Η «εγκατάλειψη» ως ευφημισμός που επισκιάζει την εθνοκάθαρση

Αυτός ο παραπλανητικός ευφημισμός επισκιάζει τη δημογραφική μηχανική, μέσω των αναγκαστικών εξώσεων, των βίαιων μεταφορών, των απελάσεων, των αυθαίρετων δημεύσεων των περιουσιών και των εποικισμών.

• Κλέαρχος Α. Κυριακίδης *
• Klearchos A. Kyriakides

Σύμφωνα με ένα άρθρο της 16ης Φεβρουαρίου 2020 στην αγγλική έκδοση της περίφημης τουρκικής εφημερίδας «Hurriyet»:

«Οι τουρκικές και τουρκοκυπριακές αρχές αποφάσισαν να μετατρέψουν τα Βαρώσια, τα οποία παρέμειναν για 46 χρόνια εγκαταλελειμμένα [«abandoned»] και ακατοίκητα, σε έναν σημαντικό τουριστικό προορισμό».

Στο ίδιο άρθρο, η «Hurriyet» περιέγραψε τα Βαρώσια ως «εγκαταλελειμμένα» σε πέντε άλλα σημεία. (Δείτε: www.hurriyetdailynews.com/ghost-town-varosha-in-cyprus-to-become-tourist-attraction-152083)

Ωστόσο, η «Hurriyet» απέφυγε να σημειώσει ότι τα Βαρώσια αποτελούν ένα εθνο-καθαρισμένο προάστιο της εθνο-καθαρισμένης πόλης της Αμμόχωστου στα εθνο-καθαρισμένα κατεχόμενα εδάφη της Κυπριακής Δημοκρατίας (ΚΔ).

Επίσης, η «Hurriyet» απέφυγε να εξηγήσει ότι, εξαιτίας των άρθρων 53 και 147 της Τέταρτης Σύμβασης της Γενεύης του 1949 και του άρθρου 8.2.(α)(iv) του Καταστατικού της Ρώμης του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου του 1998, τα εγκλήματα πολέμου σε κατεχόμενα εδάφη περιλαμβάνουν «εκτεταμένη καταστροφή και ιδιοποίηση περιουσίας», που «δεν δικαιολογούνται από τη στρατιωτική αναγκαιότητα και τελούνται παράνομα και αυθαίρετα».

• Μια παραπλάνηση

Από την κατάπαυση του πυρός στις 16 Αυγούστου 1974, δύο μέρες μετά την έναρξη της δεύτερης τουρκικής εισβολής στην ΚΔ, τα Βαρώσια έχουν παρουσιαστεί ως «εγκαταλειμμένα». Εκτός από τη «Hurriyet», αμέτρητα άλλα μέσα ενημέρωσης έχουν χρησιμοποιήσει αυτόν τον παραπλανητικό ορό που απηχεί την τουρκική προπαγάνδα. Καλό παράδειγμα είναι το BBC News Online σε ένα άρθρο, της 14ης Ιανουάριου 2014, με τίτλο «Varosha: The abandoned tourist resort», δηλαδή «Τα Βαρώσια: Το εγκαταλελειμμένο τουριστικό θέρετρο».

Το 1974, οι Βαρωσιώτες δεν «εγκατέλειψαν» τις κατοικίες, τις άλλες περιουσίες τους και την πόλη τους. Μετά την έναρξη της δεύτερης εισβολής, αναγκάστηκαν να δραπετεύσουν, υπό τρομακτικές συνθήκες, καθώς οι εισερχόμενες τουρκικές ένοπλες δυνάμεις προσέγγιζαν την Αμμόχωστο.

