Τα μηνύματα των βουλευτικών εκλογών και η επόμενη μέρα

Εξ ορισμού κάθε εκλογική αναμέτρηση έχει τις δικές της ιδιαιτερότητες και τα δικά της μηνύματα.

• Ανδρέας Θεοφάνους *

Πρώτα απ’ όλα, στις βουλευτικές εκλογές της 22^ης Μαΐου 2016 το 33,26% των ψηφοφόρων δεν ψήφισε ενώ 3,08% των ψηφοδελτίων ήταν άκυρα ή/και λευκά.

Στο ψηλό ποσοστό της αποχής συνέβαλε και το γεγονός ότι πολλοί συμπατριώτες μας έχουν μεταναστεύσει. Εάν επίσης ληφθεί υπ’ όψιν ότι σχεδόν 30.000 νέοι δεν γράφτηκαν στους εκλογικούς καταλόγους τότε το πρόβλημα της αποχής λαμβάνει μεγαλύτερες διαστάσεις καθώς περιστρέφεται γύρω στο 40%. Είναι σημαντικό να αξιολογηθεί το φαινόμενο αυτό διότι εκτός από μη επιθυμητό είναι και επικίνδυνο.

Εκτός από την απαξίωση το αποτέλεσμα εκφράζει χαμηλό ενδιαφέρον και απογοήτευση για την πολιτική και τους πολιτικούς καθώς και ανησυχία και απογοήτευση για την κατάσταση της οικονομίας και τις εξελίξεις στο Κυπριακό. Επιπρόσθετα, υπάρχει η αίσθηση ότι ανεξαρτήτως αποτελεσμάτων τα πράγματα δεν αλλάζουν.  Το επικίνδυνο με αυτή την προσέγγιση είναι ότι δίνεται η ευκαιρία σε λιγότερους εντός και εκτός της χώρας να αποφασίζουν για τους πολλούς.

Δεύτερο, πρέπει να αξιολογηθούν τα ποσοστά των πολιτικών σχηματισμών λαμβάνοντας υπ’ όψιν και την αποχή.  Συγκεκριμένα τα αποτελέσματα ήταν:

Πίνακας (1) Ποσοστό κομμάτων επί του συνόλου των ψηφισάντων και των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων
ΚΟΜΜΑ	ΠΟΣΟΣΤΟ (%)	ΠΟΣΟΣΤΟ (%)
ΔΗΣΥ	30,69	19,85
ΑΚΕΛ	25,67	16,61
ΔΗΚΟ	14,49	9,37
ΕΔΕΚ	6,18	4,00
ΣΥΜΜΑΧΙΑ ΠΟΛΙΤΩΝ	6,01	3,89
ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ/ΕΥΡΩΚΟ	5,24	3,39
ΟΙΚΟΛΟΓΟΙ/ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΠΟΛΙΤΩΝ	4,81	3,11
ΕΛΑΜ	3,71	2,40
ΑΛΛΑ ΚΟΜΜΑΤΑ	3,19	2,07
ΑΠΟΧΗ	—	33,26
ΑΚΥΡΟ/ΛΕΥΚΟ	—	2,05

Πίνακας (2) Συγκριτικός αριθμός ψήφων 2011 και 2016
ΚΟΜΜΑ	Αριθμός ψήφων Βουλευτικές 2011	Αριθμός ψήφων Βουλευτικές 2016	Ποσοστά αλλαγών %
ΔΗΣΥ	138.682	107.825	– 22,3
ΑΚΕΛ	132.171	90.204	– 31,8
ΔΗΚΟ	63.763	50.923	– 20,1
ΕΔΕΚ	36.113	21.732	-39,8
ΣΥΜΜΑΧΙΑ ΠΟΛΙΤΩΝ	–	21.114	–
ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ/ΕΥΡΩΚΟ	15.711	18.424	+17,3
ΟΙΚΟΛΟΓΟΙ/ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΠΟΛΙΤΩΝ	8.960	16.909	+88,7
ΕΛΑΜ	4.354	13.041	+199,5
ΑΛΛΑ ΚΟΜΜΑΤΑ	4.823	11.217	+132,6
ΑΠΟΧΗ	113.216	180.644	+59,6
ΑΚΥΡΟ/ΛΕΥΚΟ	13.670	11.153	-18,4

Τρίτο, αν συγκρίνουμε τον αριθμό ψήφων που έλαβαν ο ΔΗΣΥ, το ΑΚΕΛ, το ΔΗΚΟ και η ΕΔΕΚ το 2016 σε σχέση με τις βουλευτικές εκλογές το 2011, τότε καθίσταται προφανές ότι η κρίση του πολιτικού συστήματος είναι μεγάλη. Σημειώνεται συναφώς ότι έχει αυξηθεί σημαντικά η αποχή. Επιπρόσθετα, ο διπολισμός ηττήθηκε.  Στις βουλευτικές εκλογές του 2011, τα δύο μεγάλα κόμματα (ΔΗΣΥ και ΑΚΕΛ) έλαβαν συνολικά 270.853 (66,9%) ψήφους ενώ τα υπόλοιπα κόμματα μόνο 133.724 (33,1%). Στις εκλογές του 2016, τα δύο μεγάλα κόμματα (ΔΗΣΥ και ΑΚΕΛ) έλαβαν μόνο 198.029 (56,4%) ψήφους ενώ των υπολοίπων κομμάτων αυξήθηκε στις 153.360 (43,6%). Προφανώς υπάρχει τώρα ένα νέο τοπίο. Λαμβάνοντας υπ’ όψιν όλα τα δεδομένα καθώς και τις ευθύνες των δύο μεγάλων κομμάτων δεν θα ήταν έκπληξη αν τα ποσοστά τους ήταν χαμηλότερα. Αυτό ενδεχομένως να συμβεί στο μέλλον εάν δεν διαφοροποιήσουν τις πολιτικές τους.

