Την περασμένη Κυριακή διεξήχθη στη Χιλή ο δεύτερος γύρος των προεδρικών εκλογών στις οποίες επικράτησε ο ριζοσπάστης αριστερός Γκαμπριέλ Μπόριτς απέναντι στον ακροδεξιό Χοσέ Αντόνιο Καστ.
Το χαρακτηριστικό αυτών των εκλογών ήταν ότι στον πρώτο γύρο που έγινε στα τέλη Νοεμβρίου, τέθηκαν στο περιθώριο, κυριολεκτικά καταβαραθρώθηκαν, οι υποψήφιοι των συστημικών κομμάτων της Δεξιάς και της Κεντροαριστεράς που εναλλάσσονταν στην εξουσία από το τέλος της δικτατορίας Πινοσέτ.
Ένα ολόκληρο πολιτικό σύστημα κατέρρευσε και βρέθηκαν αντιμέτωποι στο δεύτερο γύρο δύο αντισυστημικοί υποψήφιοι από δύο εντελώς διαφορετικούς πολιτικούς χώρους.
Να σημειώσουμε εδώ ότι ο ακροδεξιός υποψήφιος είναι γιος αξιωματικού της γερμανικής Βέρμαχτ που κατέφυγε με άλλους ναζί στη Χιλή με το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Θαυμαστής του Πινοσέτ και του Τράμπ, ο εξηνταπεντάχρονος ακροδεξιός υποψήφιος είχε στο πρόγραμμά του τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές που εφαρμόστηκαν στη Χιλή πειραματικά, για πρώτη φορά σε όλο τον κόσμο, την εποχή της δικτατορίας. Ο τριανταπεντάχρονος αριστερός υποψήφιος έχει καταγωγή από Κροάτη μετανάστη πατέρα και ζει με Ελληνίδα, κόρη Ελλήνων μεταναστών στη Χιλή. Ήταν ηγέτης του μεγάλου φοιτητικού κινήματος, από τον χώρο της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς, που την δεκαετία του 2010 απαίτησε αλλαγές στις συνταγματικές και κοινωνικές δομές που κληρονόμησε η δικτατορία στη Χιλή. Η εκλογή του, με ποσοστό 56%, σάρωσε τα υπολείμματα των νοσταλγών του Πινοσέτ. Στηρίχτηκε τόσο από το Κομμουνιστικό Κόμμα της Χιλής όσο και από δυνάμεις της μετριοπαθούς Δεξιάς και του Κέντρου που ήθελαν να φράξουν το δρόμο σε ένα επικίνδυνο ακροδεξιό υποψήφιο.
Έτσι ανοίγεται για τη Χιλή ένας καινούργιος δρόμος, δύσκολος βέβαια αφού οπωσδήποτε οι αντιδραστικές δυνάμεις τόσο του εσωτερικού όσο και του εξωτερικού θα πολεμήσουν τις μεταρρυθμίσεις του νέου Προέδρου για μια πιο δίκαιη κοινωνία, δημοκρατική και με λιγότερες ανισότητες. Ο ίδιος έχοντας συνείδηση των δυσκολιών, ανέφερε στην ομιλία του, μετά την θριαμβευτική εκλογή του, ότι θα ασκήσει υπεύθυνη δημοσιονομική πολιτική, χωρίς όμως να αφήνει κατά μέρος και τις αναγκαίες κοινωνικοοικονομικές μεταρρυθμίσεις. Είναι πάντως χαρακτηριστικό ότι ο αντίπαλος του τον συεχάρη και ανέφερε μέσω Twitter : “μόλις έκλεισα το τηλέφωνο με τον Γκαμπριέλ Μπόριτς, τον οποίο συνεχάρην για τον θρίαμβό του. Από σήμερα είναι ο εκλεγμένος πρόεδρος της Χιλής και αξίζει όλο μας τον σεβασμό και την εποικοδομητική συνεργασία. Η Χιλή έρχεται πάντα πρώτη”.
