Το Brexit, η ΕΕ και η Κύπρος
Παρά τις προσπάθειες που κατεβλήθησαν εντός και εκτός Ηνωμένου Βασιλείου για παραμονή της χώρας στην ΕΕ τελικά επεκράτησε το Brexit.
Πρόκειται για μια καθοριστική απόφαση για τη Βρετανία και για την ΕΕ.
Στην απόφαση αυτή σοβαρό ρόλο διεδραμάτισαν τα μεταναστευτικά ζητήματα περιλαμβανομένου και του θέματος της πιθανής ελεύθερης διακίνησης των Τούρκων πολιτών. Επιπρόσθετα, οι Βρετανοί θεωρούν ότι το έθνος κράτος είναι σε καλύτερη θέση να προστατεύει τα συμφέροντα της χώρας τους. Και τούτο σε μια συγκυρία όπου η ΕΕ δεν αντικρίζει με ισοτιμία τα κράτη μέλη της. Το Brexit εμπεριείχε επίσης, συμβολικά και ουσιαστικά, και το στοιχείο του προστατευτισμού έναντι της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και της παγκοσμιοποίησης. Αξιοσημείωτο είναι και το γεγονός ότι το αποτέλεσμα του βρετανικού δημοψηφίσματος επιβραδύνει ουσιαστικά τους σχεδιασμούς των ΗΠΑ και της ΕΕ για προώθηση της TTIP (Transatlantic Trade and Investment Partnership) Διατλαντική Εμπορική και Επενδυτική Εταιρική Σχέση.
Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος δημιούργησε πολλές αντιδράσεις εντός και εκτός του Ηνωμένου Βασιλείου. Από διάφορους κύκλους γίνεται λόγος για ιστορικό λάθος που θα έχει κόστος και για την ίδια τη Βρετανία. Αναφέρεται συναφώς η προσπάθεια για νέο δημοψήφισμα στο Ηνωμένο Βασίλειο καθώς και διαδικασίες για ανεξαρτητοποίηση της Σκωτίας και παραμονής της στην ΕΕ. Ταυτόχρονα σε διάφορα κέντρα αποφάσεων της ΕΕ υπάρχει ανησυχία για το ενδεχόμενο δημοψηφισμάτων και σε άλλες χώρες.
Ταυτόχρονα δεν πρέπει να υποβαθμίζονται και οι ευθύνες της ΕΕ: μεταξύ άλλων, από τις ιδεαλιστικές προσεγγίσεις περί υπέρβασης του έθνους-κράτους στην αναβίωση ενός γερμανικού ηγεμονισμού. Πέραν τούτου, ο χειρισμός της κρίσης της Ευρωζώνης με τα γνωστά αποτελέσματα επηρέασε δυσμενώς την εικόνα της ΕΕ. Εν ολίγοις το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος δεν παραπέμπει μόνο στον βρετανικό παραδοσιακό ευρωσκεπτικισμό και αντίθεση προς την ομοσπονδοποίηση της ΕΕ. Αναδεικνύεται επίσης η ευρύτερη ανησυχία των ευρωπαϊκών λαών για τα θεσμικά και δημοκρατικά ελλείμματα της ΕΕ. Παραπέμπει επίσης στο γεγονός ότι σήμερα η ΕΕ, και ιδίως η Ευρωζώνη, έχει καταστεί μέγας ασθενής. Σημειώνεται συναφώς ότι οι ανισότητες στην Ευρωζώνη διευρύνονται επικίνδυνα υπέρ της Γερμανίας και εις βάρος των χωρών του ευρωπαϊκού νότου. Ταυτόχρονα υπογραμμίζονται οι ευθύνες της ΕΕ για τις πολιτικές που έχουν ακολουθηθεί με αποτέλεσμα σε πολλές χώρες να έχουν αυξηθεί η ανεργία, η φτώχεια και οι κοινωνικοί αποκλεισμοί, ενώ ταυτόχρονα συρρικνώνεται η μεσαία τάξη.
Το Brexit σηματοδοτεί επίσης την απαρχή εξελίξεων που θα οδηγήσουν σε ένα νέο υπόδειγμα στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι αλλά και τις διεθνείς σχέσεις. Ενώ η ΕΕ διέρχεται μια βαθειά κρίση είναι αδιανόητο η Κύπρος ή οποιαδήποτε χώρα μέλος να στηρίζεται αποκλειστικά στην ευρωπαϊκή αλληλεγγύη και να μην έχει τους δικούς της σχεδιασμούς για τις πολυδιάστατες προκλήσεις.
Η Κύπρος, παρά τις δικαιολογημένες πικρίες σε σχέση με βρετανικές επιλογές στο παρελθόν, θα πρέπει να υιοθετήσει μια ολοκληρωμένη πολιτική για την υλοποίηση των στόχων της. Στα πλαίσια αυτά θα πρέπει η Κύπρος, ως ισότιμο μέλος, αφ’ ενός να αξιολογήσει εις βάθος τα νέα δεδομένα που δημιουργούνται στην ΕΕ και αφ’ ετέρου να εμβαθύνει τις σχέσεις με τη Βρετανία στη βάση της αμοιβαιότητας και του αλληλοσεβασμού. Η οικονομική συνεργασία μεταξύ των δυο χωρών μπορεί να περιλαμβάνει ζητήματα του ευρύτερου χρηματοπιστωτικού τομέα, του τουρισμού καθώς και την πρόσβαση Κυπρίων στην αγορά εργασίας και στα πανεπιστήμια στη Βρετανία όπως και προηγουμένως. Στα πλαίσια της εμβάθυνσης των σχέσεων της χώρας μας με το Ηνωμένο Βασίλειο είναι θεμιτό, μεταξύ άλλων, να απαιτήσουμε σε πνεύμα συνεργασίας, όπως οι βάσεις, πέραν της εξυπηρέτησης των βρετανικών και ευρύτερων συμφερόντων, προασπίζουν την ασφάλεια της Κυπριακής Δημοκρατίας. Παράλληλα θα πρέπει να υπενθυμίζουμε τη Βρετανία ότι έχει την υποχρέωση να συμβάλει στην αποκατάσταση της ενότητας και εδαφικής ακεραιότητας της χώρας μας.
Εν κατακλείδι η Κύπρος θα πρέπει να καταστεί ένα αποτελεσματικό κράτος που να τοποθετείται με αυτοπεποίθηση σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον. Το Brexit, η μεταβαλλόμενη αρχιτεκτονική της ΕΕ, η ομαλοποίηση των σχέσεων Ισραήλ-Τουρκίας αποτελούν εξελίξεις που δεν αφήνουν τη χώρα μας ανεπηρέαστη. Στη σημερινή συγκυρία η Κυπριακή Δημοκρατία θα πρέπει να ξεπεράσει την οικονομική κρίση που τη μαστίζει, να αποκτήσει ένα νέο οικονομικό υπόδειγμα και πάνω απ’ όλα να αντιμετωπίσει το Κυπριακό και τα συναφή ζητήματα ασφάλειας με επιτυχία.
Η Κυπριακή Δημοκρατία θα μπορέσει να εκπληρώσει τους στόχους με μια δημιουργική συμμετοχή στην ΕΕ ως ισότιμο μέλος, εμβαθύνοντας παράλληλα τις σχέσεις με τη Βρετανία και αναδεικνύοντας τον πολυδιάστατο ρόλο της στην Ανατολική Μεσόγειο.
- Ο Ανδρέας Θεοφάνους είναι Καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας και Πρόεδρος του Κέντρου Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων του Πανεπιστημίου Λευκωσίας.