτεί αρκετές εκατοντάδες ή και περισσότερους λειτουργούς ανάλογα με τη φύση και τις αρμοδιότητες του θα προσληφθούν και απασχολούνται και ΤΚ. Επισημαίνεται ότι με την εγκατάσταση και λειτουργία ενός τέτοιου Διεθνούς Οργανισμού στην ευρύτερη περιοχή της πόλης θα διανοιχθούν προοπτικές και θα προσφερθούν ευκαιρίες σε ΤΚ πολίτες της Δημοκρατίας τόσο σε τοπικό όσο και σε διεθνές επίπεδο πριν από τη λύση του κυπριακού.
4. Με γνώμονα την ενίσχυση των επαφών, την αλληλογνωριμία, αλληλοκατανόηση και τη συνεργασία ιδιαίτερα μεταξύ των νέων των δυο κοινοτήτων, να λειτουργήσει στην ευρύτερη περιοχή της πόλης ένα δικοινοτικό πανεπιστήμιο με έμφαση στη διδασκαλία και καλλιέργεια του φεντεραλισμού και των κοινών στοιχείων της κυπριακής τους ταυτότητας πέραν της εθνικής τους καταγωγής και μέσα στο πλαίσιο της ειρηνικής συνύπαρξης και συνεργασίας δημοκρατικών πολιτών με διαφορετική φυλετική καταγωγή, γλώσσα, θρησκεία και πολιτισμό. Το πανεπιστήμιο αυτό θα μπορούσε να αποτελέσει τον πρόδρομο ενός ομοσπονδιακού πανεπιστημίου μέσα στο πλαίσιο της συνολικής ομοσπονδιακής λύσης.
5. Μελέτη της δυνατότητας επέκτασης του κοινοτικού κεκτημένου στην περιοχή των Βαρωσίων ταυτόχρονα με τη μεταβίβαση της πόλης στα ΗΕ και την επιστροφή των κατοίκων της. Μια τέτοια εξέλιξη ενδείκνυται ή και διευκολύνεται από τη συμμετοχή της ΕΕ στη λειτουργία του λιμανιού και την αναμενόμενη οικονομική ενίσχυση και ενδεχόμενα τη συνεργασία της στην ανοικοδόμηση της πόλης. Θα ήταν ίσως ένα μικρό πρώτο βήμα στην επέκταση του κοινοτικού κεκτημένου που δεν εφαρμόζεται στις περιοχές που δεν είναι κάτω από τον αποτελεσματικό έλεγχο της Δημοκρατίας. Πιθανόν μάλιστα μια τέτοια διευθέτηση να διευκόλυνε και την ίδια την ΕΕ να διαδραματίσει πιο αποτελεσματικά το ρόλο της στη λειτουργία του λιμανιού και την ανοικοδόμηση της πόλης.
6. Επιδίωξη και εξασφάλιση από την κυβέρνηση της Δημοκρατίας της μεγαλύτερης δυνατής οικονομικής βοήθειας και συμμετοχής της ΕΕ στο τιτάνιο έργο της ανοικοδόμησης των Βαρωσίων που θα απαιτήσει πολλά δισεκατομμύρια ευρώ και πολύ χρόνο μέχρι την ολοκλήρωση του. Η ΕΕ επιθυμεί και επιδιώκει να υποβοηθήσει τη λύση του Κυπριακού όχι μόνο για το καλό της Κύπρου και του Κυπριακού λαού αλλά και γιατί το επιβάλλουν γενικότερα πολιτικά, οικονομικά και στρατηγικά συμφέροντα της. Η συμμετοχή των ΤΚ στην ανοικοδόμησης της Αμμοχώστου και η άντληση σημαντικών οφελών από αυτή, θα διευκολύνει την εξασφάλιση οικονομικής βοήθειας και  από την ΕΕ και άλλες διεθνείς πηγές.
7. Συμπληρωματικά προς τα πιο πάνω επισημαίνεται ότι η ανοικοδόμηση των Βαρωσίων θα είναι ένα μεγαλεπήβολο έργο πρωτοφανών διαστάσεων για την Κύπρο με συνολική επένδυση/δαπάνη πολλών δισεκατομμυρίων που δεν είναι εύκολο να εκτιμηθεί από τώρα. Ιδιαίτερα αν η ανοικοδόμηση συνδυασθεί-όπως επιβάλλεται ορθολογιστικά-με το σχεδιασμό και την ανάπτυξη της ευρύτερης περιοχής της Αμμοχώστου μέχρι τον Καράολο, τις Κλαψίδες, τη Σαλαμίνα, την Έγκωμη και τον Απόστολο Βαρνάβα. Ολόκληρη η πόλη και η ευρύτερη περιοχή θα μετατραπεί σε ένα απέραντο εργοτάξιο, από τα μεγαλύτερα στην Ευρώπη που θα λειτουργήσει για πολλά χρόνια. Στο οποίο θα απασχοληθούν χιλιάδες ΕΚ και ΤΚ πολλών ειδικοτήτων και επαγγελμάτων και θα χρησιμοποιηθούν τεράστιες ποσότητες οικοδομικών υλικών, όλων των ειδών τα μηχανήματα, συσκευές, εξοπλισμός κλπ. Το όφελος που θα αντλήσει η ΤΚ κοινότητα και η οικονομία της από την επιστροφή και ανοικοδόμηση της Αμμοχώστου, την επαναλειτουργία του λιμανιού και την ενιαία ανάπτυξη της ευρύτερης περιοχής θα είναι ανυπολόγιστο και πρωτόγνωρο. Η εκτίμηση μας είναι ότι η ΤΚ κοινότητα έχει πολλά να κερδίσει και τίποτε να χάσει από την επιστροφή των Βαρωσίων εκτός και αν αποσκοπεί στην αρπαγή και στο σφετερισμό των πάντων.
8. Εκτός από τα πιο πάνω, θεωρώ χρήσιμο να υπογραμμίσω και τα εξής που κατά την άποψη μου είναι ακόμα πιο σημαντικά.

