Η Κερυνειώτισσα που ”Έφυγε”…
Τη Ρήνα Κατσελλή θα τη θυμόμαστε σε κάθε αναφορά μας στην «πιο όμορφη θάλασσα που δεν έχουμε ακόμα ταξιδέψει», για 47 τώρα χρόνια…
Όταν οι άνθρωποι – τέσσερις στους δέκα συμπατριώτες μας – εκδιώχθηκαν με τη βία της φασιστικής τουρκικής κατοχής από τη γη τους, συνέδεσαν τα όνειρά και τις προσδοκίες τους με την επιστροφή – δεν μπορεί, κάποια ώρα θα επιστρέψουμε.
Όταν σκέφτονταν τους εναπομένοντες εγκλωβισμένους της Καρπασίας, με πλήρη κατανόηση όσων οι αφηγήσεις και άλλες περιγραφές μετέφεραν για τις συνθήκες της εκεί διαβίωσής τους, συχνά η σκέψη ήταν «τουλάχιστον αυτοί έμειναν στον τόπο τους» – κι ας μην είναι πια ίδιος ο τόπος. Στο πέρασμα των τριάντα, των σαράντα, των σχεδόν πενήντα χρόνων, μέσα από τη μεθοδευμένη επιβολή της λήθης για όσα μέρη δεν προστάτευε πια το «Δεν Ξεχνώ», πριν ξεχαστεί κι αυτό, το όνειρο για πολλούς περιορίστηκε στο «τουλάχιστον να επιτρέψω όταν θα έρθει η ώρα μου». Κάθε που βλέπεις τα αγγελτήρια της αναχώρησης συμπολιτών μας, συνειδητοποιείς πως και η στατιστική επιβεβαιώνει πόσοι πολλοί φεύγουν χωρίς να καταφέρνουν ούτε κι αυτό, να οδηγούνται στην τελευταία κατοικία της δικής τους επιλογής…
Η Κερυνειώτσσα Ρήνα Κατσελλή «έφυγε» πριν λίγες μέρες, αφήνοντας ανεξίτηλα τα αχνάρια της επιστροφής στην Κερύνεια. Ευτύχησε να μιλά και να γράφει για την Κερύνεια χωρίς να την πούνε εξτρεμίστρια, εθνικίστρια ή πολέμιο της «λύσης».
Τέτοιες μέρες ένα χρόνο πριν, βρέθηκα να ξεφυλλίζω το καινούργιο τότε διπλό βιβλίο της Κερυνειώτισσας Ρήνας Κατσελλή με τίτλο «Οι εγκλωβισμένοι του Ξενοδοχείου Ντόουμ».
Το βιβλίο δεν ήταν για βιαστικό διάβασμα. Πρόκειται για μια συγκλονιστική καταγραφή των συνθηκών διαβίωσης των εγκλωβισμένων του Ντόουμ (Α΄τόμος) και παράθεση αυθεντικών μαρτυριών μερικών από αυτούς (Β΄τόμος). Στην κατακλείδα της εισαγωγής στο βιβλίο, η συγγραφέας σημείωνε και τούτο:
«Τελειώνοντας, σκέφτομαι πως και αυτό το βιβλίο τελικά θα καταλογογραφηθεί και θα θαφτεί στα ράφια μερικών βιβλιοθηκών, αλλά η μοίρα αυτών που κακόπαθαν ή συντρίφτηκαν από τις πολιτικές απληστίες δυνατών κρατών είναι να διαμαρτύρονται, να καταγράφουν αμερόπληπτα τα πραγματικά γεγονότα και να αγωνίζονται ελπίζοντας σε έναν καλύτερο κόσμο».
Μιλώντας με τη Ρήνα Κατσελλή, είπα πως θα προσπαθήσω να είμαι ένας από τους σκυταλοδρόμους του μηνύματός της, ξεκινώντας από το επετειακό κείμενο για την 20ή Ιουλίου αλλά και πέρα από αυτό. Η αναφορά μου (Φιλελεύθερος, 19 Ιουλίου 2020) στο σημαντικό διπλό βιβλίο – ζωντανό εργαλείο ενάντια στη φθίνουσα ιστορική μνήμη – κατέληγε με τούτο:
«Μήπως θα ΄πρεπε να διδάσκεται και να συζητιέται στο Λύκειο αυτό το βιβλίο;».
