Ουκρανοί πρόσφυγες, το κόστος για την Ευρώπη και οι επιπτώσεις

H Ευρώπη δεν έχει γνωρίσει παρόμοια προσφυγική κρίση από τον καιρό του τελευταίου παγκόσμιου πολέμου.

• Ζόραν Ρίστιτς & Ουίλιαμ Μάλινσον

Υπολογίζεται ότι η φιλοξενία και η ενσωμάτωση Ουκρανών προσφύγων θα μπορούσε να κοστίσει στην ΕΕ μεταξύ 30 και 40 δισεκατομμύρια ευρώ μέσα στον πρώτο χρόνο μόνο σύμφωνα με εκτίμηση του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ενσωμάτωσης της Δανίας.

Η ίδια η Δανία αναμένεται να ξοδέψει 268 εκατομμύρια ευρώ για φιλοξενία 20,000 Ουκρανών προσφύγων.

• Ukrainian Refugees, the Cost to Europe and the Knock-on Effect.

Η ιρλανδική κυβέρνηση υπολογίζει ότι θα ξοδέψει 2,5 δισεκατομμύρια ευρώ για να φιλοξενήσει σχεδόν 100.000 πρόσφυγες.

Λόγω έλλειψης χώρων στέγασης, η κυβέρνηση εξετάζει το ενδεχόμενο εγκατάστασης σκηνών στο Defense Forces’ Gormanston camp στο Co. Meath.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε την πρόταση,‘Δράση Συνοχής για Πρόσφυγες στην Ευρώπη’ (CARE), που επιτρέπει στα κράτη μέλη και στις περιφέρειες να παρέχουν επείγουσα στήριξη σε άτομα που φεύγουν από την Ουκρανία. Η πρωτοβουλία CARE θα αντλήσει χρηματοδότηση από ήδη εγκεκριμένους πόρους που έχουν στόχο την ανάκαμψη της Ευρώπης μετά την πανδημία.  Η εκτροπή κεφαλαίων που είχαν προορισμό την ανάκαμψη λόγω COVID για άλλους σκοπούς θα αυξήσει την πίεση σε εκείνες τις χώρες της ΕΕ των οποίων οι οικονομίες εξακολουθούν να ανακάμπτουν από την πανδημία και ταυτόχρονα επιβαρύνονται με ελλείψεις στην εφοδιαστική αλυσίδα και με υψηλό πληθωρισμό–εν μέρει αποτέλεσμα των κυρώσεων κατά της Ρωσίας. Η δαπάνη για την ένταξη εκατομμυρίων ανθρώπων αναμένεται να αυξηθεί ασκώντας σημαντική πίεση στα συστήματα στέγασης, εκπαίδευσης και στις υπηρεσίες υγείας.  Η μεγάλη εισροή εργαζομένων αναμένεται να εντείνει τον ανταγωνισμό στην αγορά εργασίας μέσα στην ΕΕ, η οποία από τον Ιανουάριο το 2022 σημειώνει περίπου 13 εκατομμύρια ανέργους.

Ο μεγάλος αριθμός προσφύγων πιέζει ήδη την ευρωπαϊκή αγορά κατοικίας. Περισσότεροι από τους μισούς πρόσφυγες, περίπου 2.5-3.0 εκατομμύρια, βρίσκονται στην Πολωνία, η οποία ήδη αισθάνεται την πίεση στην αγορά κατοικίας με τα ενοίκια να έχουν αυξηθεί κατά 20%. Ο Claus Vistesen, επικεφαλής οικονομολόγος της ευρωζώνης για την Pantheon Macroeconomics, δήλωσε στους New York Times ότι η ξαφνική αύξηση της ανάγκης για περισσότερη στέγαση, καύσιμα, τρόφιμα και υπηρεσίες υγείας θα επιδεινώσει περαιτέρω τις ελλείψεις εφοδιασμού. Αναμένει ότι ο πληθωρισμός στην Ευρωζώνη θα αυξηθεί στο 7%, καθιστώντας πιο δύσκολο για την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να εξισορροπήσει τους κινδύνους του πληθωρισμού και της ύφεσης.

Η περιορισμένη δυνατότητα στέγασης προσφύγων ανάγκασε τους αξιωματούχους της πόλης του Βερολίνου να εκδιώξουν μερικούς από τους Αφγανούς πρόσφυγες για να δημιουργήσουν χώρο για όσους φτάνουν από την Ουκρανία. Η συγκεκριμένη απόφαση  έχει οδηγήσει σε κατηγορίες για άνιση μεταχείριση.  Στο Ηνωμένο Βασίλειο, εκατοντάδες πρόσφυγες χρειάστηκε να εγκατασταθούν σε ξενοδοχεία με κρατικά έξοδα, καθώς χορηγοί φιλοξενίας κρίθηκαν ακατάλληλοι, ορισμένοι μάλιστα με ποινικό μητρώο.

