«Καλήν εσπέραν Άρχοντες»
Το Δωδεκαήμερο, μια περίοδος με τεράστια σημασία στη ζωή του λαού μας, αρχίζει την πρώτη μέρα των Χριστουγέννων και τελειώνει την παραμονή των Θεοφάνιων.
Πρόκειται για συνεχή αλυσιδωτή γιορτή (δώδεκα συνεχόμενων ημερών), η οποία χαρακτηρίζεται από θρησκευτική κατάνυξη και πνευματική ανάταση και ανασυγκρότηση. Είναι συνάμα και οι μέρες που ο άνθρωπος πρέπει να ξεκουραστεί και με ανανεωμένες δυνάμεις να συνεχίσει πάλιν τη ζωή, με μεγαλύτερη διάθεση, θάρρος και ελπίδα για το μέλλον.
Πολλά και διαφορετικά τα έθιμα και οι δοξασίες του Δωδεκαήμερου. Από την παραμονή των Χριστουγέννων έως και τα Θεοφάνια. Ο στολισμός του χριστουγεννιάτικου δέντρου, τα κάλαντα που τραγουδάμε στις πόλεις και στα χωριά, το «Καλήν εσπέραν άρχοντες», το «Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά», τα «κάλαντα των Θεοφανίων», το ψωμί του Χριστού, η βασιλόπιττα, το σφάξιμο των γουρουνιών και άλλα πολλά έθιμα, τα οποία αρχίζουν πολύ πριν τα Χριστούγεννα και τελειώνουν τα Θεοφάνια, που είναι για το λαό μεγάλη γιορτή, θεότρομη , επειδή τότε αγιάζονται τα νερά και φεύγουν τα παγανά.
Σίγουρα όλα αυτά ξυπνούν μέσα μας όμορφες θύμησες και γλυκές αναμνήσεις. Μπορούν όμως να προσφέρουν κάτι πιο ουσιαστικό στο σύγχρονο άνθρωπο και τη σύγχρονη κοινωνία, μιας κι όλα αυτά έχουν ως σημείο αναφοράς μια άλλη διαφορετική κοινωνία; Μια παραδοσιακή κοινωνία, καθόλου υλιστική και ασφαλώς πολύ πιο ανθρώπινη. Παλιά οι άνθρωποι νήστευαν, εκκλησιάζονταν, μοιράζονταν καημούς και βάσανα, ζούσαν διαφορετικά τις γιορτινές μέρες και προσέδιδαν σε αυτές το πραγματικό τους νόημα. Έτσι και τα Ήθη και έθιμα των ημερών είχαν μια άλλη πολύ διαφορετική για τη ζωή τους αξία και σημασία.
Πίστευαν στο ελπιδοφόρο μήνυμα των Χριστουγέννων, που δεν είναι άλλο, απ΄ αυτὸ του Αγγέλου κατά την Γέννηση του Χριστού προς τους ποιμένες: «Ευαγγελίζομαι υμίν χαρὰν μεγάλην, ήτις έσται παντὶ τω λαώ, ότι ετέχθη υμίν σήμερον σωτήρ, ος εστί Χριστός Κύριος, εν πόλει Δαυίδ» (Λουκ. β΄,11). Δηλαδή, σας αναγγέλλω χαρά μεγάλη, η οποία θα είναι για όλον τον λαό, ότι γεννήθηκε σήμερα για σας στην πόλη του Δαυίδ, σωτήρας, ο οποίος είναι ο Χριστός ο Κύριος. Αυτό το θείο μήνυμα, είναι δίχως άλλο, το πλέον ελπιδοφόρο άγγελμα στην ιστορία της ανθρωπότητας.
Η σημαντικότερη θρησκευτική ρήση που φέρεται στο χριστιανικό δόγμα και έχει σχέση με τη γέννηση του Ιησού Χριστού είναι ο ύμνος των Αγγέλων επί του κοσμοϊστορικού εκείνου γεγονότος, που αναφέρεται από τον Ευαγγελιστή Λουκά: «Δόξα ἐν ὑψίστοις Θεῷ καὶ ἐπὶ γῆς εἰρήνη ἐν ἀνθρώποις ευδοκία». Όπως σημειώνει ένας από τους μεγαλύτερους θεολόγους στοχαστές και συγγραφείς, ο Άγιος Αυγουστίνος σχετικά με τον αγγελικό αυτό ύμνο: «…Ο εσπαργανωμένος Χριστός της Βηθλεέμ έφερε την ειρήνην του αγγελκού ύμνου μέσα εις την ψυχήν του πεπτωκότος ανθρώπου και τον συνεφιλίωσε με τον Δημιουργόν του Θεόν. Εναπόκειται πλέον εις τον άνθρωπον, ν΄ ατενίζη με τα όμματα της ψυχής του, πάντα προς την φάτνην του πτωχού και γλυκυτάτου Ιησού ίνα γέμη η ζωή του από εσωτερική ισορροπίαν και γαλήνην δια να αναγενννάται πνευματικώς μέχρι της συντέλειας των αιώνων». Κάτι που σημαίνει, πως μόνο όταν αποδίδουμε στα Χριστούγεννα το πραγματικό τους νόημα, κι όταν τα εορτάζουμε όπως πρέπει, δηλαδή πνευματικά, επιτυγχάνεται και ο μέγας σκοπός της ενανθρωπήσεως του Θεού, δηλαδή η ένωσή μας με Αυτόν.
