Οι καταστροφικοί σεισμοί στην Τουρκία ήρθαν σε μια στιγμή που επικρατούσε ακραία ένταση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις και τους έδωσε μια ανάσα.
Η Ελλάδα σωστά βρέθηκε πρώτη στις πληγείσες περιοχές και αυτή η παρουσία ήταν επιβεβλημένη και ανθρωπιστικά αλλά και πολιτικά.
Έδειξε στον τουρκικό λαό μια διαφορετική εικόνα από αυτή που καλλιεργούσε τα τελευταία χρόνια ο Ερντογάν και γενικότερα οι τουρκικές πολιτικές ελίτ.
Ο καταστροφικός σεισμός έφερε τις δύο χώρες πιο κοντά διαμορφώνοντας κλίμα μείωσης των εντάσεων. Υπάρχει βεβαίως και το πολυδιαφημισμένο προηγούμενο της «διπλωματίας των σεισμών» του 1999 που όμως δεν απέδωσε τα αναμενόμενα αποτελέσματα.
Ασφαλώς, τουλάχιστον προσωρινά, οι σεισμοί ανέτρεψαν τα δεδομένα στα οποία ο Ερντογάν στήριζε την προεκλογική στρατηγική του. Μια στρατηγική που περιλάμβανε καθημερινές απειλές εναντίον της Ελλάδας και τη δημιουργία κλίματος οξύτητας με στόχο τον φανατισμό των Τούρκων ψηφοφόρων. Τα νέα δεδομένα δεν ευνοούν παρόμοιο κλίμα και ο Τούρκος Πρόεδρος έχει χαμηλώσει τους τόνους όχι μόνο απέναντι στην Ελλάδα αλλά και απέναντι στις ΗΠΑ και τη Δύση καγενικότερα.
Αυτό δεν σημαίνει φυσικά ότι μακροπρόθεσμα, ή ακόμη και μεσοπρόθεσμα θα αλλάξει η τουρκική πολιτική. Οι τακτικοί ελιγμοί, η τακτική προσαρμογή δεν σημαίνει και αλλαγή στρατηγικής. Η Τουρκία θα επανέλθει με την πρώτη ευκαιρία με τις ίδιες διεκδικήσεις. Υπάρχουν βέβαια και εκείνοι που θεωρούν εφικτή μια διαπραγμάτευση ανάμεσα στις δύο χώρες μετά τις εκλογές στην Ελλάδα και την Τουρκία που θα οδηγούσε στην επίλυση των διαφορών τους. Αυτό όμως προϋποθέτει μια μετακίνηση της Άγκυρας από τις θέσεις της σε βασικά θέματα που θέτουν υπό αμφισβήτηση την ελληνική εθνική κυριαρχία. Δεν θα υπάρξει ελληνική κυβέρνηση που θα αποδεχτεί ακρωτηριασμό του εθνικού εδάφους. Ακόμη και το θέμα της αποστρατιωτικοποίησης που θέτει η Τουρκία, καμιά ελληνική κυβέρνηση δεν θα τολμούσε να το διαπραγματευτεί ανοιχτά όσο θα υπάρχει η τουρκική απειλή. Μόνο υπόγεια θα μπορούσε να δώσει κάποιες υποσχέσεις ή και να αποσύρει μέρος του οπλισμού κάτω από την πίεση των Αμερικανών και του ΝΑΤΟ. Ακόμη και το θέμα της συνεκμετάλλευσης του Αιγαίου δεν περνά εύκολα στην κοινή γνώμη, κι ας το προτείνει η Ντόρα Μπακογιάννη και ας το προωθούν Αμερικανοί και ΝΑΤΟ.
Ύστερα είναι και η Κύπρος. Λύνoνται οι διαφορές στο Αιγαίο με άλυτο το Κυπριακό; Στην Αθήνα φαίνεται να υπάρχουν κάποιοι που το πιστεύουν. Όσοι όμως προσπάθησαν να το αποσυνδέσουν από την Ελλάδα, από την εποχή των συμφωνιών της Ζυρίχης-Λονδίνου ως τις μέρες μας, απέτυχαν οικτρά. Ο Ηλίας Ηλιού, κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος της Αριιστεράς, σε μια αποστροφή του λόγου του στη Βουλή των Ελλήνων όταν συζητούνταν οι συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου, μίλησε για Ανταλκίδειο ειρήνη. Την ειρήνη του Μεγάλου Βασιλέως όπως ονομάστηκε αλλιώς και που παρέδιδε τις ελληνικές πόλεις της Μικράς Ασίας και τα νησιά Κύπρος και Κλαζομεναί στους Πέρσες (Ξενοφών, Ελληνικά, V, 1.31). Από την αναφορά αυτή του Ηλιού το 1959 ως τα σήμερα, όσοι στην Αθήνα προσπάθησαν να διαχωρίσουν το Κυπριακό από το Αιγαίο και γενικότερα τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, το ξαναβρήκαν μπροστά τους με χειρότερους όρους. Κι αυτό επειδή για την Τουρκία δεν υπάρχει διαχωρισμός του Κυπριακού από τα ελληνοτουρκικά, είναι όλα ένα πακέτο. Η Ανταλκίδειος ειρήνη δεν άντεξε αλλά απέβη καταστροφική για την Κύπρο.
