Η ιστορία της «Πράσινης Γραμμής» 1963. Γιατί χρησιμοποιήθηκε το «πράσινο» μολύβι
Συχνά μου έχει ζητηθεί να δημοσιεύσω το χάρτη της Πράσινης Γραμμής.
Τελικά τον βρήκα στο Μουσείο Στρατιωτικής Ιστορίας, συγκεκριμένα στο Military Intelligence Museum στο Bedfordshire, όπου συνοδεύεται με μια ιστορική ανάλυση/έρευνα με αυθεντικό αντίγραφο του χάρτη της «Πράσινης Γραμμής» με τους πρωταγωνιστές και τον σχεδιαστή.
Η έρευνα ανήκει στον συγγραφέα Malcolm Brooke, ο οποίος έχει το copyright και ζήτησα την άδειά του να αναδημοσιεύσω την έρευνά του με τις φωτογραφίες και χάρτες, για ευρύτερη ενημέρωση του κοινού για το τόσο ιστορικό μας θέμα.
Τον ευχαριστώ ιδιαίτερα για την άδεια.
Το σύντομο ιστορικό μιας νύχτας του «Χάρτη της Πράσινης Γραμμής»
Μετά από πολύωρες συζητήσεις, γράφει το ιστορικό, με το Αρχιστράτηγο (Major General) Young και τους τοπικούς στρατιωτικούς και πολιτικούς ηγέτες, ο Υπουργός Κοινοπολιτειακών Σχέσεων Duncan Sandys, που είχε φθάσει στην Κύπρο στις 28 Οκτωβρίου 1963, διοργάνωσε μια Πολιτική Επιτροπή Επαφής (Political Liaison Committee) για την δημιουργία μιας γραμμής εκεχειρίας μεταξύ των δύο κοινοτήτων.
Η πρώτη συνάντηση έλαβε χώρα στην Βρετανική Υπάτη Αρμοστεία το πρωί της 29ης Δεκεμβρίου. Ζητήθηκε και από τους Διοικητές των Ελληνικών και Τουρκικών Δυνάμεων (ΕΛΔΥΚ/ ΤΟΥΡΔΥΚ) να παρευρεθούν εκεί στις 9.20 π.μ.
Τα ανώτερα μέλη της Επιτροπής ήταν ο Υπ. Κοινοπολιτειακών Σχέσεων Duncan Sandys, o Major General Peter Young (Commander Land Forces – Διοικητής Δυνάμεων Ξηράς) και o (Στρατάρχης Αεροπορίας) Air Chief Marshal Sir Denis Barnett ( ο οποίος υπηρετούσε ως – Commander in Chief Near East Air Force and Commander British Forces Cyprus – Διοικητής Στρατευμάτων Εγγύς Ανατολής και Βρετανικών Δυνάμεων Κύπρου). Τα άλλα μέλη ήταν ο Βρετανός ΄Υπατος Αρμοστής, οι Πρέσβεις της Ελλάδας και Τουρκίας, αντιπροσωπείες των Ελλήνων και Τούρκων της Κύπρου, οι Διοικητές της ΕΛΔΥΚ και ΤΟΥΡΔΥΚ και ο Colonel (Συνταγματάρχης) John Sale, Σύμβουλος Άμυνας στη Βρετανική Υπάτη Αρμοστεία.
Η Πολιτική Επιτροπή Επαφής ξανασυναντήθηκε στις 5μ.μ της Κυριακής 29 Δεκεμβρίου.
Εδώ ο ερευνητής επικαλείται τον (Ταγματάρχη) Major Perrett-Young (Αξιωματούχο Πληροφοριών του Αρχιστράτηγου Young).
«Πιστεύω ήταν κατά την διάρκεια διαλλείματος που μου ζητήθηκε από τον Αρχιστράτηγο Young και του έδωσα χρωματιστά μολύβια από όσα είχα μεταφέρει μαζί μου στη τσάντα των χαρτών μου. Το «πράσινο» δεν ήταν στιγμιαία επιλογή. Το μπλε και το κόκκινο, σχετίζονταν το ένα με τους Έλληνες και το άλλο με τους Τούρκους, επομένως δεν ήταν κατάλληλα, το «πράσινο» ήταν το λιγότερο που θα επικρινόταν…»
Στη συνέχεια ο ερευνητής/συγγραφέας αναφέρεται σε δήλωση του Αρχιστράτηγου Young ότι δεχόταν πότε από τους Τούρκους και πότε από τον Duncan Sandys, να πάρει περισσότερο (προφανώς έδαφος) στο χάρτη του, και ότι αντιστάθηκε όταν είδε ότι του ζητούσαν να κάνει περισσότερο από ότι μπορούσε στρατιωτικώς.
Αυτή η σειρά γεγονότων επαναλαμβάνεται, προσθέτει ο ερευνητής, και στο βιβλίο του Ταξίαρχου Michael Harbottle στο βιβλίο του «The Impartial Soldier».
