Μίκης Θεοδωράκης: Αρχάγγελος επί της γης στην Κύπρο της απελπισιάς

Η γη της Κρήτης δέχθηκε πρόσφατα στα σπλάχνα της ένα  τιτάνα του έθνους, τον μεγάλο οικουμενικό Έλληνα Μίκη Θεοδωράκη, ο οποίος ζύμωσε τη μουσική του με την ποίηση και την πρόσφερε ως αντίδωρο στην καθημαγμένη Ελλάδα, την λαβωμένη Κύπρο, αλλά και στους λαούς του κόσμου που μάχονται για ελευθερία, ειρήνη και δικαιοσύνη.

• Ανδρούλα Γκιούρωφ *
• ΚΟΣΜΟΔΡΟΜΙΟ

Εκείνοι που τον έβριζαν όταν όρθωνε το ανάστημα του και καλούσε το λαό να πει τα μεγάλα ΟΧΙ στα αντεθνικά μνημόνια και τα εκτρωματικά σχέδια κατά της Κύπρου, έσπευσαν να πάρουν λίγη δόξα από το μεγαλείο του.

Τα μίζερα ανθρωπάκια ξέχασαν τι έλεγαν όταν ο Μίκης της Ελλάδας, ο Μίκης της Κύπρου και της οικουμένης ύψωνε με το λόγο του τα ιδανικά του έθνους και ως αρχάγγελος επί της γης άνοιγε τις φτερούγες του να προστατέψει το λαό και να ανακόψει το κακό.

Ειδικά στην περίπτωση της Κύπρου ο Μίκης Θεοδωράκης ποτέ δεν ήταν απών. Απαντούσε πάντοτε παρών και όρθωνε το ανάστημα, το λόγο και τις μελωδίες του σε κάθε κρίσιμη στιγμή για να στηρίξει, να επουλώσει πληγές, να εμψυχώσει και να δώσει ελπίδες ακόμα και όταν αυτές λύγιζαν  κάτω από το θανατικό, τον ορυμαγδό των εκβιασμών, των ασφυκτικών πιέσεων και απειλών.

Σε όλους τους αγώνες συνοδοιπόρος

Ο λαός της Κύπρου γνώρισε τον Μίκη Θεοδωράκη από τις αρχές της ανακήρυξης της Κυπριακής Δημοκρατίας. Τα τραγούδια του ήταν σαν τη θεία λειτουργία που εμψύχωναν τους αγώνες του.

Tρία μόλις χρόνια μετά την ανακήρυξη της κολοβής Ανεξαρτησίας της Κύπρου και το Ζυριχικό Σύνταγμα που εμπόδιζε την λειτουργία του κράτους, το 1963 σημειώθηκαν τα λεγόμενα Δεκεμβριανά με τις τουρκικές προβοκάτσιες και την οργανωμένη από την Τουρκία τουρκανταρσία. Ακολούθησαν στις 8 Αυγούστου του 1964 οι βομβαρδισμοί της Τηλλυρίας  με βόμβες ναπάλμ από τουρκικά αεροσκάφη και οι αιματηρές μάχες στο Λωρόβουνο και στα Κόκκινα με εκατοντάδες νεκρούς,τραυματίες και άστεγους. ΗΠΑ και Βρετανία γνώριζαν ότι η Τουρκία είχε βόμβες ναπάλμ στις αποθήκες της, πολύ πριν από τους βομβαρδισμούς της Τηλλυρίας,   όπως αποδεικνύεται από πλήθος εγγράφων που έχουν αποχαρακτηριστεί.

Η Τουρκία  ετοιμαζόταν για στρατιωτική εισβολή καθότι τα σχέδια της για διαμελισμό της Κύπρου έμπαιναν σε τροχιά εφαρμογής. Ο Μακάριος ζητά τη βοήθεια της  Σοβιετικής Ένωσης και ο τότε σοβιετικός ηγέτης Νικήτα Χρουτσιώφ, στέλνει τελεσίγραφο  στην Άγκυρα. Ο Αμερικανός πρόεδρος Λύντον Τζόνσον διαμηνύει στον τότε Τούρκο πρωθυπουργό Ισμέτ Ινονού πως εάν η Σοβιετική Ένωση επιτεθεί στην Τουρκία οι ΗΠΑ δεν μπορούν να παρέμβουν.