Τώρα που, μέσα και από εκλογικές διαδικασίες, σχεδόν προκύπτει η απορία «Μα, αλήθεια, υπάρχει κατοχή;», η εισήγηση-πρόκληση γίνεται περισσότερο επιτακτική κι ας απαντήσει επ΄ αυτού το Υπουργείο της Παιδείας…
Πριν μερικά χρόνια, κάποιοι ευφάνταστοι ειρηνοποιοί, ανάμεσά τους και μέρος της ουδόλως διεκδικητικής πολιτικής ηγεσίας, έσπευσαν να υιοθετήσουν μια περίεργη άποψη, προϊόν δικαστικής διαδικασίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο, πως οι μικρότεροι των δέκα χρονών τη μέρα της εισβολής δεν «έχασαν» (όπως όλων των ηλικιών οι εκτοπισθέντες) μόνο τον τόπο τους και όσα πολλά αυτό σημαίνει αλλά και τον συναισθηματικό δεσμό και «επομένως» δεν έχουν δικαιώματα – αυτά που κλέβει ο «χρήστης».
Ευρωπαίος νομικός σύμβουλος της Κυβέρνησης ξεκαθάρισε πως αυτό δεν αποτελεί δεδικασμένο, ορισμένοι όμως βολεύτηκαν να το προβάλλουν σαν άλλοθι για να «δικαιολογήσουν» τα δικά τους ελλείμματα, στερώντας (νομίζουν) από τους νέους (τώρα πια, μέχρι 57 χρονών) την εγκυρότητα και την έννοια του δικού τους αντίστοιχου του χορικού λόγου στην αρχαία Σπάρτη «Άμμες δε γ΄ εσσόμεθα πολλώ κάρρονες» (εμείς όμως θα γίνουμε καλύτεροι). Ομολογουμένως η πλούσια γραφή της Ρήνας Κατσελλή, ανθρώπινη και νοσταλγική, πραγματική και ειλικρινής, μπορεί να ανατροφοδοτήσει και να συντηρήσει τη μνήμη της Κερύνειας σε μικρούς, μεγάλους και μεγαλύτερους…
Χτες ήταν (όπως θα ΄πρεπε όλες να είναι) η Μέρα Περιβάλλοντος. Η Ρήνα Κατσελλή με αρθρογραφία της σε εφημερίδες αναδείκνυε και την αλήθεια εκείνου του διαχρονικού μηνύματος των Φίλων του Ακάμα «Δικός μας ο Ακάμας, δική μας η Κερύνεια!», που σηματοδοτούσε μια στάση στη διαδρομή «από τον Ακάμα ως το Καρπάσι». Ήταν δραστήριο μέλος της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Περιβάλλοντος αλλά και για όλα τα χρόνια που ακολούθησαν, έδειξε πως είχε βαθιά κατανοήσει την ουσία των προβλημάτων στη Χερσόνησο του Ακάμα και πώς πραγματικά θα μπορούσαν οι κοινότητες να επωφεληθούν ουσιαστικά από μια αποτελεσματική προστασία της περιοχής τους. Τα είπε πολύ αναλυτικά σε μια εκδήλωση πριν λίγα χρόνια στο Νέο Χωρίο κι αυτή δεν ήταν η μόνη της παρέμβαση για το θέμα.
Σε άρθρο της στον «Φιλελεύθερο» (6 Σεπτεμβρίου 2020) έγραφε, ανάμεσα σε άλλα, πως «… Το φαινόμενο της αστυφιλίας και της ερήμωσης των ορεινών χωριών δεν είναι φαινόμενο μόνο στα χωριά του Ακάμα αλλά συμβαίνει παγκύπρια… Οι μεγάλες εταιρείες, οι μεγάλοι χρηματοδότες και επιχειρηματίες, που ξέρουν να εκμεταλλευτούν τις ευκαιρίες… είναι που εξασκούν αφόρητες πιέσεις…».
Για όλους εμάς που δεν έχουμε χάσει τον συναισθηματικό μας δεσμό με την Κερύνεια και την κάθε γωνιά της ελεύθερης και της κατεχόμενης Κύπρου, όχι λόγω ηλικίας (που την έχουμε) αλλά λόγω ιδεολογίας, η Ρήνα Κατσελλή, μέρος της ταυτότητας της Κερύνειας, θα παραμένει πάντα ένας συνδετικός κρίκος με την κατεχόμενη πόλη.
Θα τη θυμόμαστε σε κάθε αναφορά μας στην «πιο όμορφη θάλασσα που δεν έχουμε ακόμα ταξιδέψει» ** για 47 τώρα χρόνια.
Και στον αγώνα και την αγωνία που, σε πείσμα πολλών, μας κρατεί ακόμα σε εγρήγορση. Κι αν εμείς, Κερυνειώτες και μη, είμαστε πιο τυχεροί και επιστρέψουμε σε μια Ελεύθερη Κερύνεια, θα αισθανθούμε ακόμα πιο έντονη τη δική της απουσία…
- Σημερινό μου άρθρο στον Φιλελευθερο (από όπου και η φωτογραφία)
- * από στίχους Ναζίμ Χικμέτ σε μετάφραση Γιάννη Ρίτσου