Η εγκατάλειψη των Αφγανών
«Η απόφαση του Προέδρου Biden να αποσύρει όλη την στρατιωτική αμερικανική δύναμη από το Αφγανιστάν έως τις 11ης Σεπτεμβρίου (επέτειο της καταστροφής των Δίδυμων Πύργων)…, πιστεύω ότι αποτελεί γεωπολιτικό και ηθικό ολίσθημα και δεν ανταποκρίνεται στις αξίες της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που αξιέπαινα τιμά ο νέος Αμερικανός Πρόεδρος. Η εγκατάλειψη των Αφγανών ξανά στον φανατικό σκοταδισμό των Ταλιμπάν και στην πιθανότατη αναβίωση της Αλ Κάιντα θα πλήξει το κύρος των ΗΠΑ , με εμφανείς γεωστρατηγικές επιπτώσεις στην περιοχή σε σχέση με την Κίνα, θα γαλουχήσει σχήματα διεθνούς ισλαμικής τρομοκρατίας και θα υπονομεύσει την αξιοπιστία της ηγέτιδας των δυτικών δημοκρατιών. Αλλά η εγκατάλειψη του Αφγανιστάν, μιας μαρτυρικής χώρας , που οι κάτοικοί της στα τελευταία 40 χρόνια έγιναν όργανα ξένων μεγάλων αλλά και γειτονικών δυνάμεων για την προώθηση συμφερόντων τους και στην διάρκεια του Ψυχρού πολέμου εργαλεία της αμερικανοσοβιετικής διαμάχης, ενέχει και ηθικές προεκτάσεις. . Απροκάλυπτα η αποχώρηση στηρίζεται στην παραδοχή ότι οι Ταλιμπάν και η Αλ Κάιντα δεν αποτελούν πλέον απειλή για το «Homeland» (δηλ. τις ΗΠΑ). Και οι Ταλιμπάν ήδη πανηγυρίζουν: «Κερδίσαμε τον πόλεμο. Η Αμερική έχασε». Έχασε, ξανά, το Αφγανιστάν.»
- Σωτήρης Μουσούρης, τέως Επίκουρος Γεν. Γραμματέας ΟΗΕ *
Αυτό ήταν το μήνυμα που έστειλα προχθές σε φίλους και σε συναδέλφους του ΟΗΕ.
Τα ερωτήματα σήμερα είναι:
1) τι ώθησε τον Μπάιντεν, που σε πολλούς δικαίως θυμίζει τον Ρούζβελτ, να πάρει αυτή την απόφαση και πως προβλέπει την μελλοντική σχέση με το Αφγανιστάν,
2) ποιες μπορεί να είναι οι μελλοντικές εξελίξεις στην περιοχή και τι μέλλον θα αντιμετωπίσουν οι Αφγανοί και οι Αφγανές στην περίπτωση κατάληψης της εξουσίας στην Καμπούλ από τους Ταλιμπάν.
Καθώς η εμφάνιση των Ταλιμπάν το 1994 υπήρξε ένας λόγος της παραίτησής μου από τον ΟΗΕ ύστερα από 2.5 χρόνια στην περιοχή ως απεσταλμένος του Γενικού Γραμματέα για το Αφγανιστάν και Πακιστάν θα επιχειρήσω μερικές απαντήσεις. Ο Πρόεδρος Μπάιντεν. και ως γερουσιαστής και ως αντιπρόεδρος, ίσως λόγω αντιμιλιταριστικής ιδεολογίας αλλά και εμπειρίας του Βιετνάμ, ήταν πάντοτε εναντίον μακροχρόνιων στρατιωτικών επιχειρήσεων χωρίς ορίζοντα κατάληξης. Ανακοινώνοντας την απόφασή του στις 14 Απριλίου δήλωσε ότι η Αμερική δεν μπορεί να συνεχίσει επ άπειρον την στρατηγική της παρουσία στο Αφγανιστάν με την ελπίδα να δημιουργήσει ιδανικές συνθήκες για την αποχώρηση. Υπάρχουν και άλλες επικίνδυνες εστίες στον κόσμο με τα οποία η Αμερική πρέπει να ασχοληθεί. «Θα εντυπωσιάσουμε τους αντιπάλους μας αν αγωνιστούμε στις μάχες των μελλοντικών 20 χρόνων και όχι των 20 παρελθόντων» Και όπως είπε ο Αμερικανός εκπρόσωπος σε συνέντευξη τύπου στην Καμπούλ στις 13 Απριλίου ο σκοπός της στρατιωτικής επέμβασης το 2001 είχε επιτευχθεί. Τιμωρήθηκαν οι οργανωτές της 9-11, το Αφγανιστάν έπαυσε να αποτελεί ορμητήριο τρομοκρατικών επιθέσεων και η χώρα του ( homeland) δεν κινδυνεύει από την Αλ Κάιντα. Συμπλήρωσε ότι οι ΗΠΑ θα βοηθήσουν την επίτευξη συμφωνίας για ειρήνη μεταξύ της Αφγανικής κυβέρνησης και των Ταλιμπάν αλλά δεν θα χρησιμοποιηθούν τα στρατεύματα ως διαπραγματευτικό όπλο. Απαντώντας σε ερωτήσεις πρόσθεσε ότι με μέτρα διπλωματικά, ανθρωπιστικά και οικονομικά η χώρα του θα προστατεύσει τα κέρδη που απέκτησαν οι γυναίκες στο Αφγανιστάν.