«Ψηλά τα λάβαρα, ούτε ίντσα εδάφους για τα φοβερά καρκινώματα»

Στις 11 Οκτωβρίου του 1964 πραγματοποιείται στην Κύπρο μια μεγαλειώδης Πορεία Ειρήνης.

«Ούτε ίντσα κυπριακού εδάφους για τα φοβερά καρκινώματα», διεμήνυε το Κίνημα Ειρήνης, το οποίο καλούσε τον κόσμο «από κάθε γωνίαν του νησιού της Αφροδίτης», ώστε οι φίλοι της ειρήνης, άνθρωποι όλων των τάξεων, να συμπαραταχθούν «στην μεγάλην στρατιάν της Πορείας που έχει σαν λάβαρο τον πόθο ολοκλήρου του λαού για να απαλλαγή ο τόπος από τας ξένας στρατιωτικάς βάσεις…».

Μίκης Θεοδωράκης και Ουρανία Κοκκίνου τέθηκαν επικεφαλής της πορείας και περπάτησαν μέχρι τέλους. Εζεκίας Παπαϊωάννου, Γενικός Γραμματέας του ΑΚΕΛ και Κώστας Παρτασίδης, δήμαρχος Λεμεσού, επίσης πρωτοστάτες και επικεφαλής της πορείας. Χρειάστηκε να περάσουν δεκαπέντε χρόνια και να μεσολαβήσουν τα τραγικά γεγονότα του Ιουλίου του 1974 μέχρι την πραγματοποίηση της δεύτερης παγκύπριας Πορείας Ειρήνης.

Στις 3 Ιουνίου του 1979  όλη η Κύπρος συγκεντρώθηκε στο Κούριο της Λεμεσού. Με τα γεγονότα νωπά και τις πληγές να αιμορραγούν, μια λαοθάλασσα απαίτησε «Έξω οι βάσεις». Πρωτοφανής σε όγκο και παλμό η πορεία, συγκέντρωσε ανθρώπους κάθε ηλικίας. «Να φύγουν οι ξένοι στρατοί, Κύπρος ανεξάρτητη και αποστρατιωτικοποιημένη. Η Κύπρος ανήκει στο λαό της», φώναζαν με μια φωνή.

Εκεί, στον αρχαίο ναό του Απόλλωνα Υλάτη στην Επισκοπή (έδαφος των Βρετανικών στρατιωτικών βάσεων), που ήταν η αφετηρία της πορείας, οι ξένοι αντιπρόσωποι έγιναν δεκτοί με θερμά χειροκροτήματα. Η τελετή που ακολούθησε έμοιαζε με ιεροτελεστία. Παρών και σε αυτή την πορεία ο Μίκης Θεοδωράκης.

Προσφωνώντας τη μαζική αυτή εκδήλωση, ο Μίκης Θεοδωράκης είπε πως η πορεία είναι ένα ακόμα βήμα του αγώνα του κυπριακού λαού για να μην υπάρχουν ξένες βάσεις.

Την Ρωμιοσύνη μην την κλαις

Το δίδυμο έγκλημα σε βάρος της Κύπρου με το προδοτικό πραξικόπημα της Χούντας των Αθηνών τον Ιούλη του 1974 και η τουρκική εισβολή που ακολούθησε οδήγησαν στην κατάρρευση της δικτατορίας στην Ελλάδα. Με τη θυσία και το αίμα της Κύπρου επανήλθε η «δημοκρατία» στην Ελλάδα. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής ένας εκ των πρωταγωνιστών των συμφωνιών Ζυρίχης Λονδίνου(1959) κατ’ εντολήν των ΗΠΑ, αρνείτο την τιμωρία των ενόχων για την προδοσία της Κύπρου.

Ένα χρόνο μετά την τραγωδία με πάνω από 200.000 Ε/Κ πρόσφυγες, χιλιάδες νεκρούς και αγνοούμενους, ο Μίκης Θεοδωράκης φτάνει στην Κύπρο για να στηρίξει τον λαό μας.

