Ντενκτάς: «Το πραξικόπημα δεν ενόχλησε την τ/κ κοινότητα»
Εκείνο που προβάλλει ως μεγάλη, σοβαρή και περίεργη παράλειψη, στη μελέτη του Χ. Σερτ, είναι η οποιαδήποτε αναφορά στον ρόλο και τις εκθέσεις του Δρος Νιχάτ Ερίμ «για επανάκτηση της Κύπρου», την πρώτη εκ των οποίων ο Δρ Ερίμ παρέδωσε στον Α. Μεντερές τον Νοέμβριο του 1956.
Ο αγαπητός συνάδελφος Μάριος Πούλλαδος με δύο συνεχόμενα άρθρα του στη «Σημερινή» με τίτλο: «Πώς η τουρκική διπλωματία προετοίμασε τον Αττίλα», 29 Νοεμβρίου και «Οι Τούρκοι διπλωμάτες που ξεκλείδωσαν τον Αττίλα», 4 Δεκεμβρίου 2022, μας ενημέρωσε για ένα άρθρο/μελέτη που δημοσιεύτηκε αυτόν τον μήνα στο «Journal of Balkan and Near Eastern Studies», του Χουσεΐν Σερτ.
Ο Μ. Πούλλαδος κάλυψε άψογα τα κυριότερα σημεία αυτής της ενδιαφέρουσας μελέτης και μας έδωσε την ευκαιρία να την γνωρίσουμε ενωρίς.
Θα επεκταθώ στις αδυναμίες της και σ’ αυτά που δεν περιέλαβε ο συγγραφέας.
Ξεκινώντας ο Τούρκος συγγραφέας γράφει: «Ο Necmettin Sadak και ο Fuad Köprülü, δύο Υπουργοί Εξωτερικών, δήλωναν ότι ‘‘για την Τουρκία δεν υφίστατο Κυπριακό’’ και ότι τα πράγματα άλλαξαν μόλις προέκυψε ως πιθανότητα η Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Σε έναν από τους διαλόγους του με τον Πρωθυπουργό Αντνάν Μεντερές, ο Φατίν Ζορλού, στη συνέχεια μόνιμος εκπρόσωπος της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ, υπογράμμισε τη σημασία της περαιτέρω εμπλοκής της Άγκυρας…».
Κατ’ αρχήν ο Φατίν Ζορλού, όταν έλαβε μέρος στην Τριμερή του Λονδίνου τον Αύγουστο του 1955, ασκούσε καθήκοντα Υπουργού Εξωτερικών και το 1957 διορίστηκε ως Υπ. Εξωτερικών.
Όμως, εκείνο που προβάλλει ως μεγάλη, σοβαρή και περίεργη παράλειψη, στη μελέτη του Χ. Σερτ, είναι η οποιαδήποτε αναφορά στον ρόλο και τις εκθέσεις του Δρος Νιχάτ Ερίμ, «για επανάκτηση της Κύπρου», την πρώτη εκ των οποίων ο Δρ Ερίμ παρέδωσε στον Α. Μεντερές τον Νοέμβριο του 1956.
Σίγουρα, τόσο η βρετανική δολιότητα του Σερ Ίβον Κιρκπάτρικ στο Φόρεϊν Όφις να σκηνοθετήσει την Τριμερή (παραβιάζοντας τη Συνθήκη της Λωζάννης) για να επαναφέρει την Τουρκία ως ενδιαφερόμενο μέρος στο Κυπριακό τον Αύγουστο του 1955, όσο και το τουρκικό ενδιαφέρον που αναπτύχθηκε με προτροπή της Βρετανίας, ήταν για αποτροπή της Ενώσεως της Κύπρου με την Ελλάδα.
Όμως, ο Δρ Νιχάτ Ερίμ ήταν ο άνθρωπος στον οποίο ο Α. Μεντερές είχε αναθέσει αμέσως μετά την εκπόνηση σχεδίου, με το οποίο η Τουρκία θα επανακτούσε την Κύπρο. Και ήταν βάσει του σχεδιασμού Δρος Νιχάτ Ερίμ, που η τουρκική κυβέρνηση τροχοδρόμησε τις απαιτήσεις της για την Κύπρο και συνεννοήθηκε με μυστικές συμφωνίες με τη βρετανική κυβέρνηση, να προχωρήσει η τελευταία σε απαράδεκτες, για μας, παραχωρήσεις προς αυτήν. Ξεκινώντας από τη δήλωση του τότε Υπ. Αποικιών στη Βουλή των Κοινοτήτων, Άλαν Λένοξ-Μπόιτ, στις 19 Δεκεμβρίου 1956, ότι η διχοτόμηση και η ξεχωριστή αυτοδιάθεση σε μια μειονότητα του 18% δεν θα αποκλείονται σε τελική λύση του Κυπριακού.