Τέταρτο, είναι σημαντικό να αξιολογηθεί η μεγαλύτερη πτώση του ΑΚΕΛ από αυτή του ΔΗΣΥ.  Προφανώς το κυβερνητικό αφήγημα για σταθεροποίηση και μετάθεση ευθυνών στη διακυβέρνηση Χριστόφια ήταν πιο πειστικό και περιόρισε τις απώλειες του κυβερνητικού κόμματος.  Το ΑΚΕΛ δεν κατάφερε να περάσει το μήνυμα ότι σοβαρές ευθύνες για την κρίση είχε/έχει και η διακυβέρνηση Αναστασιάδη. Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα στο ΑΚΕΛ ήταν η μη επαρκής αποδοχή των ευθυνών της διακυβέρνησης Χριστόφια, η απουσία πειστικού αφηγήματος καθώς και η πολιτική σε σχέση με το Κυπριακό.

Πέμπτο, το εκλογικό σώμα αντέδρασε στην πολιτική ΔΗΣΥ και ΑΚΕΛ για διπλασιασμό του εκλογικού μέτρου εισόδου στη Βουλή.  Σε παλαιότερες εποχές το μέτρο αυτό θα είχε πετύχει τους σκοπούς του.  Έτσι η νέα Βουλή έχει τώρα 8 πολιτικούς σχηματισμούς αντί 5 όπως αρχικά αναμένετο από τα δύο μεγάλα κόμματα.  Το σαφές μήνυμα είναι ότι οι ψηφοφόροι δεν είναι πλέον δεδομένοι.

Έκτο, στο ΔΗΚΟ ο Νικόλας Παπαδόπουλος παρά την εσωκομματική αντιπολίτευση επεκράτησε. Εκ των αποτελεσμάτων το ΔΗΚΟ θα έχει σημαντικό ρόλο για τα δρώμενα.  Από την άλλη θα είναι απρονοησία εάν επέλθει επανάπαυση καθώς και το κόμμα αυτό έχει απολέσει ψηφοφόρους σε σύγκριση με το 2011.

Έβδομο, σημειώνεται η ανανέωση της Βουλής καθώς 28 βουλευτές έχουν εκλεγεί για πρώτη φορά ενώ 11 γυναίκες εκλέγηκαν σε σχέση με 6 στις προηγούμενες εκλογές.  Όμως πολλά υπολείπονται ακόμα για μια πολιτεία και κοινωνία με ισοτιμία.

Όγδοο στοιχείο είναι η είσοδος του ΕΛΑΜ στη Βουλή.  Σημειώνεται ότι ανάλογα κινήματα και με πολύ πιο ψηλά ποσοστά υπάρχουν σε ολόκληρη την Ευρώπη.  Στην περίπτωση της Κύπρου με συνθήκες ημικατοχής, μιας αξιακής κρίσης καθώς και πολύ δύσκολων κοινωνικοοικονομικών συνθηκών η ενίσχυση αυτού του κινήματος ήταν ζήτημα χρόνου.

Η εικόνα που παρουσιάζεται την επομένη των εκλογών δείχνει μια πολύ βαθειά διηρημένη κοινωνία.  Πρέπει να κατανοηθούν επαρκώς τα προβλήματα και οι προκλήσεις και να υπάρξει επιτέλους μια ολοκληρωμένη πολιτική για να αντιμετωπισθούν αποτελεσματικά. Η Κύπρος εξακολουθεί να ταλανίζεται από το υπαρξιακό ζήτημα του Κυπριακού, μια βαθειά αξιακή κρίση καθώς και από δύσκολες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες. Υπογραμμίζεται συναφώς ότι υπάρχουν αυξημένα κρούσματα αυθαίρετων συμπεριφορών που δημιουργούν ένα αρνητικό κλίμα σε διάφορες εκφάνσεις του δημόσιου βίου. Στον ευρύτερο δημόσιο τομέα απαιτείται άμεσα ο παραμερισμός της προώθησης ημετέρων (ιδίως όταν είναι μετριότητες αντί άριστοι των αρίστων ή ακόμα και αφυπηρετήσαντες και μη σχετικοί με το αντικείμενο) για σκοπούς προώθησης ιδιοτελών στόχων εις βάρος του δημόσιου συμφέροντος. Αλλά και στον ιδιωτικό τομέα δεν μπορεί η μεγιστοποίηση των κερδών να είναι ο μόνος και απόλυτος στόχος.

Εν κατακλείδι απαιτείται ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο, ένα αποτελεσματικό κράτος, ολοκληρωμένο αφήγημα, πυξίδα καθώς και ανανέωση του πολιτικού συστήματος και προσωπικού. Προς αυτή την κατεύθυνση απαιτούνται αλλαγές νοοτροπίας σε προσωπικό αλλά και σε συλλογικό επίπεδο.  Υπογραμμίζω ξανά τις αξίες του μετριασμού του εγώ, της αποκατάστασης του μέτρου, του αλληλοσεβασμού, της τιμωρίας αυθαίρετων και ετσιθελικών συμπεριφορών, της εμπιστοσύνης, της αξιοπρέπειας, της αλληλεγγύης, το σεβασμού στις ρίζες και της αξιοκρατίας.  Μόνο έτσι θα τερματισθεί η περαιτέρω διολίσθηση και θα ανατείλουν καλύτερες μέρες.

• Ο Ανδρέας Θεοφάνους είναι Καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας και Πρόεδρος του Κέντρου Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων του Πανεπιστημίου Λευκωσίας.