Σε ένα κατάμεστο στάδιο (το παλιό ΓΣΠ) στη Λευκωσία το καλοκαίρι του 1975, ο Θεοδωράκης ντυμένος στα μαύρα, και με τα μαύρα μαλλιά του να ανεμίζουν, διεύθυνε την ορχήστρα με τον κόσμο εντός και εκτός σταδίου  να παραληρεί. Προς το τέλος της συναυλίας, άρχισε να τραγουδά ο ίδιος ένα τραγούδι θρήνο: «Τη Ρωμιοσύνη μην την κλαις…»

Μαζί του έκλαιγαν και τραγουδούσαν οι μαυροφορεμένες μανάδες, οι πρόσφυγες και όλη η Κύπρος.

Η Γιουγκοσλαβία διαμελίζεται…

Στις 16 Μαΐου 1999 πραγματοποιείται μια νέα Πορεία Ειρήνης για καταδίκη των βομβαρδισμών κατά της Γιουγκοσλαβίας.

Από την Ξυλοτύμπου μέχρι τη Λάρνακα, οι χιλιάδες των πεζοπόρων δήλωναν αλληλέγγυοι με το λαό της Γιουγκοσλαβίας, ο οποίος δοκιμαζόταν από τους φονιάδες των λαών.

«Όχι στον πόλεμο των νεοβαρβάρων του ΝΑΤΟ κατά της Γιουγκοσλαβίας» φώναζαν, απαιτώντας τερματισμό των βομβαρδισμών, επικράτηση των αρχών του ΟΗΕ και του διεθνούς δικαίου, τερματισμό της τουρκικής κατοχής και επανένωση της Κύπρου.

Τότε το  1999, η κυβέρνηση Γλαύκου Κληρίδη κατηγορείτο για «έμπρακτη ταύτιση με τους επιδρομείς, αφού συνεμορφώθη με το πετρελαϊκό εμπάργκο και τα ΝΑΤΟϊκά μέτρα που αποσκοπούσαν στην οικονομική ασφυξία της Γιουγκοσλαβίας».

Μαζί με τους πεζοπόρους και ο Μίκης Θεοδωράκης: «Θα αγωνισθώ μαζί σας για επιστροφή στο Βαρώσι. Σαν καλλιτέχνης και σαν άνθρωπος είμαι πάρα πολύ πληγωμένος σήμερα, γιατί αυτή τη στιγμή η ανθρωπότητα έχει να αντιμετωπίσει ένα νέο τέρας…», είπε ο μεγάλος μουσικοσυνθέτης. «Νιώθω και παρουσιάζω την υπόθεση της Γιουγκοσλαβίας ως μια ρωμαϊκή αρένα, όπου ο γιουγκοσλαβικός λαός βρίσκεται στο έδαφος με το κοντάρι στο λαιμό και γύρω γύρω οι θεατές να δείχνουν με τον αντίχειρα προς τα κάτω, σαν να λένε “σκότωσε τον σκότωσε τον”».

Τα τραγούδια του, «Της δικαιοσύνης ήλιε νοητέ», «Με τόσα φλάμπουρα λάμπει λάμπει ο ουρανός», «Σώπα όπου να ‘ναι θα σημάνουν οι καμπάνες» και άλλα, ενίσχυαν τα μηνύματα της πορείας.

Το Δημοψήφισμα

Ο Μίκης Θεοδωράκης βρισκόταν πάντα δίπλα στον κυπριακό λαό. Ερχόταν συχνά στην Κύπρο πραγματοποιώντας συναυλίες για στήριξη του αγώνα για ελευθερία και δικαίωση.

Όμως η κορυφαία στιγμή ήταν το  2004. Όταν οι ξένες δυνάμεις απειλούσαν για την επιβολή του εκτρωματικού σχεδίου Ανάν, όρθωσε το ανάστημα του και εμψύχωσε τον λαό μας καλώντας τον να πει ένα βροντερό ΟΧΙ.

Τρεις μέρες πριν το δημοψήφισμα στις 21 Απριλίου  του 2004 με γραπτή δήλωση του τόνιζε:

Χαιρετίζω το βέβαιο και βροντερό ΟΧΙ των αδελφών μας Ελληνοκυπρίων (2004).