Επομένως, σοβαρή η έλλειψη αναφοράς στον Δρα Ν. Ερίμ, και η προσπάθεια να προβάλει ότι οι… Τούρκοι διπλωμάτες ήταν εκείνοι που προέτρεψαν την τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974, απλώς ατεκμηρίωτη. Όταν μια τουρκική εισβολή ήταν στους σχεδιασμούς από ενωρίς τη δεκαετία του 1960… Εξ ου και το σχέδιο Σερ Κρίσπιν Τίκελ (Φόρεϊν Όφις), Ιανουάριος 1964, σε βοηθητική προετοιμασία 10 χρόνια μπροστά… Και η προετοιμασία των Βρετανών από τον Σεπτέμβριο 1964 για υποδοχή προσφύγων στις Βάσεις που αναθεωρήθηκε το 1968 και εκτελέστηκε το 1974…
Όταν, μάλιστα, σε ακαδημαϊκό του άρθρο ο Τούρκος Καθηγητής Ιστορίας, Hikmet Zeki Kapci, το οποίο δημοσιεύθηκε το 2014 στο Journal of Modern Turkish History Studies (Περιοδικό Μελετών της Μοντέρνας Τουρκικής Ιστορίας) με θέμα τις εκθέσεις του Δρος Νιχάτ Ερίμ για την Κύπρο, επιβεβαίωσε ότι η πολιτική Ερίμ για την Κύπρο ακολουθείται κατά γράμμα από όλες τις διαδοχικές κυβερνήσεις μέχρι σήμερα.
Οι Βρετανοί, όπως βρίσκουμε στα αρχεία τους, χαρακτήρισαν τον Δρα Ερίμ ως τον αρχιτέκτονα των Συμφωνιών Ζυρίχης και Λονδίνου. Ήταν και ο εμπνευστής των χωριστών δήμων…
Σε άλλο σημείο της μελέτης Χ. Σερτ, όπως έγραψε και ο συνάδελφος Μ.Π:
«…Μόλις έξι μήνες αργότερα, ο Πρωθυπουργός Ισμέτ Ινονού κήρυξε την 6ην Ιουνίου 1964 ως ημερομηνία στρατιωτικής επιχείρησης της Τουρκίας στην Κύπρο. Σε αυτό το σημείο, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Λίντον Τζόνσον προέτρεψε έντονα την Τουρκία να μην επιχειρήσει ανεξάρτητα για μια στρατιωτική δράση στην περίφημη ‘‘Επιστολή Τζόνσον’’…».
Και εδώ ο Χ. Σερτ δεν κάνει καμιάν αναφορά στον Δρα Νιχάτ Ερίμ και την άμεση ανάμειξή του με τον Ισμέτ Ινονού. Παραθέτω απόσπασμα των δηλώσεών του σε συνέντευξή του στο τουρκικό «Foreign Policy», που βρήκαμε αναρτημένη στις 26 Νοεμβρίου 2016, «Αναμνήσεις για την Κύπρο – του Νιχάτ Ερίμ».
Αφού εξήγησε πώς ξεκίνησε η ανάμειξή του στο Κυπριακό το 1956 με το κάλεσμα τού Τούρκου τότε Πρωθυπουργού Αντνάν Μεντερές να συντάξει τις εκθέσεις του, αναφέρεται και στις διαπραγματεύσεις Άτσεσον. Η ανάμειξή του είχε σταματήσει με την ολοκλήρωση του Συντάγματος της Κυπριακής Δημοκρατίας (ήταν επικεφαλής της τουρκικής αντιπροσωπίας στην προετοιμασία του). Επανήλθε το 1964. Είπε:
«Για το ταξίδι του στην Ουάσιγκτον ο Πρωθυπουργός Ινονού μού ζήτησε να ταξιδεύσουμε μαζί ως κοινοβουλευτικός του σύμβουλος και δέχθηκα. Όπως είναι γνωστό, στις αρχές του 1964 ο Πρόεδρος Τζόνσον (Αμερικανός Λίντον Τζόνσον) απέτρεψε τουρκική απόβαση στην Κύπρο μέσω μιας μάλλον παράξενης, δριμύτατης και απειλητικής επιστολής, η οποία δημιούργησε μεγάλη δυσαρέσκεια στη Τουρκία… Για να ανατρέψει το αποτέλεσμα της επιστολής, ο Πρόεδρος Τζόνσον προέβη σε μια προσπάθεια προσκαλώντας τους Πρωθυπουργούς Τουρκίας και Ελλάδας στην Ουάσιγκτον και είπε ότι ήθελε να διευθετήσει το πρόβλημα με έναν τρόπο που να ικανοποιεί τους Τούρκους…».
