Αναλυτική επισκόπηση του μεταναστευτικού προβλήματος στην Κύπρο

• Το μεταναστευτικό ως επιταχυντής των κατοχικών δεδομένων

Το μεταναστευτικό πρόβλημα στην Κύπρο, δεν τροφοδοτείται απλά από τις τουρκικές μεθοδεύσεις για σκοπούς εσωτερικής αποδιοργάνωσης, αλλά λειτουργεί με τρόπο που ενισχύει την κατοχή, διαμορφώνοντας μεταξύ άλλων νέους δημογραφικούς συσχετισμούς, ενώ τα προβλήματα παραμένουν παρά την κυβερνητική πρόθεση να διορθώσει τα λάθη αυτής και των προκατόχων της.

• Γιώργος Τάττης

Την ίδια στιγμή που η Τουρκία, ενώ υπογράφει ευρωπαϊκές συμφωνίες, αμφισβητεί εμπράκτως την μόνη διεθνώς αναγνωρισμένη οντότητα στο νησί, την Κυπριακή Δημοκρατία, εκμεταλλευόμενη φυσικά και το νομικά ανύπαρκτο στάτους του ψευδοκράτους και του ρόλο που επιτελεί ως διεθνώς ανύπαρκτη «χώρα» πρώτης υποδοχής.

Δηλαδή, από την μια υπάρχει μια Τουρκία που δεν αποδέχεται την Κυπριακή Δημοκρατία και άρα δεν επιτρέπει επαναπροωθήσεις, και από την άλλη ένα ψευδοκράτος που λειτουργεί απρόσκοπτα ως μεταβατική ζώνη διοχέτευσης αιτούντων ασύλου, και δεν αναγνωρίζεται από κανέναν για να δεχτεί επαναπροωθήσεις.

Η μια εστία ανομίας διευρύνεται και επιτείνεται από το καθεστώς ατιμωρησίας.

Αντίστοιχα, ο ενεργός ρόλος της κατοχικής Τουρκίας στις μεταναστευτικές ροές που διοχετεύονται στην Κυπριακή Δημοκρατία και η αντίστοιχη οργανωτική της συμβολή στα παράνομα δίκτυα διακίνησης, αποτελούν με την πάροδο των χρόνων «κοινό τόπο», χωρίς να αμφισβητείται ουσιαστικά από καμιά σημαίνουσα πολιτική δύναμη του τόπου, ακόμη κι από το αριστερόστροφο ΑΚΕΛ.

• Ρεκόρ αιτούντων ασύλου – Ανασφάλεια και κοινωνική έκρηξη

Και η διαπίστωση αυτή δεν αποτελεί μια κυβερνητική επινόηση για να πλαισιώσει τα αυξημένα μέτρα που εξαγγέλθηκαν το τελευταίο διάστημα, αλλά αναγνωρίζεται τόσο από διεθνείς οργανισμούς, όσο κι από τις υπηρεσίες ασφαλείας του κράτους. Παράλληλα, γίνεται εύκολα αντιληπτή παρατηρώντας τους τρόπους και τις διόδους διοχέτευσης των ανθρώπων αυτών, αλλά κι από τους αριθμούς, με τους αιτούντες άσυλο στο νησί να φθάνουν μέχρι και το 4% του συνολικού πληθυσμού.

Οι αλλοδαποί εισέρχονται κυρίως από τις «τρύπες» της γραμμής αντιπαράταξης εκμεταλλευόμενοι το ιδιαίτερο καθεστώς της νεκρής ζώνης, και δευτερευόντως δια θαλάσσης. Πλέον, οι πληθυσμοί αυτοί γκετοποιούνται δημιουργώντας έκρυθμα σκηνικά χωρίς προοπτική κοινωνικής ενσωμάτωσης, ιδίως όταν προέρχονται από μη συμβατά πολιτισμικά υπόβαθρα. Αξιοσημείωτος είναι και ο αριθμός των φιλοτουρκικών μουσουλμανικών πληθυσμών που εισρέει, όπως και των ταυτοποιημένων ως τρομοκρατών, με την διαχείρισή τους να πονοκεφαλιάζει την κυβέρνηση. Χαρακτηριστικές είναι και οι πρόσφατες δηλώσεις του Υπουργού Εσωτερικών για το θέμα της τρομοκρατίας, παρά το ότι θεωρείται ζήτημα «ταμπού» ή που άπτεται της «εθνικής ασφάλειας» και είθισται να μην σχολιάζεται.

