Ομιλία στην εκδήλωση «Νόστου Πέταγμα στην Κυματόπλαστη Αμμόχωστο» της Λέσχης Λάϊονς Αμμοχώστου «Αρσινόη»
- Μικρή Σαλαμίνα
«Βαρώσι μου σαν έφευκα έπιασα νάκκον χώμα
σαράντα χρόνια έχω το, τζιαι με το δάκρυ βρέχω το τζ’ έσιει δροσιάν ακόμα»
Οι δυο αυτοί στίχοι του συμπολίτη μας λαϊκού ποιητή Κατσαντώνη αποδίδουν νομίζω σε μεγάλο βαθμό την αγάπη, τον πόνο, το νόστο και μαζί την ελπίδα και την προσδοκία όλων μας για επιστροφή.
- Θεόφιλος Θεοφίλου, Πρώην Πρέσβης
Όταν μιλάς ή γράφεις για την Αμμόχωστο, την αγαπημένη και όμορφη πόλη μας, δεν ξέρεις από πού ν’ αρχίσεις και που να τελειώσεις.
Υπάρχουν τόσα πολλά που μπορείς να πεις και που θέλεις να εκφράσεις. Σκέψεις, αισθήματα, αναμνήσεις, όνειρα, ελπίδες. Αναβλύζουν αυθόρμητα, ανακατεμένα, σαν πλημμυρίδα μέσα από το νου και την καρδιά σου και αναζητούν διέξοδο. Και είναι δύσκολο να τα συγκρατήσεις, να τα βάλεις σε σειρά και τάξη, να τα διατυπώσεις στο χαρτί και να τα μετουσιώσεις σε ζωντανό λόγο. Ιδιαίτερα όταν σε στενεύει ο χρόνος που είναι πάντα περιορισμένος και έχεις στη διάθεση σου μόνο λίγα λεπτά.
Αγαπητοί φίλοι και συμπολίτες Βαρωσιώτες που βρίσκεστε απόψε εδώ στον όμορφο χώρο της Μικρής Σαλαμίνας, είμαι σίγουρος ότι συμμερίζεστε και καταλαβαίνετε αυτά που σκέφτομαι και νοιώθω. Αυτά που πηγάζουν από τη δεξαμενή του νου και των αισθήσεων των εφηβικών και νεανικών μου χρόνων που είχα το προνόμιο να ζήσω στην αξέχαστη πόλη μας. Τη θαλασσοφίλητη Αμμόχωστο, την πόλη του Ευαγόρα, της πορτοκαλιάς και των ανεμόμυλων, το κλεινόν και αμμόχωστον άστυ με τις χρυσόξανθες αμμουδερές παραλίες. Αυτά που θα προσπαθήσω να μοιραστώ μαζί σας και με τους άλλους συμπατριώτες που τιμάτε και ενισχύετε με την παρουσία σας τη φιλανθρωπική εκδήλωση της Λέσχης Λάϊονς Αμμοχώστου Αρσινόη.
Ας γυρίσουμε πίσω το ρολόϊ του χρόνου, ας γίνουμε πάλι παιδιά, έφηβοι, νέοι και μεσήλικες, ας μεταφερθούμε πίσω στο χρόνο και στο χώρο για μια νοερή περιδιάβαση στην πόλη που μας γέννησε. Να περπατήσουμε μαζί τις συνοικίες και τις γειτονιές της, τους δρόμους και τα στενά της, να διασχίσουμε τις λεωφόρους και τις πλατείες της. Τον Άγιο Μέμνονα, το Σταυρό, τη Χρυσή Ακτή, τις Πολυκατοικίες, την Ακρόπολη, την Αγία Ζώνη, τον Άη Νικόλα, την Αγία Τριάδα, τον Άη Γιάννη, το Κάτω Βαρώσι, τον Άη Λουκά, το Λάξη, το Φάραγγα, τη Νέα Σμύρνη, τη Νεάπολη, τον Καράολο, την Παλιά Αμμόχωστο, το λιμάνι, το Σακάρια. Να θυμηθούμε το Δήμο Αμμοχώστου και τους προοδευτικούς Δημάρχους μας, τον Επιστημονικό και Φιλολογικό Σύλλογο Αμμοχώστου, τα εκπαιδευτήρια της πόλης, όπως το Ελληνικό Γυμνάσιο Αμμοχώστου, Αρρένων και Θηλέων και το Εμπορικό Λύκειο Σιακαλλή με τις αξέχαστες μορφές των Γυμνασιαρχών και Καθηγητών μας. Το Λύκειο Ελληνίδων Αμμοχώστου, πρωτοποριακό ίδρυμα και φάρο πολιτισμού με αξιοζήλευτη δραστηριότητα που ξεπερνούσε όχι μόνο τα όρια της πόλης και επαρχίας αλλά και ολόκληρης της Κύπρου. Το Γυμναστικό Σύλλογο Ευαγόρας που εκκόλαψε πληθώρα εξαίρετων αθλητών που αναδείχθηκαν παγκυπριονίκες, πανελληνιονίκες και βαλκανιονίκες.