Οι Βαρωσιώτες ήθελαν να αποφύγουν τους βομβαρδισμούς, τις δολοφονίες, τους βιασμούς και τις άλλες βαρβαρότητες που υπέστησαν τα θύματα της πρώτης τουρκικής εισβολής, η οποία ξεκίνησε στις 20 Ιουλίου 1974. Επίσης, oι Βαρωσιώτες ήθελαν να αποφύγουν μια επανάληψη της επίθεσης της τουρκικής Πολεμικής Αεροπορίας, μετά την πρώτη εισβολή, κατά του Νοσοκομείου, του ξενοδοχείου «Salamis Tower» και άλλων κτηρίων στην Αμμόχωστο.

Σύμφωνα με τον Ζήνωνα Ρωσσίδη, τον τότε Πρέσβη της ΚΔ στον Οργανισμό των Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ), η κατοχή οδήγησε σε μαζικές δολοφονίες, όπως αυτές των 11 ατόμων στον Γαϊδουρά και των 13 ατόμων στους Στύλλους, δύο χωριά της Επαρχίας Αμμοχώστου, στις 17 Αυγούστου 1974, σε μαζικές κλοπές, όπως αυτές από το λιμάνι της Αμμοχώστου και από την εκκλησία του Σωτήρος στο Λευκόνοικο της Επαρχίας Αμμοχώστου, σε μαζικές βίαιες μεταφορές («forcible transfers») και σε άλλα εγκλήματα.

Για παράδειγμα, η κατοχή οδήγησε στον εποικισμό των κατεχομένων, κάτι που επηρέασε τμήματα των Βαρωσίων. Ίσως προφητικά, ο Πρέσβης Ρωσσίδης έγραψε στις 2 Ιουλίου 1975 για τις «προθέσεις της Άγκυρας να εποικίσει ολόκληρη την πόλη [της Αμμοχώστου]». (Πηγές: έγγραφα του ΟΗΕ S/11553 της 6.11.1974, S/11569 της 6.12.1974 και S/11741 της 2.7.1975).

Έτσι, το 1974, οι Βαρωσιώτες εκτοπίστηκαν, αλλά διατήρησαν κάθε πρόθεση, υπό ειρηνικές και ασφαλείς συνθήκες, να επιστρέψουν στις κατοικίες και στις άλλες περιουσίες τους. Εντούτοις, η Τουρκία τούς εμπόδισε παράνομα – με στρατεύματα, φράκτες και συρματοπλέγματα.

• Το «άρθρο 159»

Παρά τη σοβαρότητα των παρανομιών που προφανώς διαπράχθηκαν στα Βαρώσια και αλλού στα κατεχόμενα, ο ΟΗΕ δεν έκανε τίποτα για να προωθήσει τη δικαιοσύνη. Σε αυτήν τη μολυσμένη ατμόσφαιρα, οι «de facto» «αρχές» στα κατεχόμενα προετοίμασαν και στις 15 Νοεμβρίου 1983 πραγματοποίησαν μια μονομερή και παράνομη «ανακήρυξη ανεξαρτησίας». Ταυτόχρονα, «υιοθέτησαν» ένα «Σύνταγμα», το «άρθρο 159», το οποίο επιδίωξε να νομιμοποιήσει τη δήμευση «όλων των ακινήτων, κτηρίων και εγκαταστάσεων που βρέθηκαν εγκαταλειμμένα στις 13 Φεβρουαρίου 1975» ανάμεσα στα «όρια» της παράνομης «Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου» («ΤΔΒΚ»).

Στην απόφασή του κατά της Τουρκίας, της 18ης Δεκεμβρίου 1996, στην υπόθεση Loizidou v Turkey, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων επιβεβαίωσε ότι αποκλείεται να αναγνωρίσει τις διατάξεις του «Άρθρου 159» και ότι, παρά αυτών, οι εκτοπισμένοι δεν έχουν χάσει τους τίτλους ιδιοκτησίας τους. Το 2010, το Δικαστήριο επανέλαβε αυτά τα συμπεράσματα στην απόφασή του στην υπόθεση Lordos & Others v Turkey [2010] ECHR 1674, η οποία αφορούσε περιουσίες στην Αμμόχωστο και αλλού.