• Εκ των υστέρων εγρήγορση

Ομολογουμένως, τα τελευταία τρία περίπου χρόνια, η κυβέρνηση και ο Υπουργός Νίκος Νουρής, έθεσαν ψηλά στην ατζέντα τους το ζήτημα του μεταναστευτικού. Η νεοφιλελεύθερη και στείρα ανθρωπιστική προσέγγιση της περασμένης δεκαετίας, όπου και οι ροές γιγαντώνονταν σταδιακά, έθεσαν τον κυβερνητικό σχεδιασμό έρμαιο των περιθωριακών ΜΚΟ, σε μια μάλλον αγαστή σχέση συνεργασίας παρά ανοχής.

Το φθηνό εργατικό δυναμικό που συνέρρεε στα εδάφη της Δημοκρατίας, αποτελούσε «δώρο» στους πολιτικά διαπλεκόμενους μεγαλοεργολάβους και λοιπούς επιχειρηματίες, αφενός γιατί υπήρχε η ανάγκη ανειδίκευτου εργατικού δυναμικού και αφετέρου, γιατί οι ταλαίπωροι αφροασιάτες που έπεφταν στην παγίδα των πολύμορφων δουλεμπορικών δικτύων των διακινητών, μείωναν το παραγωγικό τους κόστος.

Τα πρακτικά ζητήματα όμως που ανέκυπταν, όπως και οι αντιδράσεις του κόσμου που στρέφονται ολοένα και περισσότερο στην ακροδεξιά, επέβαλαν να τεθούν φραγμοί. Ειδικότερα όταν διαφάνηκε πως το ζήτημα διαπλεκόταν και μ’ άλλα επιχειρηματικά παίγνια, όπως αυτά των ιδιωτικών πανεπιστήμιων ή των πολλών «ατζέντηδων» εξεύρεσης εργασίας, ακόμη και του πολύκροτου και διφορούμενου Κυπριακού Επενδυτικού Προγράμματος που μοίραζε διαβατήρια και έπληττε περαιτέρω την αξιοπιστία της χώρας.

• Διορθώσεις διαχρονικών προβλημάτων

Η κυβέρνηση, λοιπόν, πράγματι, διόρθωσε κάποια κακώς κείμενα.

Όρισε επιτέλους, μόλις πέρσι, την λίστα ασφαλών χωρών, σύναψε διμερείς συμφωνίες όπως π.χ. με τον Λίβανο, ενώ ρύθμισε νομοθετικά το χρονικό όριο της διαδικασίας της εξέτασης, μειώνοντας από 75 σε 15 ημέρες την προθεσμία υποβολής προσφυγής και προτεραιοποιώντας την εξέταση όσων αιτήσεων θεωρητικά δεν έχουν υπόβαθρο, για άμεσο ξεσκαρτάρισα ενθαρρύνοντας την ταχύρρυθμη εξέταση.

Παράλληλα, περιόρισε τα εργασιακά δικαιώματα των φοιτητών σε αποκλειστικά σχετική με τη σπουδή τους απασχόληση και εντατικοποίησε τους ελέγχους και τους μηχανισμούς εξακρίβωσης των πραγματικών φοιτητών, που συνέρρεαν μαζικά σε υποβαθμισμένα κολλέγια. Διόρθωσε επίσης το πλαίσιο που επέτρεπε εικονικούς γάμους σε δήμους.