By Paul Dobraszczyk
Τους συλλόγους της Ανόρθωσης και της Σαλαμίνας που έγραψαν τη δική τους ένδοξη ιστορία όχι μόνο στο ποδόσφαιρο και στον αθλητισμό γενικότερα αλλά και στους εθνικούς αγώνες και στον τομέα του πολιτισμού. Τη Φιλόπτωχο Αδελφότητα, τους Ομίλους των Ροταριανών και των Λάϊονς με τη δική τους σημαντική προσφορά στα πολιτιστικά, εκπαιδευτικά και φιλανθρωπικά δρώμενα της πόλης. Τις καθιερωμένες ετήσιες εκδηλώσεις των γυμναστικών επιδείξεων των Σχολών Μέσης Παιδείας, των Ανθεστηρίων, τους πάνδημους εορτασμούς των εθνικών επετείων με τα εωθινά, τις δοξολογίες και τις παρελάσεις.
Τη μοναδική σε όλη την Κύπρο Γιορτή του Πορτοκαλιού. Γιορτή της άνοιξης και της χαράς που δεν είχε τίποτα να ζηλέψει από ανάλογους εορτασμούς που γίνονταν στην αρχαία Αθήνα. Μια γιορτή ύμνος στο πορτοκάλι και στα άλλα εσπεριδοειδή οι κήποι των οποίων βρίσκονταν σε όλες σχεδόν τις συνοικίες της πόλης και την περιτριγύριζαν από τις τρεις μεριές της ξηράς. Γινόταν πάντα το μήνα Μάρτη όταν οι ανθισμένες πορτοκαλιές κατάφορτες από τους λευκούς και ευωδιαστούς ανθούς τους πλημμύριζαν με τη θεσπέσια μυρωδιά τους όλες τις γειτονιές της πόλης. Οι Βαρωσιώτες κοιμόντουσαν και ξυπνούσαν με την ευωδιά των λεμονανθών να ευφραίνει την όσφρηση και τις ψυχές τους και να απαλύνει τις έγνοιες της καθημερινής ζωής. Κι’ όταν ξεκουράζονταν τα ζεστά μεσημέρια του καλοκαιριού τους νανούριζε ο βόμβος από τις φτερωτές των ανεμόμυλων που αντλούσαν το νερό από τα πηγάδια και γέμιζαν τις δεξαμενές για το πότισμα των δέντρων. Πέρα όμως από την ομορφιά και την ευωδία, οι πορτοκαλεώνες ήταν πηγή εισοδημάτων και ευημερίας όχι μόνο για τους ιδιοκτήτες τους αλλά για ολόκληρη την πόλη. Η καλλιέργεια των εσπεριδοειδών, η εκκοπή τους, η συσκευασία τους και η εξαγωγή τους από το λιμάνι της πόλης έδιναν δουλειά και ψωμί σε χιλιάδες συμπολιτών μας. Όπως έγραψε και ο Θεοδόσης Πιερίδης στην «Ονειροπόληση πάνω από τα τείχη της Αμμοχώστου»,
«… Στα περιβόλια περνούμε τις καθημερινές μας. Περνούμε μαζί με τους ανεμόμυλους, με τα κυπαρίσσια, με τις αμέτρητες αδελφούλες μας τις πορτοκαλιές, ζυμώνουμε το χώμα για να γίνει ψωμί, ζυμώνουμε τη ψυχή μας για να γίνει μια ηρεμία χαρούμενη, ζυμώνουμε τη ζωή μας για να γίνει ένας κύκλος κλειστός, ένας Κύκλος Χρυσός, ένας αυτάρκης κόσμος μέσα στον κόσμο».