Παράλληλα, η κρίση δημιούργησε αρνητικό αντίκτυπο και σε άλλους χώρους: για παράδειγμα, η Air Serbia λαμβάνει fake (ψεύτικες ) απειλές για βόμβες στις πτήσεις της προς τη Μόσχα, οι περισσότερες από τις οποίες προέρχονται από την Ουκρανία.  Έχουν απειληθεί με ψεύτικες ανακοινώσεις περί δήθεν ύπαρξης βόμβας , και τα γραφεία και τα εμπορικά κέντρα της συγκεκριμένης αεροπορικής εταιρείας μέσα στη Σερβία. Ουκρανοί αξιωματούχοι κατηγορούν την αεροπορική εταιρεία ότι επωφελείται από την κρίση και ζήτησαν να σταματήσουν οι πτήσεις. Ο πρόεδρος της Σερβίας Αλεξάνταρ Βούτσιτς δήλωσε ότι οι απειλές προέρχονται από τις υπηρεσίες ασφαλείας δύο χωρών, μία εκ των οποίων είναι η Ουκρανία και η άλλη είναι χώρα της ΕΕ, την οποία -διπλωματικά- απέφυγε να κατονομάσει.

Άλλα παραδείγματα επιπτώσεων της κρίσης είναι: η επίθεση σε οικιστικό συγκρότημα που στεγάζει Ρώσους δημοσιογράφους στο Βερολίνο με την χρήση αυτοσχέδιου εκρηκτικού μηχανισμού. Αυτοκίνητο οδηγήθηκε κατά της Ρωσικής πρεσβείας στη Ρουμανία προκαλώντας τον θάνατο ενός προσώπου. Υπήρξαν, επίσης, εκατοντάδες επιθέσεις εναντίων ρωσόφωνων στη Γερμανία ενώ στην Πολωνία  έγινε επίθεση ρίψης κόκκινης μπογιάς εναντίον του Ρώσου πρέσβη ενώ προσπαθούσε να καταθέσει στεφάνι προς τιμή των νεκρών του τελευταίου πολέμου. Μια τέτοια ασυγκράτητη συμπεριφορά δείχνει ότι όχι μόνο ο υβριδικός πόλεμος, αλλά και τα βίαια επεισόδια, θα μπορούσαν εύκολα να αυξηθούν στις ευρωπαϊκές χώρες.

Τέτοια περιστατικά θα μπορούσαν κάλλιστα να αυξηθούν με την άφιξη περισσότερων προσφύγων και την όξυνση της σύγκρουσης στην Ουκρανία. Ο συνδυασμός όλων των επιπτώσεων  μαζί με το αυξανόμενο κόστος και την οικονομική δυσπραγία των τελευταίων δύο ετών λόγω Covid, είναι πιθανό να ασκήσουν ακόμη μεγαλύτερη πίεση στις κοινωνίες των χωρών της ΕΕ.  Η άνιση μεταχείριση υπέρ των Ουκρανών προσφύγων, σε σύγκριση με την μεταχείριση των προσφύγων από άλλες περιοχές και ιδιαίτερα από τη Μέση Ανατολή, αποτελεί εξαιρετικά ευαίσθητο θέμα: η χορήγηση τριετούς άδειας παραμονής στην ΕΕ στους Ουκρανούς έχει ήδη προκαλέσει αντιδράσεις από διάφορες ΜΚΟ και κοινωνικούς ακτιβιστές , οι οποίοι υποστηρίζουν πως το χρώμα του δέρματος των προσφύγων αποτελεί καθοριστικό παράγοντα προνομιακής μεταχείρισης. Ορισμένοι ισχυρίζονται ότι ο ρατσισμός είναι διαδεδομένος ακόμα και στον τρόπο που η σύγκρουση καλύπτεται από τα διεθνή μέσα ενημέρωσης και στις πολιτικές των χωρών όπου οι μετανάστες αναζητούν καταφύγιο.

Σε συνέντευξη της στο NPR η Hanne Beirens, διευθύντρια Ευρώπης του Ινστιτούτου Μεταναστευτικής Πολιτικής που εδρεύει στις Βρυξέλλες, ανάφερε πως η κάθε προσφυγική κρίση ακολουθεί συγκεκριμένο κύκλο. Στην αρχή όλα εργάζονται με εντατικούς ρυθμούς, αλλά μετά από  κάποιο σημείο εμφανίζεται η απογοήτευση: ο ανταγωνισμός για πρόσβαση στα σχολεία, στην κοινωνική στέγαση και στις ιατρικές υπηρεσίες μπορεί να υπονομεύσει σοβαρά την πολυδιαφημισμένη ανοχή και αλληλεγγύη της ΕΕ. Γι’ αυτό και δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι ακόμη και ο πρόεδρος Μακρόν δήλωσε πως θα χρειαστούν δεκαετίες προτού ενταχθεί η Ουκρανία στην ΕΕ.

Πολλοί νεαροί Ουκρανοί επιθυμούν, εδώ και πολύ καιρό, να εγκατασταθούν στην ΕΕ. Έτσι, αριθμός προσφύγων μπορεί κάλλιστα να χρησιμοποιεί αυτή την ευκαιρία για να ξεφύγει όχι μόνο από το στρατό, αλλά και από την έλλειψη ευκαιριών απασχόλησης στην Ουκρανία. Κάποιοι θα μπορούσαν ακόμα να πουν πως η παρούσα κρίση αποτελεί οικονομική ευκαιρία για ορισμένους που επιθυμούσαν από παλιά να φύγουν από την χώρα.

Όταν ο θόρυβος στην Ευρώπη και το ΝΑΤΟ αρχίσει να εξασθενίζει τα οικονομικά θα καθορίσουν την πορεία των πραγμάτων σε ότι αφορά τους πρόσφυγες.

• Συγγραφείς του βιβλίου: The Threat of Geopolitics to International Relations; Obsession with the Heartland