Τέλος, είχε ενεργό συντονιστικό ρόλο στους MED5 για επιδίωξη ενός διορθωμένου συμφώνου μετανάστευσης, επισημαίνοντας τον ρόλο της Τουρκίας και την μη ικανοποίηση των δεσμεύσεών της, ειδικότερα προς την Κυπριακή Δημοκρατία. Χωρίς αυτό να παραγνωρίζει τα διαπραγματευτικά όρια της κυβέρνησης ΔΗΣΥ, απόρροια των πολλαπλών εξαρτήσεών της.

• Μακρύς ο δρόμος

Παρόλα αυτά, υπάρχει ακόμη δρόμος. Η όποια στελέχωση των αρμόδιων υπηρεσιών δεν έγινε στη βάση ενός ολιστικού και μακροχρόνιου σχεδιασμού αλλά με λογικές αρπαχτής, με την ανάγκη ενίσχυσης των εθνικών θεσμικών υποδομών να είναι πιο απαραίτητη από ποτέ. Χαρακτηριστικά είναι τα παράπονα περί υποστελέχωσης ή πρόσληψης ανειδίκευτων αντί εμπειρογνωμόνων. Ή, όπως καταγγέλλεται, η έλλειψη δικαστών στο δευτεροβάθμιο όργανο του διοικητικού δικαστηρίου διεθνούς προστασίας που μπλοκάρει τα όσα θετικά προαναφέρθηκαν σε σχέση με την επίσπευση της διαδικασίας εξέτασης.

Καθυστερεί επίσης η υιοθέτηση κατευθυντήριων και ενημερωτικών σημειωμάτων από χώρες με προηγούμενη εμπειρία, που δυνητικά θα βοηθούσαν τους εξεταστές να φτάνουν γρηγορότερα σε αποφάσεις. Τέλος, το ζήτημα της απόλυσης ακόμη και των ταυτοποιημένων τρομοκρατών, παραμένει στα συρτάρια, λόγω «νομικών» κωλυμάτων.

• Συρματοπλέγματα, νεκρή ζώνη, ΟΗΕ

Μέσα σε όλα αυτά, η κυβέρνηση επενδύει σε λύσεις που περισσότερο εξυπηρετούν επικοινωνιακές σκοπιμότητες, παρά ουσία. Η τοποθέτηση συρματοπλέγματος τουλάχιστον 11 χιλιομέτρων παρά τη νεκρή ζώνη στα ακριτικά χωριά της δυτικής Λευκωσίας, συνάντησε και αντιδράσεις και χειροκροτήματα.

Η επιχειρηματολογία, παίρνοντας άρωμα προεκλογικού, είχε ως αποτέλεσμα ακόμη και την ταύτιση των συρματοπλεγμάτων με «σύνορα», σε μια προσπάθεια να ποινικοποιηθεί η τοποθέτησή τους. Η κυβέρνηση ωστόσο διαμηνύει πως δεν υψώνει τοίχους, άλλα ένα συμπληρωματικό μέτρο αποτροπής που θα δυσκολέψει το έργο των διακινητών, συνοδευόμενο φυσικά με άλλους τεχνολογικά εξελιγμένους μηχανισμούς επιτήρησης. Παραμένει, πάντως, η ανάγκη πίεσης του συναρμόδιου στις αποφάσεις ΟΗΕ, για μετακίνηση των συρματοπλεγμάτων βορειότερα όπου χρειάζεται, καθώς δημιουργούνται πρακτικές δυσκολίες μετάβασης σε βιοτεχνικές περιοχές, αγροτικά τεμάχια, ακόμη και οικίες.

Όταν όμως επενδύεις σε συρματοπλέγματα δύο μόλις μέτρων χωρίς ουσιαστική ικανότητα αποτροπής, και την ίδια στιγμή αφήνεις αφύλακτη την πράσινη γραμμή κλείνοντας φυλάκια, χωρίς να προχωράς σε εξοπλιστική ενίσχυση ή αναδιάρθρωση της εθνικής φρουράς που αν μη τι άλλο θα λειτουργεί υποστηρικτικά, τότε κάνεις τρύπες στο νερό.

• Το άρθρο δημοσιεύθηκε επίσης στην εφημερίδα Ρήξη