Δημοτική Αγορά – Φωτογραφία Paul Dobraszczyk
Το μαύρο πέπλο της κατοχής που σκέπασε απρόσμενα την πόλη μας τον Αύγουστο του ‘74 διέκοψε την ανοδική της πορεία και ανάπτυξη και την μετέτρεψε σε μια ερειπωμένη, βουβή πόλη φάντασμα.
Για όσους από μας αφήσαμε κυνηγημένοι τότε την Αμμόχωστο, που ζήσαμε και βλέπουμε σήμερα πως την έχουν καταντήσει, ο πόνος είναι βαρύς και αβάστακτος.
Τον εκφράζει παραστατικά με τους αισθαντικούς στίχους του ο Παναγιώτης Αβραάμ στην Ωδή του στη Βαρωσιώτικη Γιορτή.
«Τότες. Φλούδες, χρυσές κλωστές του ήλιου, νεράτζια, μανταρίνια. Της χρυσομίλητης κιτρομηλιάς το μυστικό χαμόγελο περιμαζεύαμε. Σκιρτήματα χαράς τα άρματα της νιότης, των ανθών. Πορτοκαλόφλουδες, δελφίνια στολισμένα στο πάρκο της, κορίτσια, μέλισσες, φωνές. Παντού βουητό. Τώρα. Ξεράθηκαν τα περιβόλια. Γαϊδουράγκαθα ξεσχίζουνε τον ουρανό στο δρόμο της Δερύνειας. Κι’ ο Άγγελος να σεριανά τ’ ακριτικά φυλάκια επίμονα ζητώντας έστω κι’ ένα πορτοκάλι για να δροσιστεί».
Αγαπητοί συμπολίτες Αμμοχωστιανοί, αγαπητοί ομοιοπαθείς εκτοπισμένοι της κατεχόμενης Κύπρου, σε μας εναπόκειται να φέρουμε επιτέλους το ξημέρωμα της μακριάς νύκτας και να σηκώσουμε το μαύρο πέπλο της κατοχής που σκεπάζει την πόλη μας για τόσα χρόνια. Αδρανήσαμε και παραμείναμε άπρακτοι θεατές για πολύ καιρό. Ήρθε η ώρα, έστω και τώρα, ύστερα από τόση καθυστέρηση, να κινητοποιηθούμε, να ενώσουμε τις φωνές και τις δυνάμεις μας και να διαλαλήσουμε το δίκιο μας στα πέρατα της οικουμένης. Ας παραμερίσουμε κομματικές, ιδεολογικές και άλλες διαφορές και προσωπικές φιλοδοξίες για μια πιο συντονισμένη, δυναμική και αποτελεσματική διεκδίκηση του δικαιώματος μας για επιστροφή στην πόλη μας. Ας θυμόμαστε και παίρνουμε θάρρος από τους προφητικούς στίχους που έγραψε πριν 65 χρόνια ο μεγάλος νομπελίστας ποιητής μας Σεφέρης όταν επισκέφθηκε την πόλη μας και τη Σαλαμίνα.
«Η γης δεν έχει κρικέλια για να την πάρουν στον ώμο και να φύγουν… ‘Όμως ο μαντατοφόρος τρέχει κι’ όσο μακρύς κι’ αν είναι ο δρόμος του, θα φέρει σ’ αυτούς που γύρεψαν ν’ αλυσοδέσουν τον Ελλήσποντο το φοβερό μήνυμα της Σαλαμίνας».
Ή, όπως το έγραψε με διαφορετικά λόγια στην κυπριακή διάλεκτο ο Λιοπετρίτης λαϊκός ποιητής Κακολής.
«Αδέρκια Αμμοχωστιανοί, οι φυσικοί οι νόμοι
μ’ αλλάσσουν με ζαώννουσιν
τζ’ όπως το φανερώννουσιν
είμαστεν κληρονόμοι.
Σ’ εμάς εν η κληρονομιά, σ’ εμάς θα ξημερώσει
πιστέψετε θα φτάσουμεν
αντάμα να γιορτάσουμεν
στ’ όμορφο μας Βαρώσι».
- 12.7.2018