Η απόφαση του Προέδρου αναμφίβολα υπολόγισε και την συμφωνία του Τραμπ με τους Ταλιμπάν για ολοκληρωτική αποχώρηση την 1η Μαΐου 2021 και πάρθηκε μετά από σειρά διαβουλεύσεων. Σύμφωνα με πληροφορίες είχαν επιφυλάξεις τόσο το Πεντάγωνο όσο και η CIA που ανέδειξαν τα προβλήματα που θα προκύψουν από την αποχώρηση των 2.500 οπλιτών που έχουν απομείνει. Ο επικεφαλής της CIA τόνισε ότι θα εξασθενήσει η δυνατότητα εντοπισμού απειλών από το ισλαμικό Κράτος καθώς η απόσταση θα είναι μεγάλη από όποια βάση- εκτός Αφγανιστάν- χρησιμοποιηθεί στο μέλλον. Στρατηγοί και άλλοι ειδικοί για την περιοχή υπογράμμισαν ότι η αποχώρηση θα επιτρέψει στην εξασθενημένη Αλ Κάιντα να ανασυνταχθεί.
Τις μελλοντικές εξελίξεις προδιαγράφουν οι αντιδράσεις των Ταλιμπάν την τελευταία εβδομάδα αλλά κυρίως η συμπεριφορά τους των τελευταίων 27 ετών. «Κερδίσαμε τον πόλεμο εναντίον της Αμερικής» αποτελεί τώρα το σύνθημα των οπαδών,. ενώ οι ηγέτες, όπως ο Ναήμ, ανακοινώνει ότι δεν χρειάζονται εκλογές στο Αφγανιστάν γιατί δεν ταιριάζουν με τα έθιμα της χώρας .Και προσθέτει ότι έως ότου αποσυρθούν τελείως όλες οι ξένες δυνάμεις δεν θα συμμετάσχουν σε διάσκεψη που θα πάρει αποφάσεις για το Αφγανιστάν. Ετσι αρνούνται να πάρουν μέρος στο συνέδριο της Κωνσταντινούπολης υπό την αιγίδα του ΟΗΕ που αναβλήθηκε για την 24η Απριλίου με την ελπίδα ότι θα πεισθούν οι Ταλιμπάν να προσέλθουν. Δεν είναι ακόμη γνωστό αν οι εκκλήσεις- αν όχι παρακλήσεις- από τον ΟΗΕ, Τουρκίας ακόμη και Πακιστάν και άλλων θα ευδοκιμήσουν. Προφανώς περιμένουν την στιγμή που σαν ώριμο φρούτο θα πέσει η Καμπούλ στα χέρια τους μερικούς μήνες – αν όχι εβδομάδες- μετά τον Σεπτέμβριο. ‘Έχουν αναγγείλει ότι θα εγκαθιδρύσουν ξανά το «Ισλαμικό Εμιράτο», και φυσικά είναι άγνωστο τι θα απομείνει από την κοινωνική και οικονομική πρόοδο που επιτεύχθηκε τα τελευταία χρόνια τουλάχιστον στα αστικά κέντρα του Αφγανιστάν καθώς και στην θέση και μεταχείριση των γυναικών. Δεν είναι άγνωστο όμως τι θα συμβεί με πολλούς Αφγανούς που μετείχαν στην κυβέρνηση ή εργάζονταν για τους Αμερικανούς ή άλλους ξένους. Ο Μάρκος Πολυμερόπουλος, συνταξιούχος της CIA, θυμάται τις δεκάδες Αφγανών συνεργάτες δυτικών που απαγχονίστηκαν στο στάδιο του Κανταχάρ το 2002.
