Είναι συνήθεια παλιά ο απολογισμός τις μέρες αυτές για τη χρονιά που πέρασε και η προσπάθεια ενατένισης με προβλέψεις αυτής που έρχεται.
Δύσκολος και ο απολογισμός, δύσκολη, αν όχι και επικίνδυνη η πρόβλεψη.
Απαισιόδοξος συνήθως ο απολογισμός, με λιγοστές ελπίδες το αντίκρισμα του μέλλοντος.
Και όμως καθώς ο κόσμος προχωρεί και η ζωή τραβάει την ανηφόρα, μας χρειάζεται ο απολογισμός έτσι για να ανασυντάξουμε τις δυνάμεις μας και να ατενίσουμε το μέλλον, αν όχι πάντα αισιόδοξα, τουλάχιστον με κάποια ελπίδα.
Τελειώνει ακόμη ένας χρόνος, δύσκολος και με αποτυπώματα που θα μας συνοδεύουν ανεξίτηλα και το 2023 αλλά και για τα επόμενα χρόνια.. Στον απολογισμό της χρονιάς που μας πέρασε, ο πόλεμος κατέχει την πρώτη θέση. Η πανδημία που μας ταλαιπώρησε τα προηγούμενα χρόνια κάπως υποχώρησε αλλά οι πληγές της παραμένουν. Η ανθρωπότητα δεν πρόλαβε να συνέλθει από την πανδημία και ο πόλεμος συνέχισε την αποδιοργάνωση της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας και του διεθνούς συστήματος που είχε ξεκινήσει με αυτή. Οι γεωπολιτικές ισορροπίες ανατράπηκαν, ζούμε σε ένα ρευστό διεθνές περιβάλλον, ενώ κυριαρχεί ακόμη και ο φόβος για ένα τρίτο παγκόσμιο πόλεμο, ένα πυρηνικό ολοκαύτωμα. Οι ΗΠΑ αποκατέστησαν, τουλάχιστον προσωρινά, την ηγεμονία τους μετατρέποντας σε αποικία τους μέσω του ΝΑΤΟ την Ευρώπη. Γι΄αυτό άλλωστε ανέτρεψαν με πραξικόπημα το φιλορωσικό καθεστώς του Κιέβου για να εμποδίσουν την όποια συνεργασία με τη Μόσχα.
Η Ρωσία φαίνεται να απέτυχε στα αρχικά της σχέδια να εγκαταστήσει στο Κίεβο μια φιλορωσική κυβέρνηση, ενώ στο στρατιωτικό επίπεδο αναδείχτηκαν οι σημαντικές αδυναμίες του ρωσικού στρατου. Βεβαίως ο πόλεμος διεξάγεται ουσιαστικά ανάμεσα στη Δύση και τη Ρωσία. Οι ΗΠΑ, το ΝΑΤΟ και οι χώρες της Δύσης έθεσαν στη διάθεση της Ουκρανίας όλα τα μέσα για την αντιμετώπιση της Ρωσίας. Σύγχρονα όπλα, την κρίσιμη πληροφόρηση, την εκπαίδευση του ουκρανικού στρατού, τα σχέδια με τα οποία κατευθύνονται, από Βρετανούς και Αμερικανούς κυρίως ειδικούς οι στρατιωτικές επιχειρήσεις, ακόμη και εθελοντές στα πεδία των μαχών.
Εντούτοις παρά τις ταπεινωτικές ήττες που υπέστη, η Ρωσία κατέχει πάντα το 20% του ουκρανικού εδάφους και φαίνεται απίθανο να πετύχει η Ουκρανία μια αποφασιστική νίκη που να βάλει τέλος στον πόλεμο. Δύσκολα άλλωστε θα μπορούσε κανείς να στοιχηματίσει ότι μια πυρηνική υπερδύναμη θα αποδεχόταν ποτέ την ήττα της. Την ίδια ώρα οι δυτικές κυρώσεις απέτυχαν επί της ουσίας και η ρωσική οικονομία παρά τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει παραμένει βιώσιμη και ανθεκτική. Οι κυρώσεις έβλαψαν περισσότερο την Ευρώπη και τις φτωχότερες χώρες του πλανήτη.
Κερδισμένη από τον πόλεμο, εκτός των ΗΠΑ, βγαίνει η Κίνα. Επεκτείνει την παγκόσμια επιρροή της και ταυτόχρονα έχει πιο φτηνό ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο. Αν και στηρίζει την Ρωσία, καταφέρνει να ισορροπεί στις σχέσεις της και με τη Δύση. Η Γερμανία μάλιστα, για να περισωθεί από την κρίση, στράφηκε προς την Κίνα. Από την άλλη ο πόλεμος στην Ουκρανία την απαλλάσσει από σκληρότερες αμερικανικές πιέσεις στο φυσιολογικό της χώρο την Άπω Ανατολή.
