Προεδρικές εκλογές στην Κύπρο – Μια  δεύτερη  ανάγνωση

Στις 4 Φεβρουαρίου και στον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών 2018 στην Κύπρο, επανεξελέγη για δεύτερη θητεία ο Νίκος Αναστασιάδης, επικρατώντας του αντιπάλου του Σταύρου Μαλά με 56% έναντι 44%, δηλ. με 12 μονάδες διαφορά.

• Λευτέρης Κωνσταντινίδης *

Το ίδιο δίδυμο είχε αναμετρηθεί και πριν από πέντε χρόνια,  στις προηγούμενες προεδρικές εκλογές του 2013.

Τότε είχε επικρατήσει και πάλι ο Ν. Αναστασιάδης με 15 μονάδες διαφορά.

Από πολλούς ο Ν. Αναστασιάδης θεωρείται ο υπέρμαχος της Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας (ΔΔΟ), την οποία εξ’ άλλου υποστήριξε με πάθος, μέσα από το σχέδιο Ανάν.

Την προτίμησή του προς αυτή την μορφή της λύσης δεν έκρυψε εξ’ άλλου κατά την διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας, που ήρθε λίγους μήνες μετά τις πενταμερείς διασκέψεις στην Ελβετία, όπου παραχώρησε σχεδόν τα πάντα, που ικανοποιούσαν την Τουρκία, όσον αφορά την εσωτερική διακυβέρνηση. Είναι φυσικό επακόλουθο να διερωτούμαστε: Ο κυπριακός λαός πήρε απόφαση πολιτικού αυτοχειριασμού και οι προεδρικές εκλογές ήσαν απλά ένα επεισόδιο σε εξελισσόμενο χρονικό προαναγγελθέντος θανάτου  ή μήπως μπορούν οι εξελίξεις να ακολουθήσουν και άλλους δρόμους; Θα προσπαθήσουμε στο άρθρο αυτό να φωτίσουμε πρόσθετες παραμέτρους κάτω από την επιφάνεια και όχι απαραίτητα για να καταλήξουμε σε μια ενδεχομένως υποκειμενική απάντηση:

1. Όλες οι προεδρικές εκλογές της Κύπρου, με εξαίρεση τις πρώτες το 1960, διεξάγονταν προφανώς για την εκλογή του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας, αλλά και για την ανάδειξη του ηγέτη της ελληνοκυπριακής πλευράς  στις ατέρμονες και ατελέσφορες διακοινοτικές συνομιλίες για την επίλυση του κυπριακού προβλήματος. Το ίδιο έγινε και τώρα με τις πρόσφατες εκλογές. Να υπογραμμίσουμε εδώ ότι μέχρι πρόσφατα η εξουσιοδότηση αυτή νομιμοποιούνταν με μια μεγάλη συμμετοχή στις εκάστοτε εκλογές, που έχει ιδιαίτερη σημασία από το 1974 μετά την τουρκική εισβολή.

Ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά αυτής της εκλογικής αναμέτρησης είναι η πρωτόγνωρη για τα κυπριακά δεδομένα μεγάλη αποχή, σε συνδυασμό με τα λευκά και τα άκυρα. Στον πρώτο γύρο η συμμετοχή ήταν 72% (αποχή 28%), με λευκά και άκυρα συνολικά 2,4%  ενώ στον δεύτερο γύρο ανέβηκε κατά 2% στο 74% (αποχή 26%) με λευκά και άκυρα όμως 5,65%. Το 2013 η συμμετοχή στην επαναληπτική (τελική) εκλογή ήταν 81,6% (αποχή 18,4%), με λευκά και άκυρα συνολικά 7,3%. Οι εγγεγραμμένοι ψηφοφόροι το 2013 ήσαν 545.493 ενώ το 2018  550.876 (1% περισσότεροι). Συγκριτικά  το 2018 προέκυψαν 6,7% λιγότερα έγκυρα ψηφοδέλτια σε σχέση με το 2013.