Ήταν και παραμένει πεποίθηση μου ότι η επιστροφή των Βαρωσίων κάτω από την προσωρινή διοίκηση των ΗΕ θα ανοίξει το δρόμο για τη λύση του Κυπριακού. Μια τέτοια εξέλιξη σε συνδυασμό με τη νόμιμη επαναλειτουργία του λιμανιού θα ήταν το πιο αποτελεσματικό, το πιο καταλυτικό μέτρο οικοδόμησης εμπιστοσύνης. Θα έστελλε ένα πολύ θετικό, ενθαρρυντικό και πειστικό μήνυμα στην ΕΚ κοινότητα και στον έξω κόσμο. Θα έδειχνε ανθρωπισμό και σεβασμό σε θεμελιώδη δικαιώματα μεγάλης μερίδας ΕΚ που θα αποκαθιστούσε με αυτό τον τρόπο. Θα αποδείκνυε διάθεση συμφιλίωσης, συνδιαλλαγής και εξεύρεσης λύσης. Θα δημιουργούσε ένα μεγάλο και ανοικτό εργαστήρι όπου καθημερινά θα εσφυρηλατούντο η επαναπροσέγγιση, η συνεργασία, η αλληλοεκτίμηση, η φιλία σε πολλούς τομείς και σε πολλά επίπεδα. Θα ήταν η εφαρμογή στην πράξη, η καλλιέργεια και η δοκιμασία του πνεύματος και της νοοτροπίας της ειρηνικής συνύπαρξης, συνεργασίας και δημιουργίας από την οποία θα αποκομίζαμε πολύτιμες εμπειρίες και χρήσιμα συμπεράσματα γι’ αυτά που χρειάζεται και πρέπει να γίνουν στο πλαίσιο της εφαρμογής μιας συνολικής λύσης.

Επειδή τον τελευταίο καιρό γίνεται λόγος για μια διαφορετική προσέγγιση στη διαδικασία της εξεύρεσης λύσης και στη βάση/πλαίσιο των συνομιλιών, θα αποτολμήσω να επαναλάβω μια παλαιότερη εισήγηση που σχετίζεται με την Αμμόχωστο και για την οποία γίνεται αναφορά στην πρόταση μας. Συγκεκριμένα, την εξεύρεση λύσης ΔΔΟ με δυο ομόσπονδα κρατίδια και μια ομοσπονδιακή περιοχή που δεν θα υπάγεται σε κανένα από αυτά. Η ύπαρξη μιας τέτοιας περιοχής πέραν από τα δυο κρατίδια παρουσιάζει τα εξής πλεονεκτήματα:

α) Θα διευκολύνει τη δικαιότερη και πιο ορθολογική διευθέτηση του εδαφικού ειδικότερα όσον αφορά το μήκος της ακτογραμμής του κάθε κρατιδίου. Η περιοχή που θα αφαιρεθεί από το ΤΚ κρατίδιο πέραν του 28-29% που έχει σχεδόν συμφωνηθεί, δεν θα επιστραφεί στην ΕΚ κοινότητα αλλά θα αποτελέσει μέρος της ομοσπονδιακής περιοχής όπου θα συζούν χωρίς περιορισμούς ΕΚ και ΤΚ και θα διοικείται από κοινού από τις δυο κοινότητες.

β) Με τις κατάλληλες διευθετήσεις θα διευκολύνει τη λύση των πτυχών του προβλήματος που σχετίζονται με την επιστροφή των προσφύγων και την αποκατάσταση των περιουσιών τους και θα συμβάλει σε μια δικαιότερη και πιο ανθρωπιστική κατάληξη στα κεφαλαιώδη αυτά ζητήματα.

γ) Η ύπαρξη μιας σημαντικής σε έκταση ομοσπονδιακής περιοχής αποτελεί την πιο αποτελεσματική εγγύηση και διασφάλιση της ενότητας του ομοσπονδιακού κράτους γιατί δυσχεραίνει τα μέγιστα και καθιστά σχεδόν αδύνατη την απόσχιση από αυτό. Οι συνταγματικές πρόνοιες που απαγορεύουν κάτι τέτοιο μπορεί να παραβιασθούν χωρίς συνέπειες.

δ) Η ύπαρξη της ομοσπονδιακής περιοχής όπου τα συμφέροντα, αρμοδιότητες και εξουσίες των δυο κοινοτήτων θα είναι τα ίδια και κοινά θα διευκολύνει και προωθεί τη συνεργασία μεταξύ των δυο κοινοτήτων σε μεγαλύτερο βαθμό και θα εξουδετερώνει ή τουλάχιστον μειώνει την ανταγωνιστικότητα μεταξύ των δυο κρατιδίων.

ε) Στην ομοσπονδιακή περιοχή θα εγκατασταθούν οι θεσμοί και τα όργανα του ομοσπονδιακού κράτους και η πόλη της Αμμοχώστου θα γίνει η πρωτεύουσα του.

στ) Η περιοχή που προσφέρεται ιδανικά για τη δημιουργία της ομοσπονδιακής περιοχής είναι από την Αμμόχωστο προς τα βόρεια με κατεύθυνση προς την Καρπασία μέχρι του σημείου που θα μπορούσε να συμφωνηθεί μεταξύ των δυο κοινοτήτων.