«Είχα αποφασίσει να μην τοποθετηθώ σε σχέση με το προσεχές δημοψήφισμα στην Κύπρο, με την ελπίδα ότι ο Ελληνοκυπριακός Λαός θα αφηνόταν απερίσπαστος να εκπληρώσει το κυριαρχικό του δικαίωμα.

Όμως δύο παράγοντες ήρθαν να μεταβάλουν αυτήν την απόφαση: Πρώτον, η σε βάθος μελέτη του σχεδίου Ανάν, που μου αποκάλυψε τον απολύτως αρνητικό του χαρακτήρα, και δεύτερον, οι πρωτοφανείς και απροκάλυπτες πιέσεις Αμερικανών και άλλων αξιωματούχων προς την κατεύθυνση ΝΑΙ. Πιέσεις που αποκαλύπτουν με τον πλέον πανηγυρικό τρόπο ότι πίσω από το σχέδιο Ανάν ουσιαστικά κρύβονται τα συμφέροντα της Αγγλίας και των ΗΠΑ, που τα πρώτα συνδέονται με το καθεστώς των βρετανικών βάσεων στη Μεγαλόνησο και τα δεύτερα με τους οικονομικο-γεωπολιτικούς και κυρίως στρατιωτικούς σχεδιασμούς της υπερδύναμης στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής.

Γίνεται έτσι φανερό ότι στο βωμό αυτών των συμφερόντων θυσιάζεται το μέλλον όλων ανεξαρτήτως των Κυπρίων, Ελλήνων και Τούρκων. Και είναι τουλάχιστον παράλογο το ότι τη στιγμή ακριβώς που η Κύπρος γίνεται μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καλούνται οι κάτοικοί της να υποστούν ένα ελεγχόμενο μόρφωμα εξουσίας, που γυρίζει επιδεικτικά την πλάτη στα δημοκρατικά κεκτημένα και αξίες της Ευρώπης!

Κατόπιν όλων αυτών χαιρετίζω το βέβαιο και βροντερό ΟΧΙ των αδελφών μας Ελληνοκυπρίων που το θεωρώ ισότιμο με τα μεγάλα ΟΧΙ των Ελλήνων και επί πλέον σαν απαρχή Αντίστασης στον αγώνα για την υπεράσπιση της τιμής και της αξιοπρέπειας της Πατρίδας μας.

Αθήνα, 21η Απριλίου 2004
Μίκης Θεοδωράκης

Υστερόγραφο: Είναι σημαδιακό το γεγονός ότι η δήλωσή μου αυτή έχει ημερομηνία 21 Απριλίου… Ακριβώς σαν σήμερα πριν από 37 χρόνια, είχα την τιμή να βροντοφωνάξω μέσα από την παρανομία ένα άλλο ΟΧΙ!».

Η παρέμβαση του Μίκη Θεοδωράκη προκάλεσε ενθουσιασμό και ανακούφιση στην συντριπτική πλειοψηφία του Κυπριακού λαού αλλά και αισθήματα δυσφορίας στην μειοψηφία και στους υποστηρικτές του εκτρωματικού σχεδίου Ανάν.

Οδηγοί  που έφεραν στα παρμπρίζ των οχημάτων τους πανό και συνθήματα : «Λέμε ΟΧΙ στο έκτρωμα Ανάν », έβαζαν στη διαπασών τραγούδια του Μίκη όπως «ένα το χελιδόνι και η Άνοιξη ακριβή για να γυρίσει ο ήλιος θέλει δουλειά πολλή».

Το άγριο παρασκήνιο στις πρεσβείες  και οι …μετρημένοι! 

Μετά το 1974 δεν  θυμάμαι να ξανάζησε η Κύπρος τέτοιο διχασμό  και τέτοιες απειλές από ξένα κέντρα και πρεσβείες.