2. Η παραπάνω διαπίστωση της περιορισμένης συμμετοχής στις εκλογές αυτές γίνεται συντριπτική αν συνυπολογιστεί και το δεύτερο σημαντικό – μετά από την ίδια την εκλογή – δεδομένο, που δεν προσμετρείται στην αποτίμηση των αποτελεσμάτων και είθισται να αποσιωπάται μετά τις εκλογές: Στην Κύπρο (με την επίκληση των γνωστών πληθυσμιακών συνθηκών) η συμμετοχή στον εκλογικό κατάλογο δεν είναι αυτόματη, αλλά η εγγραφή (και η έκδοση εκλογικού βιβλιαρίου) απαιτεί αίτηση του ίδιου του ενδιαφερόμενου. Οι εν δυνάμει νέοι ψηφοφόροι κυπριακής ιθαγένειας και κάτοικοι Κύπρου για το 2018 ήσαν περίπου 40.000 άτομα. Από αυτούς και μετά από μεγάλες κρατικές καμπάνιες και κομματικές κινητοποιήσεις ενεγράφησαν 10.500 άτομα, ποσοστό 26%. Ως γνωστό προϋπόθεση για την εγγραφή στον κατάλογο αποτελεί η προηγούμενη εξάμηνη παραμονή στην Κύπρο, που βεβαιώνεται από τις τοπικές αρχές. Αποτέλεσμα της ρήτρας αυτής είναι ο αποκλεισμός από τις εκλογικές διαδικασίες των Κυπρίων του εξωτερικού, που ανέρχονται σε εκατοντάδες χιλιάδες.

Κατ’ επέκταση άμεσα προκύπτει η διαπίστωση ότι οι νέοι ψηφοφόροι «έστρεψαν την πλάτη» στην υφιστάμενη κομματοκρατία και στο πολιτικό σύστημα, όπως λειτουργεί σήμερα, έκαναν δηλαδή τη δική τους μικρή επανάσταση, μέσα στο ίδιο το σύστημα.

Πλανώνται πλάνην οικτράν όσοι ελαφρά τη καρδία καταλογίζουν στους νέους ανθρώπους αδιαφορία και αδράνεια.

3. Από τα παραπάνω στοιχεία, προκύπτει επίσης ότι το εν δυνάμει «εντός Κύπρου» εκλογικό σώμα (στο οποίο συμπεριλαμβάνονται περίπου 12.000 τακτικοί ψηφοφόροι εξωτερικού) είναι περίπου 580.000 άτομα. Ο κ. Αναστασιάδης εξελέγη στην επαναληπτική εκλογή με 215.281 ψήφους ή ποσοστό 37%, επί του συνόλου αυτού.

Στον α΄γύρο ο κ. Αναστασιάδης, τον οποίο είχε υποστηρίξει ο Δημοκρατικός Συναγερμός,  ΔΗΣΥ, είχε εξασφαλίσει 35,5%, έναντι 30,2% του κ. Μαλά, που είχε υποστηριχθεί από το ΑΚΕΛ.  Συνολικά οι δύο – και τα δύο κόμματα που πρεσβεύουν την ίδια σχολή σκέψης για τη λύση του Κυπριακού – εξασφάλισαν 254.188 ψήφους ή το 46,14% επί των εγγεγραμμένων στον εκλογικό κατάλογο ή το 43.8% των εν δυνάμει ψηφοφόρων. Σε σύγκριση με τις εκλογές του 2013, στις οποίες αναμετρήθηκαν οι  ίδιοι ‘μονομάχοι’, το αντίστοιχο αθροιστικό ποσοστό των δύο κομμάτων ήταν 56% επί του εκλογικού καταλόγου.

Προκύπτει  συνεπώς  μείωση κατά 10% της εκλογικής επιρροής των δύο κομμάτων του διπολισμού και για πρώτη φορά δεν αποτελούν πλέον την πλειοψηφία του εκλογικού σώματος.  

Θα πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι και στα δύο κόμματα υπάρχουν οριζόντιοι προσανατολισμοί προς άλλες σχολές πολιτικής προσέγγισης του κυπριακού προβλήματος, που συσπειρώνονται όμως κάτω από την ομπρέλα του κομματικού πατριωτισμού.