Την ίδια ώρα μαίνεται ένας σκληρός παγκόσμιος εμπορικός πόλεμος. Αυτός ο πόλεμος στοιχίζει στις φτωχότερες χώρες του πλανήτη αλλά και στην Ευρώπη. Ο Μπάιντεν συνέχισε τον προστατευτισμό του Τραμπ σε βάρος της ΕΕ, σε μια στιγμή που είναι γονατισμένη και εξαντλημένη από τον πόλεμο στην Ουκρανία. Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει μέχρι που θα φτάσει η αποδιάρθρωση της παγκοσμιοποίησης και των αλυσίδων εφοδιασμού. Αποτέλεσμα ο πληθωρισμός, η αύξηση της φτώχειας και των κοινωνικών ανισοτήτων.
Κανένας δεν μπορεί να προβλέψει πως θα τελειώσει αυτός ο καταστροφικός πόλεμος.Οι ειδικοί αναφέρονται σε πολλαπλά σενάρια μέχρι και μια κατάπαυση πυρός με μια ανακωχή … α λα Κορέα. Αλλά και οι ΗΠΑ, παρά τα προσωρινά κέρδη τους, δύσκολα θα εξέλθουν αλώβητες από αυτό τον πόλεμο. Πρώτα γιατί ο πόλεμος συμβάλλει στην παγίωση της κινεζικής ηγεμονίας τη στιγμή που οι Αμερικανοί ασχολούνται με τη Ρωσία, ενώ ο κύριος αντίπαλος τους είναι η Κίνα και κατά δεύτερο λόγο γιατί κυριαρχεί πάντα ένα εμφυλιακό κλίμα στην αμερικανική πολιτική ζωή και την ίδια την αμερικανική κοινωνία.
Με τον πόλεμο στην Ουκρανία μένουν στη σκιά πολλαπλά άλλα σοβαρά προβλήματα, με πρώτο και κυριότερο την κλιματική αλλαγή αλλά και πολλαπλές άλλες κρίσεις ή και συγκρούσεις σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο.
Διερχόμαστε μια δύσκολη και επικίνδυνη εποχή. Μια εποχή δύσκολη για τον πλανήτη, ξεχωριστά δύσκολη για μερικές περιοχές του, ξεχωριστά δύσκολη για ορισμένες χώρες. Σε αυτές τις χώρες συγκαταλέγονται η Ελλάδα και η Κύπρος. Από τη μια έχουν την Τουρκία, ένα γείτονα που εποφθαλμιά το φυσικό τους πλούτο, απειλεί την εδαφική τους ακεραιότητα και την εθνική τους κυριαρχία και από την άλλη η ίδια η διαχείριση των προβλημάτων τους από την πολιτική τους ηγεσία είναι κάτι περισσότερο από ελλειμματική, ανεπαρκής και απογοητευτική. Στην ανεπάρκεια προστίθεται και η διαφθορά οπότε υπάρχει ένα εκρηκτικό μείγμα που καθιστά τη διακυβέρνηση τους επικίνδυνη. Το φαινόμενο είναι διαχρονικό αλλά έχει γίνει περισσότερο επικίνδυνο τα τελευταία χρόνια. Ελλάδα και Κύπρος περνάνε μια κρίση πολιτική, οικονομική, πολιτισμική, ηθική, πνευματική, αξιακή και ταυτοτική. Οι κοινωνικές ανισότητες αυξάνονται με τη νεοφιλελεύθερη πολιτική που εφαρμόζεται και η δημοκρατία μας κυριαρχείται από ολιγαρχικές τάσεις και αυταρχισμό.
Χρειαζόμαστε ανατροπές και μια νέα δυναμική πολιτικής ανόρθωσης.
Χρειαζόμαστε μια αναγεννητική στρατηγική επιβίωσης.
Μια στρατηγική που να μας επιτρέψει να εξέλθουμε από την πολιτική, την πολιτισμική και την ηθική παρακμή.
Χρειαζόμαστε ένα ριζικό αναπροσανατολισμό που θα μας επιτρέψει να δημιουργήσουμε μια δίκαιη κοινωνία ισοπολιτείας και ισονομίας και ένα κράτος δημοκρατικά δομημένο, ικανό να αντιμετωπίζει τις εξωτερικές απειλές.
Μόνο έτσι θα αντιμετωπίσουμε και την τουρκική απειλή, τον τουρκικό επεκτατικό νέο-οθωμανισμό, με καλύτερους όρους. Και αυτό ισχύει και για την Ελλάδα και για την Κύπρο.
Ευχές παρ΄ όλα αυτά για μια νέα χρονιά γεμάτη φως και ελπίδα!
- Πανεπιστημιακός, συγγραφέας της μυθιστορηματικής τριλογίας ΝΟΜΑΔΑΣ, Αθήνα, Εκδόσεις Βακχικόν, 2017-2019. Τώρα κυκλοφορεί και το νέο του μυθιστόρημα, ΓΡΑΜΜΑ ΣΤΟΝ ΑΝΤΩΝΗ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ/ΣΤΟ ΥΦΑΝΤΟ ΤΟΥ ΄21, από τον ίδιο εκδοτικό οίκο. Email, Stephanos.constantinides@gmail.com