Η συνάντηση συνεχίστηκε καθ΄όλη τη νύχτα με μόνο ένα διάλλειμα, γράφει ο ερευνητής, για να διδόταν καιρός στους αντιπροσώπους να συν -διαβουλευθούν. Εν τω μεταξύ και κατ΄επανάληψη το πράσινο μολύβι του Αρχιστράτηγου Young τραβούσε και ξανατραβούσε τη γραμμή στο χάρτη, για να τη σβήνει και να αλλάζει κατεύθυνση για να ικανοποιεί τις απαιτήσεις πότε τις μιας πλευράς και πότε της άλλης. Τελικά, το μολύβι σταμάτησε – και η Πράσινη Γραμμή κρατήθηκε αμετάκλητη.
Η συνάντηση ολοκληρώθηκε στις 5.00 πρωινή της Δευτέρας 30 Δεκεμβρίου 1963. Υπήρξε διάλειμμα 90 λεπτών στις 1.00 πρωινή – ο Duncan Sandys το είχε κάνει ξεκάθαρο δεν θα σταματούσαν μέχρι να έφθαναν σε συμφωνία και να υπογραφόταν.
Και ολοκληρώνει ο Malcolm Brooke τονίζοντας ότι ο Ταγματάρχης ( Major) Perrett-Young και ο Λοχαγός (Captain) Christopher Meynell διαβεβαίωσαν ότι ο ίδιος ο Αρχιστράτηγος Young έκανε το σχέδιο του χάρτη και τις τροποποιήσεις, στην συνάντηση στην Βρετανική Υπάτη Αρμοστεία, «με όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη να βρίσκονται στο σβέρκο του».
Στη συνέχεια ο Αρχιστράτηγος Young έδωσε το χάρτη της «Πράσινης Γραμμής» στο Ταγματάρχη Perrett-Young που περίμενε στο διπλανό γραφείο με τις οδηγίες (του Αρχιστράτηγου Young) «get on with it» («προχώρα»).
Αρκετά αντίγραφα τότε τόσο του χάρτη όσο και της συμφωνίας για διανομή στα διάφορα Τμήματα της Υπ. Αρμοστείας και της «Truce Force» («Δύναμης Εκεχειρίας») ετοιμάστηκαν από το «Intelligence Corp NCOs».
Είναι σημαντικό, γράφει ο συγγραφέας, να ξανα-τονιστεί ότι αντίθετα με άλλες περιγραφές που δημοσιεύθηκαν, ο αυθεντικός (original) χάρτης της Πράσινης Γραμμής σχεδιάστηκε αποκλειστικά και μόνο από τον Αρχιστράτηγο Young.
Στο κείμενό του ο συγγραφέας αναφέρεται και στο ρόλο του Συνταγματάρχη (Colonel) John Sale.
Λίγες είναι οι φορές, προσθέτει που γίνεται περιγραφή στη περίοδο εκείνη, του σημαντικού ρόλου που έπαιξε ο Συνταγματάρχης Sale.
Είχε διοργανώσει και ήταν επικεφαλής της αίθουσας επιχειρήσεων και κρατούσε αρχείο, δούλευε με τον Αρχιστράτηγο Young και ήταν σύνδεσμος μεταξύ όλων των ενδιαφερομένων. Ως ο επί τόπου στρατιωτικός, γνώριζε όλους τους παίχτες, Έλληνες και Τούρκους, τους διάφορους πρέσβεις και άλλους στρατιωτικούς ακόλουθους. Ο Αρχιστράτηγος ως διοικητής των Βάσεων είχε περιορισμένη γνώση εφόσον οι Βάσεις την δεκαετία του 1960 λίγη επαφή είχαν με τους πολιτικούς και άλλους στην Λευκωσία.
- Ο ερευνητής Malcolm Brooke
«Για πολλά χρόνια εργάστηκε για τα σχολεία του Υπουργείου ΄Αμυνας (Λονδίνο) ως δάσκαλος/διευθυντής/σύμβουλος) και έζησε και εργάστηκε σε διάφορα ενδιαφέροντα μέρη του κόσμου.
Αρκετές από τις διαλέξεις του είναι εμπνευσμένες από τον καιρό που έζησε στη Κύπρο και στη Γερμανία.
Το 1974, ως νεαρός δάσκαλος στη Κύπρο, έζησε το στρατιωτικό πραξικόπημα και την τουρκική εισβολή που ακολούθησε και, στα χρόνια του στην Γερμανία, είδε τα γεγονότα του Νοεμβρίου 1989 με το τείχος του Βερολίνου να πέφτει. Τώρα ζει κοντά στο York αλλά μεταξύ Μαρτίου και Ιουλίου περνά ευχάριστα στην Κύπρο και έχει το καιρό να κάνει παρουσιάσεις». (Διαμένει στη περιοχή Λεμεσού όπως με ενημέρωσε).
Η Συμφωνία της «Πράσινης Γραμμής» ημερ. 30 Δεκεμβρίου 1963 με πέντε υπογραφές.
Δύο από την ελληνική πλευρά και δύο από την τουρκική.