Ο Ε. Μορέν στο βιβλίο του «Πνεύμα των καιρών» αναφέρει πολύ εύστοχα: «Η ζωή δεν μπορεί να καταναλώσει τα πάντα και η καταναλωτική κοινωνία δεν μπορεί ούτε και θα μπορέσει ποτέ να δώσει τα πάντα»! Ας προετοιμαστούμε λοιπόν όσο καλύτερα μπορούμε για τα πνευματικά Χριστούγεννα. Σήμερα, όσο ποτέ άλλοτε, μας είναι απαραίτητη η πνευματικότητα και η ευφροσύνη τους. Σήμερα που οι περισσότεροι συμφωνούν ότι ο τρόπος εορτασμού των Χριστουγέννων έχει μεταβάλλει το μέγα υπερκόσμιο γεγονός της γέννησης του Χριστού, σε εγκόσμιο και καθαρά υλιστικό! Χριστούγεννα δεν σημαίνει ψώνια στα μαγαζιά, ψεύτικα στολίδια, ρεβεγιόν και κάθε είδους κοσμικές συμπεριφορές (τα υλικά αγαθά, με λογική και μέτρο και στο βαθμό που μας είναι απαραίτητα, δεν τα απορρίπτουμε βέβαια). Σχεδόν όλα τους τόσο κοσμικά και αντιπνευματικά, πτυχές της ωραίας ζωής μόνο. Καμιά σχεδόν σχέση με τον Θεοπρεπή εορτασμό, όπως τον ορίζει η Εκκλησία. Χριστούγεννα χωρίς Χριστόν, δεν είναι Χριστούγεννα! Ούτε πρωτοχρονιά χωρίς τον εκ Καισαρείας Άγιο Βασίλειο. Ούτε φυσικά και τα Θεοφάνεια χωρίς Θεία Φώτιση είναι Θεοφάνεια!
Όπως γράφει ο Δ. Λιανοστάθης, … Στολισμένες βιτρίνες χιλιάδων ευρώ, συχνά τις βλέπουμε δίπλα σε σκουπίδια περιστοιχισμένες από ρακένδυτους συνανθρώπους μας. Δεν ενοχλεί αυτό την αισθητική μας; Τη πνευματική ανασυγκρότηση που διακατείχε τους ανθρώπους της όχι και τόσο μακρινής εποχής, τη χρειαζόμαστε και στις μέρες μας που η ιεράρχηση των αξιών είναι στρεβλή και αναντίστοιχη με τις αρχές του ανθρωπισμού και της συντροφικότητας. Η έγνοια για το συνάνθρωπο που τείνει στις μέρες μας να είναι υπόθεση μόνο φορέων κι όχι συνανθρώπων, παλιά ήταν δεδομένη. Πότε ήταν άραγε καλύτερα;
Ευθύμιο: Κι ο κόσμος όλος που γύρω μας βράζει. Βόμβες που σκοτώνουν αδιάκριτα. Παιδιά που πεθαίνουν από την πείνα. Και οι κατατρεγμένοι πρόσφυγες και οι κινητές βόμβες που σκορπούν δυστυχία και θάνατο. Ατέλειωτος πόνος, ατέλειωτη θλίψη σ΄ ένα κόσμο που βαδίζει από το κακό στο χειρότερο!! Κι όσα λαμπιόνια κι αν βάλουμε στο χριστουγεννιάτικο δένδρο μας! Κι όσα στολίδια κι αν βάλουμε στις πλατείες. Κι όσα πυροτεχνήματα και να ρίξουμε με τον ερχομό του καινούργιου χρόνου … τίποτε δεν πρόκειται να αλλάξει! Αναρωτιέμαι λοιπόν, μήπως κάποτε και εμείς, οι υποτίθεται οικονομικά εξαθλιωμένοι, πρέπει να κάνουμε κάτι πιο ουσιαστικό στην ζωή μας! Λέω, μήπως; Έστω μια παθητική αντίσταση! Μήπως να γιορτάσουμε προσευχόμενοι και πενθούντες για όλα αυτά που συμβαίνουν δίπλα μας που κατά τα φαινόμενα, αν δεν αλλάξει κάτι συνταρακτικά, ίσως να περάσουν και μέσα στο δικό μας σπίτι. Διότι, την ίδια ώρα που εμείς σκεφτόμαστε για τα δώρα που πρέπει να ανταλλάξουμε μεταξύ μας, τα δώρα που πρέπει να δώσουμε στα παιδιά μας, κάποια άλλα παιδιά δεν έχουν ούτε τα απολύτως απαραίτητα. Διότι, την ώρα που εμείς θα γιορτάζουμε, κάποια άλλοι, ακόμα και παιδιά, ακριβώς δίπλα μας, θα ανασύρονται νεκροί και τραυματισμένοι μέσα από τα ερείπια των βομβαρδισμένων νοσοκομείων και σχολείων…
Κάποιοι άλλοι θα πεθαίνουν επειδή δεν έχουν φάρμακα…
Τόσο πολιτισμένοι τελικά είμαστε!
- Επίκουρος Καθηγητής στο Τ.Ε.Ι. Θεσσαλίας
Από το Μονάγρι Λεμεσού – a.avgoustis@hotmail.com