Η υιοθέτηση του «Άρθρου 159» το 1983 υποδεικνύει κάτι σημαντικό. Στα κατεχόμενα, η Τουρκία και οι υφιστάμενοί της σκόπευαν να διαπράξουν παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και εγκλήματα πολέμου, ειδικά στις περιπτώσεις που κατέστρεψαν «εγκαταλειμμένα» και «δημευμένα» κτήρια των εκτοπισμένων νόμιμων ιδιοκτητών χωρίς τη ρητή άδεια αυτών. Οποιεσδήποτε νέες καταστροφές στα Βαρώσια, υπό αυτές τις συνθήκες, θα οδηγήσουν σε νέες παρανομίες.

• Οθωμανική «εγκατάλειψη»

Όταν, το 1974 και 1983, οι Τούρκοι υλοποίησαν αυθαίρετα μέτρα, με αποτέλεσμα την «εγκατάλειψη» και τη «δήμευση» των περιουσιών των εκτοπισμένων, ακολούθησαν τα χνάρια των Οθωμανών Τούρκων και Γερμανών Ναζί.

Ο Οθωμανικός Κώδικας περί Γαιών του 1858 περιελάμβανε διατάξεις που επέτρεπαν στο οθωμανικό κράτος να κατάσχει τις περιουσίες που είχαν «εγκαταλειφθεί» και, έτσι, είχαν γίνει «κενά». (Πηγή: «The Ottoman Land Code translated into English by F. Ongley of the Receiver-General’s Office, Cyprus», William Clowes & Sons Ltd, 1892, σελίδες 38, 39 και 77).

Όταν αποκορυφώθηκε η γενοκτονία των Αρμενίων το 1915, η Οθωμανική Τουρκία υιοθέτησε συγκεκριμένο «Νόμο Περί Εγκαταλειμμένων Περιουσιών», με στόχο ή αποτέλεσμα την αυθαίρετη κατάσχεση των περιουσιών των νεκρών, διωγμένων ή εξορισμένων Αρμενίων.

Το 1915, αυτός ο «Νόμος» ενόχλησε έναν τολμηρό Οθωμανό βουλευτή, τον Ahmed Riza, ο οποίος κατηγόρησε τη χρήση του όρου «εγκατάλειψη». Σύμφωνα με αυτόν, «οι Αρμένιοι δεν εγκατέλειψαν τις περιουσίες τους οικειοθελώς. Απομακρύνθηκαν από τις κατοικίες τους βίαια και υποχρεωτικά. Αργότερα, εξορίστηκαν».

Ο κ. Riza είχε δίκαιο. Μάλιστα, η Συνθήκη των Σεβρών του 1920 περιελάμβανε, ματαίως, όπως αποδείχθηκε, τις ακόλουθες διατάξεις στο Άρθρο 144.1, που υπογράμμισαν την εξαπάτηση:

«Η Οθωμανική Κυβέρνηση αναγνωρίζει το άδικον των διατάξεων του Νόμου του 1915 περί των εγκαταλειφθεισών περιουσιών, καθώς και των συμπληρωματικών αυτού διατάξεων, και κηρύττει αυτάς ακύρους καν άνευ ουδενός αποτελέσματος διά τε το παρελθόν και το μέλλον».

Η Συνθήκη των Σεβρών του 1920 δεν επικυρώθηκε. Ακολούθησε η αποκορύφωση της γενοκτονίας των Ελλήνων το 1922. Μετέπειτα, στις 15 Απριλίου 1923, η Τουρκία υιοθέτησε καινούριο «Νόμο Περί Εγκαταλειμμένων Περιουσιών», κάτι που διευκόλυνε την κατάσχεση των περιουσιών των «μη μουσουλμάνων» που είχαν προηγουμένως «εγκαταλείψει» την Τουρκία. (Πηγή: Bedross Der Matossian, «The Taboo within the Taboo: The Fate of ‘Armenian Capital’ at the End of the Ottoman Empire», European Journal of Turkish Studies, https://journals.openedition.org/ejts/4411).