Πρίν 27 χρόνια όταν εμφανίστηκαν οι Ταλιμπάν στην περιοχή του Κανταχάρ δεν τους συνάντησα αλλά είχα συλλέξει πληροφορίες από διάφορες πηγές, από τον Υπουργό Εσωτερικών του Πακιστάν που τους απεκάλεσε ¨τα παιδιά μας¨ ως τα στελέχη μας στο Κανταχάρ που τα θορύβησε ο φανατισμός και οι αρχικές τους σκληρές ενέργειες. Ύστερα από δύο χρόνια εμφύλιων συγκρούσεων μετά την πτώση το 1992 του κομμουνιστή προέδρου, στρατιωτικά εκπαιδευμένοι, κυρίως στο Πακιστάν, μαθητές ισλαμικών θεολογικών σχολών (talib) το 1994 κατέλαβαν το Κανταχάρ με την υπόσχεση επιβολής τάξης, ασφάλειας, ειρήνης, και αυστηρής τήρησης των επιταγών του κορανίου. Έγιναν δεκτοί αρχικά με ανακούφιση από τον πληθυσμό έως ότου η ανάλγητη, βάναυση και ακραία επιβολή της σαρία συμπεριλαμβανομένων των απαγορεύσεων δραστηριοτήτων και εκπαίδευσης των γυναικών μείωσαν δραστικά την δημοτικότητά τους, εκτρέφοντας την αντίσταση και ματαιώνοντας την ολοκληρωτική κατάκτηση της χώρας. Είναι αξιοσημείωτο ότι καθώς η ειρήνευση που απαγγέλθηκαν θα διευκόλυνε επιχειρηματικά αμερικανικά και άλλα σχέδια, η αντιμετώπιση των Ταλιμπάν από τις ΗΠΑ ήταν αρχικά αρκετά φιλική έως ότου η φιλοξενούμενη Αλ Κάιντα οργάνωσε την πρώτη επίθεση σε αμερικανικό έδαφος. Η τιμωρητική επέμβαση των Αμερικανών και του ΝΑΤΟ που ακολούθησε το2001 απομάκρυνε του Ταλιμπάν από την εξουσία αλλά δεν συνοδεύτηκε από σχέδιο οργάνωσης κράτους ( nation building) ίσως λόγω απόσπασης του αμερικανικού ενδιαφέροντος προς το πετρελαιοπαραγωγικό Ιράκ. Το αποτέλεσμα είναι ότι οι κυβερνήσεις του Αφγανιστάν έπασχαν από πολλές και διάφορες αδυναμίες και δεν κατόρθωσαν να ασκήσουν αποτελεσματική, δίκαιη και πλήρη εξουσία, παρά την αμερικανική οικονομική στήριξη.
Οι Ταλιμπάν που ελέγχουν τώρα τουλάχιστον το ¼ της χώρας, διαθέτουν 85 .000 μαχητές , διεισδύουν στις πόλεις και επιδίδονται σε αιματηρές τρομοκρατικές ενέργειες, δολοφονώντας ιδιαίτερα διανοουμένους, δικαστές, δημοσιογράφους. Τρείς χιλιάδες πολίτες σκοτώθηκαν το 2020, από τότε που άρχισαν οι διαπραγματεύσεις στο Κατάρ μεταξύ των Ταλιμπαν και των Αμερικανών. Στους τρείς πρώτους μήνες του 2021 τα θύματα αυξήθηκαν κατά 30% από το 2020 και μεταξύ τους σε πρόσφατη επίθεση σε μαιευτήριο ήσαν 16 μητέρες, γιατροί και βρέφη και στο πανεπιστήμιο 22 φοιτητές και καθηγητές.
Είναι δεκτό ότι οι Ταλιμπάν είναι τρομοκράτες και δεν πρέπει να καταλάβουν την εξουσία. Αλλά δεν θα σταματήσουν να τρομοκρατούν αν δεν πάρουν την εξουσία! Η μόνη λύση είναι η διαπραγμάτευση στην οποία όμως πρέπει να συμμετάσχει και η κοινωνία των πολιτών. Αλλά η εγκατάλειψη των Αφγανών σε μια επισφαλή κατάσταση χωρίς την παρουσία έστω 3-4 χιλιάδων στρατιωτών Αμερικανών υπονομεύει την υπόσχεση που έδωσαν οι Αμερικανοί όταν εισέβαλαν στο Αφγανιστάν πριν 20 χρόνια. Οι Αμερικανοί και η Δύση γενικότερα έχουν ένα ηθικό χρέος έναντι των Αφγανών. Σε ένα πόλεμο- εκδίκηση για το Βιετνάμ οι Αμερικανοί μεσω αντιπροσώπων, των Αφγανών, προκάλεσαν 50 χιλιάδες θύματα και τεράστιες υλικές απώλειες στους Σοβιετικούς. Συγχρόνως το Αφγανιστάν υπέστη αποτρόπαιες δοκιμασίες και συσσώρευσε ερείπια.
Οι Αφγανοί εγκαταλείφθηκαν όταν αποχώρησαν οι Σοβιετικοί, ξανά όταν επικράτησαν οι Ταλιμπάν και ξανά τώρα όταν η προσπάθειά τους έστω ατελής, και αβέβαιη διαμόρφωσης σύγχρονου ισλαμικού δημοκρατικού κράτους απειλείται από νέα κύματα εμφυλίων σπαραγμών.
- ( Συγγραφέας: «Αφγανισταν… και Ξαφνικά οι Ταλιμπαν», Ι. Σιδέρης, 2019)
- Αθήνα, 23-04-2021
- Sotiris Mousouris