Ο Δρ Ερίμ εξήγησε με κάθε λεπτομέρεια την ανάμειξή του πλάι στον Ινονού και την επίσκεψη στην Ουάσιγκτον, και στη συνέχεια τι έγινε στις διαπραγματεύσεις στη Γενεύη με τον Ντιν Άτσεσον. Σημειώνω ότι οι πρώτοι τους οποίους είδε εκεί ο Αμερικανός Άτσεσον και άκουσε τι ήθελαν ήταν ο Δρ Νιχάτ Ερίμ και ο Τούρκος Στρατηγός Τ. Σουνάλπ… Ενδιαφέρον ότι ο Δρ Ερίμ ανέφερε πως στη Γενεύη είχαν φθάσει να δεχθούν την αρχή ενός γεωγραφικού διαχωρισμού…
Έγραψε, επίσης, ο Χ. Σερτ: «Όταν ο Ραούφ Ντενκτάς ενημέρωσε την κοινότητά του ότι το πραξικόπημα ήταν μια εσωτερική σύγκρουση της ελληνοκυπριακής κοινότητας, το τουρκικό ΥΠΕΞ εξέδωσε ένα επείγον τηλεγράφημα, σημειώνοντας ότι ‘‘οι εξελίξεις δεν μπορούσαν να θεωρηθούν ως εσωτερικές υποθέσεις της Κύπρου, αλλά ως εξωτερικές. Η παρέμβαση απαιτεί μια δεσμευμένη αντίδραση της Τουρκίας’’».
Μέχρι και ο Ραούφ Ντενκτάς συμφωνούσε, δηλαδή, ότι το πραξικόπημα δεν ενόχλησε την τουρκοκυπριακή κοινότητα. Ας το ακούσουν αυτό κάποιοι δικοί μας και ας θυμηθούν τι επικαλέστηκε ο Αρχ. Μακάριος στις 19 Ιουλίου 1974 στην ομιλία του στον ΟΗΕ…
Ο συγγραφέας καλύπτει τις θέσεις υπέρ και κατά μιας τουρκικής εισβολής στη συνεδρία του υπουργικού στην Άγκυρα στις 16 Ιουλίου και την απόφαση μετάβασης στο Λονδίνο για συνεννόηση με τους Βρετανούς, θέτοντας σε ισχύ τον μηχανισμό που προέβλεπε (κατά τη γνώμη τους) η Συνθήκη Εγγυήσεων. Σύμφωνα με τα βρετανικά έγγραφα, οι Τούρκοι ζήτησαν συνάντηση με τον Πρωθυπουργό Χάρολντ Γουίλσον την ίδια μέρα και κατέφθασαν την επομένη, ενώ συναντήθηκαν το βράδυ της ίδια ημέρας (17 Ιουλίου) μετά δείπνου που κράτησε πέρα από τα μεσάνυχτα. «Οι Βρετανοί απέρριψαν χωρίς έκπληξη την τουρκική πρόταση», έγραψε ο Χ.Σ. Λάθος.
Οι Βρετανοί, εκείνο που «απέρριψαν» ήταν την τουρκική εισήγηση να εισβάλουν μαζί!! Αλλά υποσχέθηκαν στον Ετζεβίτ να βοηθήσουν εμποδίζοντας ελληνική βοήθεια να φθάσει στο νησί, για να διδόταν καιρός στην τουρκική εισβολή να εξασφαλίσει το ζητούμενο… νοουμένου ότι δεν θα ενοχλούσαν τις Βρετανικές Βάσεις. Ο Ετζεβίτ τούς εξήγησε, μάλιστα, μέχρι πού θα έφθανε η γραμμή Αττίλα…
Σχέδια και λεπτομέρειες δε επικείμενης τουρκικής εισβολής, ο αινιγματικός Βρετανός Στρατιωτικός Ακόλουθος στη Λευκωσία, Συνταγματάρχης G. Stocker, έδωσε στο ΓΕΕΦ (Λευκωσία) από το 1973, εξασφαλίζοντάς τα από συνάδελφό του στην Άγκυρα.
- Το άρθρο δημοσιεύεται επίσης στην εφημερίδα η σημερινή