Λίγες βδομάδες πριν την διεξαγωγή του δημοψηφίσματος και ενώ οι συζητήσεις μεταξύ διαφωνούντων και υποστηρικτών κορυφώνονταν ο τότε Έλληνας πρέσβης στην Κύπρο συγκάλεσε μια συνάντηση διευθυντών και αρχισυντακτών εφημερίδων με θέμα συζήτησης τις «εξελίξεις στο κυπριακό». Εκεί διαφάνηκε η έντονη διαφωνία των παρισταμένων όπου χωρίστηκαν σε δύο περίεργα στρατόπεδα:

Αριστεροί, δεξιοί και κεντρώοι βρέθηκαν στο ένα στρατόπεδο εναντίον του σχεδίου. Στο  άλλο στρατόπεδο   δεξιοί και λεγόμενοι αριστεροί υποστήριζαν με φανατισμό το σχέδιο. Οι τελευταίοι μάλιστα έλεγαν πως είναι η τελευταία μας ευκαιρία.

Όταν κάποιοι συνάδελφοι διερωτήθηκαν ποιος είναι ο ρόλος της Ελληνικής πρεσβείας ο Έλληνας πρέσβης βρέθηκε σε αμηχανία και η σύναξη διαλύθηκε .

Αυτοί υπολογίζουν μόνο τους μετρημένους δεν γνωρίζουν τους αμέτρητους

Εκείνες τις μέρες στις πρεσβείες των ΗΠΑ, Βρετανίας, Σουηδίας και άλλων υπήρξε συμφόρηση και συνωστισμός «διερχομένων» πολιτικών, εκπροσώπων των Μ.Μ.Ε., οικονομικών παραγόντων και άλλων.

Μια μέρα συναντήθηκα με τον εκπρόσωπο Τύπου της Ελληνικής πρεσβείας στην Κύπρο με τον οποίο διατηρούσαμε πολύ καλές σχέσεις (αργότερα μετατέθηκε στην πρεσβεία της Ελλάδας στην Άγκυρα.)

«Δεν σε είδα στο σπίτι του Ύπατου Αρμοστή της Βρετανίας χθες βράδυ» μου είπε.

-Και τι γυρεύω εγώ στα σπίτια των ληστάρχων, του απάντησα.

«Μην έχεις αυταπάτες, μου απάντησε, το σχέδιο Ανάν θα περάσει και μάλιστα με πλειοψηφία». Μου ανέφερε ακόμα πως τόσο στην οικία του Βρετανού Ύπατου αλλά και σε «δεξιώσεις» άλλων πρεσβειών παρευρίσκονται ηγετικά στελέχη του ΑΚΕΛ (τα οποία και κατονόμασε) ανώτατα στελέχη του ΔΗΣΥ και άλλων κομμάτων. Όλη η αφρόκρεμα δηλαδή της πολιτικής ηγεσίας.

Τον άκουγα με προσοχή και ιδιαίτερα σε όσους αναφερόταν ονομαστικά, συνδυάζοντας τη στάση και τις θέσεις που εξέφραζαν στα συλλογικά όργανα του ΑΚΕΛ οι «συνδαιτημόνες» με τους ξένους πρέσβεις.

Τότε του απάντησα:

«Οι ξένοι διπλωμάτες και οι πρεσβευτές γνωρίζουν μόνο τους μετρημένους και όσους θεωρούν διαμορφωτές της κοινής γνώμης (τους λεγόμενους opinion leaders όπως τους Αβέρωφ Νεοφύτου του  ΔΗΣΥ, Ελένη Μαύρου και Τάκης Χατζηγεωργίου του ΑΚΕΛ, Τάκη Χατζηδημητρίου της ΕΔΕΚ και άλλους).

«Δεν γνωρίζουν όμως τους αμέτρητους, του είπα,  γιατί αυτοί θα καθορίσουν την μοίρα της Κύπρου. Αυτοί θα γείρουν την πλάστιγγα και το ΟΧΙ θα είναι ένα ράπισμα εναντίον του σχεδίου. Το ένστικτο αυτοσυντήρησης του λαού δεν πρέπει να το υποτιμούν. Εδώ είναι Κύπρος δεν είναι παίξε γέλασε, δεν είναι Ελλάδα που άντεξε εφτά χρόνια δικτατορίας», του είπα, προσθέτοντας πως θα τα ξαναπούμε μετά το δημοψήφισμα.