Με τη Χιλή, μια μακρινή χώρα της Λατινικής Αμερικής, έχουμε πολλά κοινά αλλά και διαφορές που μας χωρίζουν. Να πούμε πρώτα ότι στη Χιλή, όπως και στην Ελλάδα, επιβλήθηκε με πραξικόπημα στρατιωτική δικτατορία, το 1973, με την αμερικανική στήριξη που ενσάρκωναν τότε ο Κίσινγκερ και η CIA. Ήταν μια πολύ σκληρή δικτατορία με χιλιάδες νεκρούς ανάμεσα στους οποίους και ο ανατραπείς τότε πρόεδρος Σαλβατόρ Αλλιέντε. Η μεταπολίτευση στη Χιλή αποκατέστησε μια δημοκρατία υπό τη σκιά του Πινοσιέ και των δομών εξουσίας που έμειναν ανέπαφες. Από τότε οι προοδευτικοί Χιλιανοί αγωνίζονται να απαλλαγούν από την πολιτική κληρονομιά της δικτατορίας αλλά και από τις οικονομικές δομές του νεοφιλελευθερισμού. Να θυμίσουμε εδώ ότι η περιβόητη Σχολή του Σικάγου, με επικεφαλής τον Μίλτον Φρίντμαν, εφάρμοσε για πρώτη φορά, πειραματικά, τις νεοφιλελεύθερες θεωρίες της στη Χιλή με όργανο τον Πινοσέτ.
Αυτό που συνέβη στη Χιλή, ο παραμερισμός δηλαδή του παραδοσιακού πολιτικού συστήματος είναι μια πολιτική πράξη μεγάλης σημασίας. Φαντάζει κάτι αδύνατο να συμβεί στην Ελλάδα όπου ο νεοφιλελευθερισμός είναι της μόδας με τον Κυριάκο Μητσοτάκη και κυρίως στην Κύπρο με εξίσου νεοφιλελεύθερες πολιτικές και με τα συστημικά κόμματα να έχουν τους ψηφοφόρους τους, οιονεί «κατατεθειμένους» στην τράπεζα. Βεβαίως οι τελευταίες βουλευτικές εκλογές έδειξαν ρωγμές στο σύστημα, αλλά αυτό θα φανεί αν θα έχει συνέχεια στις επερχόμενες προεδρικές εκλογές. Θα ήταν για παράδειγμα ένα επαναστατικό γεγονός που θα συγκρινόταν με αυτό που συνέβη στη Χιλή, αν εκλεγόταν Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας ένας υποψήφιος εκτός του διπολικού κομματικού συστήματος που έχει επικρατήσει στην κυπριακή πολιτική ζωή. Υπάρχουν τέτοιες δυνατότητες; Δύσκολο να το πιστέψει κανείς, αλλά η ελπίδα πεθαίνει τελευταία. Και δεν μιλάμε κατ΄ανάγκη για αριστερό υποψήφιο όπως στη Χιλή, αλλά για ένα ευπατρίδη, κοινωνικά ευαίσθητο, ικανό να θέσει τέρμα στη διαφθορά και να διαχειριστεί το Κυπριακό χωρίς εκπτώσεις.
Να πούμε βέβαια ότι στην Ελλάδα η κρίση συνετάραξε το κυρίαρχο διπολικό πολιτικό σύστημα και οδήγησε στην κατάρρευση του ΠΑΣΟΚ και την σχετική αποδυνάμωση της Δεξιάς. Η σημερινή πολιτική κυριαρχία του Μητσοτάκη στηρίζεται βασικά σε μια νεοφιλελεύθερη οικονομική και πολιτική ελίτ και την Ακροδεξιά που κατάφερε να ενσωματώσει η Νέα Δημοκρατία.
Στο πολιτικό στερέωμα όμως της Δεξιάς υπάρχουν τριγμοί. Ούτε η λαϊκή Δεξιά, ούτε η μεσαία τάξη στηρίζει αυτή την πολιτική.
Την ίδια ώρα που στην αντιπολίτευση, ο ΣΥΡΙΖΑ δεν έχει καταφέρει να παρουσιάσει ένα ολοκληρωμένο κοινωνικό και εθνικό όραμα για τη χώρα.
- Πανεπιστημιακός, συγγραφέας της μυθιστορηματικής τριλογίας ΝΟΜΑΔΑΣ, Αθήνα, Εκδόσεις Βακχικόν, 2017-2019. Τώρα κυκλοφορεί και το νέο του μυθιστόρημα, ΓΡΑΜΜΑ ΣΤΟΝ ΑΝΤΩΝΗ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ/ΣΤΟ ΥΦΑΝΤΟ ΤΟΥ ΄21, από τον ίδιο εκδοτικό οίκο. E-mail stephanos.constantinides@gmail.com