Με την εκλογή Μπάιντεν οι Ευρωπαίοι πίστεψαν πως άφηναν πίσω τους την περίοδο Τραμπ και τις πολλές απογοητεύσεις που τους είχε προκαλέσει η πολιτική του.
Φαίνεται όμως πως κάποια πράγματα δεν αλλάζουν εύκολα και ο νέος Αμερικανός Πρόεδρος, παρά τις προσπάθειες του για καλύτερες σχέσεις με την Ευρώπη, έχει από τη μια άλλες προτεραιότητες και από την άλλη δεν είναι διατεθειμένος, όπως και ο προκάτοχος του να συνεχίσει να πληρώνει για την ευρωπαϊκή άμυνα.
Έτσι ξανάρχισαν στην Ευρώπη οι γνωστές συζητήσεις για τη δημιουργία ευρωπαϊκού στρατού και ευρωπαϊκής άμυνας, κάτι που θα οδηγούσε σε μια σχετική απεξάρτηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης από τις ΗΠΑ.
Ο Μπάιντεν, όπως και ο προκάτοχος του, βρίσκεται αντιμέτωπος με τη ραγδαία άνοδο της Κίνας την οποία θεωρεί ως τη μεγαλύτερη απειλή για την αμερικανική αυτοκρατορία. Επομένως η προτεραιότητα του δεν είναι η Ευρώπη αλλά η Ασία. Ο Δυτικός Ειρηνικός και η Θάλασσα της Νότιας Κίνας στρατιωτικοποιούνται με γοργούς ρυθμούς. Έτσι οι ΗΠΑ προχώρησαν τις τελευταίες μέρες στη δημιουργία μιας συμμαχίας με τη Βρετανία και την Αυστραλία, γνωστή με το ακρώνυμο AUKUS, που στρέφεται ασφαλώς εναντίον της Κίνας. Παράλληλα στο ίδιο πλαίσιο οι ΗΠΑ δημιουργούν συμπράξεις με την Ιαπωνία, την Ινδία, τη Νότια Κορέα και τη Νέα Ζηλανδία. Τεράστιοι επομένως πόροι που στο παρελθόν χρησιμοποιούνταν για την Ευρώπη μεταφέρονται τώρα στην Ασία για την αντιμετώπιση της Κίνας.
Η συμφωνία AUKUS, η συμφωνία δηλαδή στενής στρατηγικής συνεργασίας μεταξύ των ΗΠΑ, της Βρετανίας και της Αυστραλίας, στο πλαίσιο της οποίας η Αυστραλία θα αγοράσει πυρηνοκίνητα υποβρύχια, είχε ως αποτέλεσμα να ακυρωθεί ένα χωριστό συμβόλαιο με τη Γαλλία για 12 υποβρύχια ύψους δεκάδων δισ. ευρώ. Η Γαλλία κατηγόρησε τον πρόεδρο των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν ότι τη μαχαίρωσε πισώπλατα και ότι ενεργεί όπως ο προκάτοχός του Ντόναλντ Τραμπ. Το Παρίσι ανακάλεσε τους πρεσβευτές του από τις ΗΠΑ και την Αυστραλία και χαρακτήρισε τη Βρετανία απλώς καιροσκόπο και κομπάρσο.
Κάπως έτσι συνεχίζονται τα ευρωπαϊκά αδιέξοδα άμυνας που εμφανίστηκαν με τον απομονωτισμό του Τραμπ αλλά ακόμη και προηγουμένως από την εποχή του Ομπάμα. Και έτσι άρχισαν οι διεργασίες, περισσότερο συζητήσεις , για την αμυντική αυτονόμηση της Ευρώπης. Αυτές οι συζητήσεις δεν είναι βέβαια νέες αλλά σήμερα γίνονται περισσότερο επιτακτικές από όσο ποτέ άλλοτε. Το νέο στις συζητήσεις αυτές είναι ότι δεν περιλαμβάνουν πια τη Βρετανία μετά την αποχώρηση της από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι Βρετανοί προσπαθούν τώρα να ενισχύσουν τις σχέσεις τους με τους Αμερικανούς. Διαπιστώνουν όμως ότι οι ΗΠΑ ενδιαφέρονται περισσότερο για τη στρατιωτική συνεργασία εναντίον της Κίνας και πολύ λιγότερο για τη συνθήκη ελευθέρου εμπορίου την οποία έχουν άμεση ανάγκη μετά την έξοδο τους από την ΕΕ.