Αφενός των Αρχιεπισκόπου Μακαρίου και Γλ. Κληρίδη, αφετέρου των Φ. Κουτσούκ και Ρ. Ντενκτάς, (εξ όσων πιστεύω), και του Βρετανού Υπουργού Κοινοπολιτειακών Σχέσεων Duncan Sundays από κάτω. (Από το δημοσίευμα του Sigmalive 30.12.2016.)
Ευχαριστίες
Εκφράζω τις θερμές μου ευχαριστίες στον ερευνητή/συγγραφέα Malcolm Brooke για την άμεση ανταπόκρισή και πλήρη άδεια να χρησιμοποιήσω την εργασία του με τις φωτογραφίες καθώς επίσης και για τις προφορικές πληροφορίες που είχε την καλοσύνη να μου δώσει (μέσω ιμειλ).
Η πρώτη διαχωριστική γραμμή «Mason-Dixon»
Τέλος πρέπει να αναφέρω πως οι Βρετανοί, μετά από τις πρώτες επιθέσεις των τουρκικών όχλων την δεκαετία του 1950, στις 30 Μαΐου 1956 επέβαλαν την πρώτη διαίρεση – διχοτόμηση στην εντός των τειχών Λευκωσία. Όταν ομάδα του βρετανικού στρατού με επικεφαλής τον Ταγματάρχη Τάγκαρτ, με σιδερένιους στύλους και συρματόπλεγμα χώρισαν στα δύο την πόλη, από την Πύλη Πάφου μέχρι τον Άγιο Κασσιανό.
Αυτή η διαχωριστική γραμμή χαρακτηρίστηκε «Γραμμή Μέισον-Ντίξον», (“Mason-Dixon”) σε ανάμνηση του ονόματος της γραμμής διαχωρισμού νοτίων και βορείων στις ΗΠΑ κατά τον αμερικανικό εμφύλιο.
- «Γραμμή Clements»
Το άρθρο «Η πρώτη διαχωριστική γραμμή» στην ίδια ιστοσελίδα του ΜΙΜ όμως, μας δίνει περισσότερες πληροφορίες μαζί με το χάρτη.
Η ιδέα λοιπόν, για διαχωριστική γραμμή με συρματοπλέγματα από τη Πύλη Πάφου δια μέσου της οδού Ερμού μέχρι τη Πύλη Αμμοχώστου (Αγίο Κασσιανό) μαθαίνουμε ότι ήταν του τότε Επαρχιακού Επιτρόπου (District Commissioner) Martin Clements. Έτσι οι Βρετανοί την γνωρίζουν ως «γραμμή Clements». «Η γραμμή Κλέμεντς έγινε η πρώτη φυσική διχοτόμηση στο νησί και καθόρισε το δρόμο της «Πράσινης Γραμμής»…αυτά αποσύρθηκαν μετά το τέλος της καμπάνιας της ΕΟΚΑ… Αργότερα η διαχωριστική γραμμή ακολούθησε βορειότερη καμπή…» σημείωσε ο συγγραφέας.
- Επισήμανση – παρεξηγήσαμε την «Πράσινη Γραμμή»
Πρέπει κλείνοντας να τονίσω ότι η «Πράσινη Γραμμή» έχει παρεξηγηθεί μετά τις δύο τουρκικές εισβολές του 1974. Και ασυνείδητα θα έλεγα πολλοί (της γράφουσας μη εξαιρουμένης) κάνουμε το λάθος όταν μιλάμε για την γραμμή αντιπαράταξης μεταξύ κατεχομένων και ελεύθερων εδαφών της ΚΔ, να αναφερόμαστε σε «Πράσινη Γραμμή». Είναι λάθος. Γιατί το 1974 δεν δημιουργήθηκε «Πράσινη Γραμμή» αλλά ΜΙΑ ΑΙΜΑΤΗΡΗ «ΓΡΑΜΜΗ ΑΤΤΙΛΑ» ή αλλιώς «Γραμμή Κατάπαυσης του Πυρός». Ενώ η «Πράσινη Γραμμή» καλύπτει τη διαχωριστική γραμμή στη Λευκωσία το 1963/64 όπως δείχνει και ο χάρτης της η «Γραμμή Αττίλα» τις δύο τουρκικές εισβολές το 1974.
Σχετικές δημοσιεύσεις:
«Πράσινη Γραμμή»: Σαν σήμερα χαράχτηκε στη Λευκωσία
30.12.2016 Sigmalive
«Έτσι καταλήξαμε στην Πράσινη Γραμμή που μοίρασε τη Λευκωσία (εικόνες)» Παναγιώτη Παπαδημήτρη «Φιλελεύθερος» 24.12.23
Άρθρο Χαράλαμπου Χαραλαμπίδη 31.12.63 έντυπη «Σημερινή» «Πράσινη Γραμμή» και ηλεκτρονική 3.1.24.
Αναφορά στο θέμα:
- α) στο βιβλίο Χριστόδουλου Βενιαμίν «Τα Δύσκολα Χρόνια – Οι Αναμνήσεις μιας ζωής» και
- β) στο βιβλίο «Αιματηρή Αλήθεια»
- Ερευνήτρια/δημοσιογράφος, Λονδίνο. (23.1.24)