Μια βδομάδα μετά το δημοψήφισμα (σ.σ. Κοσμοδρόμιου, οι Ελληνοκύπριοι απέρριψαν το σχέδιο Ανάν με 75.83% δηλαδή 313.704 ψήφους, έναντι 24.17% και 99.976 ψήφων), βρεθήκαμε ξανά και μου λέει:

«Το φυσούν και δεν κρυώνει οι ξένοι διπλωμάτες… Όμως θα επιμένουν να πιέζουν και να εκβιάζουν …Πώς το γνώριζες πως η πλειοψηφία θα ήταν εναντίον;» Με ρώτησε.

«Όταν δεν είσαι απομονωμένος από τον κόσμο και μιλάς μαζί του αισθάνεσαι και τον βραχνά και τις ανησυχίες του. Τώρα το πρόβλημα θα το έχουν οι «μετρημένοι» και οι επώνυμοι, που αν δεν σεβαστούν το ΟΧΙ του λαού θα τους εγκαταλείψει.

Σε μια συνεδρία του Πολιτικού Γραφείου του ΑΚΕΛ όπου η πλειοψηφία ήταν αρχικά (και υπογείως  μέχρι τέλους ) υπέρ του σχεδίου, επικρατούσε έντονη κατήφεια για το αποστομωτικό αποτέλεσμα. Ο τότε Γενικός Γραμματέας του κόμματος μακαρίτης Δημήτρης Χριστόφιας είπε πως, αν το ΑΚΕΛ τασσόταν  δημόσια υπέρ του σχεδίου ο κόσμος θα μας εγκατέλειπε και «θα πουλούσαμε κούπες στην πλατεία Ελευθερίας».

Βέβαια από τότε ξεκίνησε   ένα υπόγειο κυνηγητό για τα τέσσερα μέλη του Π.Γ. του ΑΚΕΛ (μεταξύ αυτών και της  υποφαινόμενης) και μελών της Κεντρικής Επιτροπής, τα οποία είτε διαγράφτηκαν είτε απομακρύνθηκαν με διάφορες μεθόδους.

Αξίζει να σημειωθεί ότι από το 2004 μέχρι και τις τελευταίες βουλευτικές εκλογές του 2021 το ΑΚΕΛ απώλεσε πέραν των 70.000 ψήφων.

Απώλειες είχε βέβαια και ο ΔΗΣΥ με περίπου 30.000 ψήφους αλλά είναι γνωστό πως οι δεξιοί ψηφοφόροι δεν είναι τόσο αυστηροί με τις ηγεσίες τους όταν διολισθαίνουν ή όταν παρεκτρέπονται, όσο οι αριστεροί ψηφοφόροι.

Σήμερα οι ηγεσίες των δύο κομμάτων ΔΗΣΥ-ΑΚΕΛ παρά τη δημόσια αντιπαράθεση μεταξύ τους βρίσκονται ξανά στο ίδιο χαράκωμα συμπόρευσης για επιβολή σχεδίων παρόμοιο με αυτό που ο λαός απέρριψε.

Οι   πιέσεις, οι απειλές και οι εκβιασμοί συνεχίστηκαν και μετά το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος.Ενδεικτική ήταν η προσπάθεια του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ Κόφι Ανάν να ακυρώσει τα ψηφίσματα του ΟΗΕ 541 και 550, του 1983 και 1984 που καταδικάζουν  την ανακήρυξη του ψευδοκράτους ως ένα υποτελές μόρφωμα της Τουρκίας και για το εποικισμό της Αμμοχώστου.

Τότε ήταν σωτήριες οι παρεμβάσεις Γαλλίας, Ρωσίας και Κίνας που εμπόδισαν τον Κόφι Ανάν, τις ΗΠΑ τους Βρετανούς και την Τουρκία να πετύχουν  τον στόχο τους και έκλεισαν προς ώρας  τον δρόμο για νέες εκτροπές.

Αύριο Κυριακή το επόμενο άρθρο : η νέα παρέμβαση του Μίκη Θεοδωράκη 

• Πρώην μέλος του Πολιτικού Γραφείου της Κεντρικής Επιτροπής του ΑΚΕΛ, πρώην αρχισυντάκτρια της εφημερίδας Χαραυγή