Όπως διαμορφώθηκε η κατάσταση αυξάνεται ο ρόλος του γαλλογερμανικού άξονα. Η Γαλλία είναι πια η μόνη πυρηνική δύναμη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η μόνη με μια αξιόλογη στρατιωτική δύναμη. Η μόνη επίσης με μια μόνιμη έδρα στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών. Από την άλλη όμως η Γερμανία είναι η χώρα της ΕΕ με την τεράστια οικονομική δύναμη και τη μεγάλη πολιτική επιρροή. Και τίποτε δεν μπορεί να γίνει στον τομέα της ευρωπαϊκής άμυνας χωρίς τη δική της συμβολή. Θα θελήσει όμως να προχωρήσει προς αυτή την κατεύθυνση; Πολλοί αμφιβάλλουν. Εξάλλου την ίδια ώρα το Βερολίνο ερωτοτροπεί και με τη Μόσχα. Φαίνεται ότι οι ευρωπαϊκές αβεβαιότητες και τα ευρωπαϊκά αδιέξοδα θα συνεχιστούν για πολύ καιρό ακόμη. Ο δρόμος της ανεξαρτησίας και της απεξάρτησης από τις ΗΠΑ θα είναι μακρύς και επίπονος.
Όσον αφορά την Ελλάδα και την Κύπρο οι νέες διεθνείς ισορροπίες αποβαίνουν ουσιαστικά σε βάρος τους με την έννοια ότι τόσο οι ΗΠΑ όσο και η Ευρώπη έχουν άλλες προτεραιότητες και ελάχιστα θα ασχοληθούν με τα ελληνοτουρκικά ή το Κυπριακό, αφήνοντας στην Τουρκία απόλυτη ελευθερία στις παράνομες δραστηριότητες της. Εξάλλου οι διάφορες αμερικανικές αιτιάσεις κατά της Τουρκίας έχουν τώρα λησμονηθεί Προέχει ο νέος ρόλος της τόσο για το μεταναστευτικό όσο και για τη διαμεσολάβηση της στις σχέσεις με τους Ταλιμπάν. Η δε Ευρώπη ουδέποτε αντιμετώπισε σοβαρά την περίπτωση επιβολής κυρώσεων στην Τουρκία ή άσκησης σοβαρής πίεσης για τη συμμόρφωση της στη διεθνή νομιμότητα.
Αποτέλεσμα όλων αυτών η Τουρκία αποθρασύνθηκε και εμποδίζει την Ελλάδα με τον πολεμικό της στόλο να δραστηριοποιηθεί πέραν των έξι μιλίων. Αναλυτές, ακόμη και φιλικά προσκείμενοι στον Μητσοτάκη, αναγνωρίζουν ότι «επανήλθε στην επιφάνεια μια σκληρή πραγματικότητα» για την Ελλάδα αφού τουρκικά πολεμικά εμποδίζουν το ερευνητικό σκάφος Nautical Geo, που πραγματοποιεί έρευνες για την πιθανή πορεία του αγωγού East Med για λογαριασμό του ελληνικού κράτους, να κινηθεί πέρα από τα 6 ν.μ. ανατολικά της Κρήτης. Στην πραγματικότητα οι Τούρκοι αλωνίζουν ανεμπόδιστοι στο Αιγαίο και την κυπριακή ΑΟΖ, με την Ελλάδα κλεισμένη στα 6 ναυτικά μίλια, ενώ οι όποιες ελληνικές διαμαρτυρίες δεν έχουν κανένα αποτέλεσμα.
Στο Κυπριακό η Άγκυρα και ο εγκάθετος της στα κατεχόμενα συνεχίζουν την ρητορεία των δύο κρατών ενώ ο Αναστασιάδης και οι σύμβουλοι του, παρά τις αρχικές διαψεύσεις, τώρα γαντζώθηκαν για καλά στο σύνταγμα του 1960, μια αδιέξοδη πολιτική που δεν οδηγεί πουθενά. Ο Ερντογάν αξιοποιεί τις γεωπολιτικές συγκυρίες και η Τουρκία προελαύνει με διεθνείς επαίνους, συμπεριλαμβανομένου και αυτού του Γκουτέρες, του Γ.Γ. των Ηνωμένων Εθνών! Στην Κύπρο, αλλά και την Ελλάδα, ασκούνται στην μικροπολιτική εσωτερικής κατανάλωσης.
Συμπερασματικά η Ευρώπη έχει τα αδιέξοδα της με τις νέες διεθνείς ισορροπίες που δημιουργούνται, αλλά ακόμη σε περισσότερα αδιέξοδα βρίσκονται Ελλάδα και Κύπρος. Παραφράζοντας τους στίχους του Σεφέρη, το καράβι που ταξιδεύει το λένε ΑΓΩΝΙΑ 2021 και ταξιδεύει χωρίς πυξίδα αλλά και χωρίς καπετάνιο!
- Πανεπιστημιακός, συγγραφέας της μυθιστορηματικής τριλογίας ΝΟΜΑΔΑΣ, Αθήνα, Εκδόσεις Βακχικόν, 2017-2019. Τώρα κυκλοφορεί και το νέο του μυθιστόρημα, ΓΡΑΜΜΑ ΣΤΟΝ ΑΝΤΩΝΗ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ/ΣΤΟ ΥΦΑΝΤΟ ΤΟΥ ΄21, από τον ίδιο εκδοτικό οίκο. E-mail stephanos.constantinides@gmail.com