Στο μεταξύ με την επίσκεψη στην Άγκυρα και την Αθήνα του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών Άντονι Μπλίνκεν αναζωπυρώθηκε ξανά το αμερικανικό ενδιαφέρον για διαμεσολάβηση ανάμεσα στους δύο Νατοϊκούς εταίρους. Οι Αμερικανοί φαίνεται άδραξαν την ευκαιρία των σεισμών και την αδυναμία του Ερντογάν για να πετύχουν αφενός την ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ και αφετέρου να τον πείσουν να αποδεχτεί τον διάλογο με την Αθήνα. Οι ΗΠΑ επιδιώκουν να λειτουργήσουν ως «γέφυρα» μεταξύ Αθήνας και Άγκυρας.
Το κλίμα, αφέθηκε να νοηθεί, υπήρξε θετικό και στις δύο πρωτεύουσες και ο Μπλίνκεν επανέλαβε για πολλοστή φορά την αμερικανική θέση των ίσων αποστάσεων. Ανάμεσα στα άλλα είπε ότι «είναι σημαντικό οι φίλοι μας, οι εταίροι μας, να διαχειριστούν διπλωματικά και ειρηνικά τις διαφορές τους» και ότι οι ΗΠΑ θα υποστηρίξουν αυτές τις προσπάθειες. Προκειμένου να μη επαληφθεί το προηγούμενο των Πρεσπών, ο Μπλίνκεν συνάντησε στην Αθήνα και τον Αλέξη Τσίπρα προκειμένου να είναι ενήμερος για τις αμερικανικές διαμεσολαβητικές προσπάθειες αλλά και γιατί η χώρα βρίσκεται ουσιαστικά σε προεκλογική περίοδο και οι Αμερικανοί δεν θα ήθελαν να βάλουν όλα τους τα αυγά στο ίδιο καλάθι. Άλλωστε η διαπραγμάτευση που προτείνουν οι Αμερικανοί θα γίνει μετεκλογικά. Για την ώρα προέχει η ηρεμία ανάμεσα στις δύο χώρες.
Αναφέρεται ότι ο συμβιβασμός που επιδιώκουν οι Αμερικανοί θα είναι το αποτέλεσμα μιας διαπραγμάτευσης που θα έχει ως βάση το τουρκικό πλαίσιο αξιώσεων όπως αυτό διαμορφώθηκε με όσα οι Τούρκοι έχουν βάλει κατά καιρούς στο τραπέζι του διαλόγου ανάμεσα στις δύο χώρες. Επομένως το αποτέλεσμα της διαπραγμάτευσης, ό,τι και να δοθεί στην Τουρκία, θα είναι σε βάρος της Ελλάδας. Η Τουρκία δεν θα έχει να χάσει τίποτε. Αναφέρεται επίσης ότι ο “συμβιβασμός” που προωθείται, θα περιλαμβάνει τη συνεκμετάλλευση των όποιων ενεργειακών αποθεμάτων στο Αιγαίο και την απεμπόληση της επέκτασης των ελληνικών χωρικών υδάτων στα δώδεκα μίλια “για να μην μεταβληθεί το Αιγαίο σε ελληνική λίμνη”, επιχείρημα που βρίσκει «διακομματικούς» υποστηρικτές στις ελλαδικές πολιτικές ελίτ.
Ο χρόνος θα δείξει αν μετεκλογικά θα ευοδωθούν οι αμερικανικές πιέσεις που ασκούνται στην Αθήνα με τη γνωστή επωδό «να τα βρεί με τη Τουρκία» – την συνήθη επωδό όλων των αμερικανικών και ΝΑΤΟϊκων παρεμβάσεων στο παρελθόν.
- Πανεπιστημιακός, συγγραφέας της μυθιστορηματικής τριλογίας ΝΟΜΑΔΑΣ, Αθήνα, Εκδόσεις Βακχικόν, 2017-2019. Τώρα κυκλοφορεί και το νέο του μυθιστόρημα, ΓΡΑΜΜΑ ΣΤΟΝ ΑΝΤΩΝΗ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ/ΣΤΟ ΥΦΑΝΤΟ ΤΟΥ ΄21, από τον ίδιο εκδοτικό οίκο. Email stephanos.constantinides@gmail.com