• Ναζιστική «εγκατάλειψη»

Η Ναζιστική Γερμανία αντέγραψε την αμφιλεγόμενη προσέγγιση της Οθωμανικής Τουρκίας. Παράδειγμα είναι το γερμανικό «Διάταγμα», σε σχέση με την Πολωνία, της 24ης Ιανουαρίου 1940, λίγους μήνες μετά τη γερμανική εισβολή στη χώρα στην 1η Σεπτεμβρίου 1939. Το «άρθρο 8» ισχυρίστηκε ότι επιτρεπόταν η «κατάσχεση των εγκαταλελειμμένων περιουσιών».

Συνεπώς, δεν είναι έκπληξη το γεγονός ότι ο Δρ Kurt Waldheim, πρώην αξιωματικός στις γερμανικές ένοπλες δυνάμεις του Χίτλερ, χρησιμοποιούσε ναζιστικούς ευφημισμούς ως Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ από το 1972 ώς το 1981.

Πρώτον, όπως έγραψα σε άρθρο στην ιστοσελίδα της «Σημερινής» στις 15 Δεκεμβρίου 2018, ο Δρ. Waldheim χαρακτήρισε την εθνοκάθαρση της Επαρχίας Κερύνειας το 1974 ως «εκκένωση». (Δείτε: https://simerini.sigmalive.com/article/2018/12/15/enas-uphistamenos-tou-khitler-kai-e-ekkenose-tes-keruneias/)

Δεύτερον, μετά την εθνοκάθαρση ενός μεγάλου τμήματος της Επαρχίας Αμμοχώστου, ο Δρ Waldheim υιοθέτησε τον προαναφερθέντα οθωμανο-ναζιστικό ευφημισμό – την «εγκατάλειψη». Σε μια έκθεση της 17ης Οκτωβρίου 1974, ο Δρ Waldheim έγραψε ότι «Τουρκοκύπριοι έχουν αρχίσει να μετακομίζουν σε εγκαταλελειμμένα ελληνοκυπριακά χωριά στην επαρχία Αμμοχώστου». (Πηγή: UN Document S/11468/Add.4, 17 October 1974, paragraph 12).

• Συμπέρασμα

Καταλήγω σε ένα απλό συμπέρασμα σε σχέση με τους εκτοπισμένους και πρόσφυγες από την Οθωμανική Τουρκία, τα εδάφη της Πολωνίας υπό γερμανική κατοχή από το 1939 έως 1945 και τα εδάφη της ΚΔ υπό τουρκική κατοχή από το 1974. Η «εγκατάλειψη» σημαίνει εθνοκάθαρση. Αυτός ο παραπλανητικός ευφημισμός επισκιάζει τη δημογραφική μηχανική, μέσω των αναγκαστικών εξώσεων, των βίαιων μεταφορών, των απελάσεων, των αυθαίρετων δημεύσεων των περιουσιών και των εποικισμών.

Έστω και αργά, λοιπόν, οι υπεύθυνοι θα έπρεπε να αντιμετωπίσουν την ποινική δικαιοσύνη. Επίσης, η Τουρκία θα έπρεπε να αντιμετωπίσει διάφορες μορφές δικαιοσύνης.

Εν τω μεταξύ, τα Βαρώσια παραμένουν εθνο-καθαρισμένα και αποτελούν μια μεγάλη σκηνή ατιμώρητης εγκληματικότητας.

• Επίκουρος Καθηγητής στη Νομική Σχολή Πανεπιστημίου UCLan Cyprus
• Το άρθρο δημοσιεύθηκε επίσης στην εφημερίδα η σημερινή