Η ευκαιρία να βρεθούμε αρκετά βήματα μπροστά
Ένας απολογισμός των διαπραγματεύσεων (με κορύφωση τη Γενεύη), πρέπει να συμπεριλάβει όσα έγιναν αλλά και εκείνα που μπορούσε να γίνουν και δεν έγιναν, δηλαδή τυχόν χαμένες ευκαιρίες/δυνατότητες.
Υπήρξαν χαμένες ευκαιρίες που θα έθεταν την Κυπριακή Δημοκρατία μπροστά;
Το ερώτημα είναι χρήσιμο για τον καταρτισμό μελλοντικών σχεδιασμών.
Για την τεράστια πλειοψηφία, πρωταρχικό ζήτημα είναι η ασφάλεια την επόμενη μέρα μιας λύσης (σύστημα ασφάλειας για εγγυήσεις, κατοχικά στρατεύματα και εφαρμογή της λύσης).
Για τις εγγυήσεις, πέραν νομικών γνωματεύσεων/εκθέσεων πριν το 1974 που απέκλειαν μονομερές στρατιωτικό επεμβατικό δικαίωμα, η συνεχιζόμενη κατοχή μέρους της Κυπριακής Δημοκρατίας από τουρκικά στρατεύματα μετά την εισβολή, έχει δημιουργήσει αδιαμφισβήτητα νέα κατάσταση πραγμάτων. Η Τουρκία εισέβαλε, όπως ισχυρίστηκε, για αποκατάσταση της συνταγματικής τάξης η οποία αποκαταστάθηκε αντικειμενικά στην Κυπριακή Κυβέρνηση που συνεχίζει να αναγνωρίζεται διεθνώς ως η νόμιμη εκπρόσωπος της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ωστόσο, η Τουρκία συνεχίζει παράνομα να κατέχει με στρατεύματα μέρος του εδάφους της Κύπρου, ενάντια στην δική της επιχειρηματολογία. Εν ολίγοις, η Τουρκία με την κατοχή παραβιάζει ΣΗΜΕΡΑ τις συμφωνίες του 1960 και δεν μπορεί να αντλεί εγγυητικό/επεμβατικό δικαίωμα βάσει συμφωνιών που η ίδια παραβιάζει σήμερα! Την πιο πάνω κοινή αντίληψη για κατάργηση των εγγυητικών δικαιωμάτων της Τουρκίας εδώ και δεκαετίες υιοθέτησαν από το 1974 οι Κυβερνήσεις Κύπρου-Ελλάδας και ορθά ο Υπ. Εξ. Γ. Κασουλίδης (συνέντευξη εντός 2016). Σε αντίθεση, ο Πρόεδρος Αναστασιάδης επιμένει (από 2004) ότι η Τουρκία διατηρεί αλώβητο εγγυητικό δικαίωμα μέχρι σήμερα, πράγμα που επαναλαμβάνει και ο Αβ. Νεοφύτου-ΔΗΣΥ. Το ενδιαφέρον θα ήταν οι ίδιοι (ή κάποιος με ίδιες απόψεις) να εξηγήσει δύο πράγματα: Πως γίνεται η Τουρκία να διατηρεί εγγυήσεις στην Κύπρο σήμερα, βάσει συμφωνιών του 1960 τις οποίες για δεκαετίες η Τουρκία παραβιάζει;
Επιπλέον, πώς η προσέγγιση τους συμβάλει στην εξεύρεση λύσης που παρέχει ασφάλεια στο λαό και αποκόπτει την Κύπρο από τον έλεγχο της Τουρκίας;
Τους τελευταίους μήνες και ιδιαίτερα στη Γενεύη διαφάνηκε η σοβαρή διάσταση στο «στρατόπεδο μας».
Μπορεί στο τέλος Ν. Αναστασιάδης και Ν. Κοτζιάς να πρότειναν και οι δύο κατάργηση εγγυήσεων και αποχώρηση των κατοχικών στρατευμάτων (με ουσιώδεις διαφορές στην αποδοχή χρονοδιαγραμμάτων και «διαφοροποιήσεων» των εγγυήσεων) αλλά η καθοριστική διαφορά παραμένει αλλού. Ο Ν. Αναστασιάδης θεωρεί το πλαίσιο εγγυήσεων του 1960 ότι ισχύει αλώβητο και σήμερα, με την Τουρκία να διατηρεί επεμβατικό δικαίωμα. Ο Ν. Κοτζιάς κινείται στη διαχρονική γραμμή Κύπρου-Ελλάδας τεκμηριώνοντας ότι, τυχόν εγγυητικό δικαίωμα της Τουρκίας έχει καταργηθεί λόγω των ενεργειών της, με επίκεντρο την συνεχιζόμενη κατοχή από τουρκικά στρατεύματα. Στην Γενεύη λοιπόν, υπήρχε ευκαιρία για την Κύπρο να τεθεί το θέμα επίσημα ενώπιον της ηγεσίας του ΟΗΕ και της ΕΕ.
Παρεμπιπτόντως, το επιχείρημα της Κύπρου ενδυναμώνεται μετά την πλήρη ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ αφού οι συνθήκες λειτουργίες της ΕΕ δεν επιτρέπουν επεμβατικά δικαιώματα/εγγυήσεις από τρίτες χώρες, ούτε φυσικά κατοχικά στρατεύματα εντός κυρίαρχου κράτους-μέλους της ΕΕ.
Το κύριο μάθημα για το μέλλον αφορά την προσέγγιση στο θεμελιακό ζήτημα της ασφάλειας και εγγυήσεων στην επιδίωξη λύσης ενώπιον μας ή στο μέλλον.
Η αφετηρία προσέγγισης του θέματος των εγγυήσεων είναι καθοριστική. Η πρόταση του Ν. Αναστασιάδη για κατάργησή τους, αφορά την διαφοροποίηση του υφιστάμενου συστήματος εγγυήσεων που εγκαθιδρύθηκε το 1960 και ο ίδιος θεωρεί ακόμη σε ισχύ με την Τουρκία εγγυήτρια μέχρι σήμερα (χωρίς λύση). Ωστόσο, η διαχρονική θέση Κύπρου-Ελλάδας έχει δεδομένο ότι η Τουρκία απώλεσε τυχόν επεμβατικό δικαίωμα λόγω της συνεχιζόμενης παράνομης κατοχής και οποιαδήποτε πρόταση σήμερα συνιστά επίσημη κατάργηση των εγγυήσεων γενικά.
Συνεπώς, η Τουρκία δεν έχει επεμβατικό δικαίωμα σήμερα και μόνο μέσω νέας συμφωνίας μπορεί θεωρητικά να διεκδικήσει.
- Ευρωβουλευτής ΔΗΚΟ (S&D) – costas.mavrides@europarl.europa.eu