4. Η αξιόλογη υποψηφιότητα του Νικόλα Παπαδόπουλου που είχαν υποστηρίξει τα κόμματα του «ενδιάμεσου χώρου» (ΔΗΚΟ, ΕΔΕΚ, Αλληλεγγύη και Οικολόγοι) και κινήσεις πολιτών συγκέντρωσε ποσοστό 25,74% και παρά τις ρηξικέλευθες προτάσεις της, (όπως ιδιαίτερα η «Νέα Στρατηγική» για το Κυπριακό) δεν μπόρεσε να περάσει τις συμπληγάδες του δικομματισμού.

Υπάρχουν σοβαρότατες ενδείξεις ότι υπήρξε «στρατηγική ψήφος» (πριμοδότηση) τροφοδοτούμενη από την εσωτερική αντιπολίτευση του ΔΗΚΟ και από στεγανά κέντρα του ΔΗΣΥ προς τον κ. Μαλά, για να περάσει στον β΄γύρο, ως ο πλέον εύκολος αντίπαλος του κ. Αναστασιάδη. Θα πρέπει να επισημανθεί ότι η υποψηφιότητα Αναστασιάδη στον α΄γύρο από το 45,5% του 2013 μειώθηκε κατά δέκα μονάδες στο 35,5% το 2018.

5. Ο κ. Γ. Λιλλήκας, που κατέβηκε στις εκλογές με την πιο «καθαρή» κατά την άποψή του γραμμή (απόρριψη της Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας, ΔΔΟ) και με την υποστήριξη μόνο του κόμματός του «Συμμαχία Πολιτών» πέρασε στην πέμπτη θέση εξασφαλίζοντας το ισχνό ποσοστό 2,18%, που θέτει σε δοκιμασία την πολιτική του επιβίωση. Το ποσοστό όμως αυτό θα ήταν εξαιρετικά πολύτιμο αν ενίσχυε την κοινή υποψηφιότητα του ενδιάμεσου χώρου και θα δημιουργούσε μια νέα δυναμική.
6. Θα πρέπει πάντως να σημειωθεί και να αναγνωριστεί η αξιοσημείωτη αντοχή του κ. Αναστασιάδη, στα πλαίσια του υφιστάμενου πολιτικού συστήματος της Κύπρου. Στις εκλογές του 2013 εκτός από τον ΔΗΣΥ είχε υποστηριχθεί από το ΔΗΚΟ και την Αλληλεγγύη και εξελέγη με 57,5%. Μετά από πέντε χρόνια διακυβέρνησης και υποστηριζόμενος μόνο από το κόμμα του απώλεσε 1,5%. Είναι εύλογο να υποτεθεί ότι σε μια κοινωνία με ισχυρά οικονομικά ανακλαστικά, πιστώθηκε με το ξεπέρασμα της οικονομικής κρίσης, παρά τα εναπομείναντα σοβαρά προβλήματα και παρά τις αρχικές του παλινωδίες.
7. Τι δέον γενέσθαι;

Πρώτιστο και κύριο καθήκον των πατριωτικών δυνάμεων είναι η προάσπιση της υπόστασης της Κυπριακής Δημοκρατίας, που αποτελεί την κύρια ασπίδα για την επιβίωση, την ελευθερία και την ευημερία του Κυπριακού Ελληνισμού, αξιοποιώντας όλες τις ευνοϊκές τοπικές, ευρωπαϊκές και διεθνείς γεωστρατηγικές συγκυρίες.

Οι συνιστώσες του ενδιάμεσου χώρου, θα πρέπει όσο διαρκεί η κλεψύδρα του πολιτικού χρόνου, να αναδιοργανωθούν σε κοινό φορέα, που θα μπορέσει να αποτελέσει το αντίβαρο των όποιων φορέων «της όποιας λύσης» και να καλύψει πλειοψηφικά το διαφαινόμενο κενό στο πολιτικό σκηνικό της Κύπρου.

Μέχρι την επίτευξη του στόχου αυτού, τα κόμματα και οι κινήσεις του ενδιάμεσου χώρου θα πρέπει – όπως εξ’ άλλου έχει συμφωνηθεί – να είναι σε συνεχή συνεννόηση και κοινό συντονισμό πορείας, αποτελώντας στην πράξη την αγωνιστική – πατριωτική αντιπολίτευση εν όψει εξελίξεων.

• Πρόεδρος Κ.Ο. Αθήνας Κ.Σ. ΕΔΕΚ