Κυπριακή Πολεμική Αεροπορία: Δυνατότητες και Περιορισμοί
H ιδέα δημιουργίας πραγματικής Πολεμικής Αεροπορίας στην Κύπρο με σύγχρονα μαχητικά αεροσκάφη, απασχολούσε, αόριστα και κατά διαστήματα, τον δημόσιο διάλογο χωρίς, όμως, να έχει τεθεί επίσημα, ως σοβαρή πιθανότητα, στον κυβερνητικό προβληματισμό της τελευταίας τριακονταετίας.
Εξαίρεση αποτελεί μια πρόταση εκτεταμένου εκσυγχρονισμού της ΕΦ ύψους αρκετών δισεκατομμυρίων ευρώ, που κατατέθηκε από τον Α/ΓΕΕΦ Αντιστράτηγο Στυλιανό Νάση (2011-2014), η οποία περιελάμβανε, σε βάθος χρόνου, και την απόκτηση μαχητικών αεροσκαφών.
Η παρούσα εισαγωγική ανάλυση αποσκοπεί στη διερεύνηση του σημαντικού αυτού αμυντικού θέματος για την Κυπριακή Δημοκρατία και στην κατάθεση εισηγήσεων για την σταδιακή ανάπτυξη σοβαρών επιχειρησιακών δυνατοτήτων, από τη Διοίκηση Αεροπορίας (ΔΑ) του ΓΕΕΦ, σε βάθος χρόνου.
Διοίκηση Αεροπορίας
Η τρίτη διάσταση στο ευρύτερο θέατρο επιχειρήσεων της Κύπρου υπήρξε, διαχρονικά, παραγνωρισμένη, για τέσσερις, κυρίως, λόγους: λόγω της τουρκικής αεροπορικής κυριαρχίας στον αέρα· της αναμενόμενης αεροπορικής υποστήριξης του αμυντικού αγώνα της ΕΦ από την ελληνική ΠΑ· της επικέντρωσης του επιχειρησιακού ενδιαφέροντος του ΥΠΑΜ-ΓΕΕΦ στο έδαφος, παρά στον αέρα και στη θάλασσα· και του εξαιρετικά υψηλού κόστους απόκτησης και διατήρησης σύγχρονων μαχητικών 4ης γενιάς.
Το επιχειρησιακό δόγμα που υιοθέτησε η Διοίκηση Αεροπορίας τις τελευταίες δεκαετίες –της ενεργής πυραυλικής αεράμυνας και της εγγύς αεροπορικής υποστήριξης των χερσαίων δυνάμεων της ΕΦ με εξοπλισμένα ελικόπτερα– δεν ήταν αποτέλεσμα δικής της επιλογής, αλλά διαχρονικό συνεπακόλουθο των συντηρητικών και αδαών πολιτειακών και κομματικών αντιλήψεων για την ασφάλεια και την άμυνα της ΚΔ. Πέραν της έλλειψης στρατηγικού οράματος και της άγνοιας των κρατικών και πολιτικών ιθυνόντων για την αεροπορική διάσταση της ασφάλειας της Δημοκρατίας, καταλυτικό ρόλο στον εγκλωβισμό της ΔΑ σε αποστολές αεροπορίας στρατού, διαδραμάτισε η απουσία συγκροτημένης Στρατηγικής Εθνικής Ασφαλείας (ΣΕΑ) εκ μέρους του κράτους, και η διστακτικότητα της κυπριακής πολιτείας και των πολιτικών δυνάμεων να επενδύσουν σοβαρούς οικονομικούς πόρους για την επιχειρησιακή μετεξέλιξη της ΔΑ σε σύγχρονη αεροπορική δύναμη.
Να σημειωθεί ότι η ΔΑ διαθέτει άριστο προσωπικό σε όλους τους τομείς –ιπτάμενους, μηχανικούς, ελεγκτές αεράμυνας, διαχειριστές υλικού– οι οποίοι εισέρχονται στη Σχολή Ικάρων (ΣΙ) και στη Σχολή Μονίμων Υπαξιωματικών Αεροπορίας (ΣΜΥΑ) με τους υψηλότερους βαθμούς και αποφοιτούν από αυτές με διακρίσεις. Έκτος όμως των υψηλών επαγγελματικών προσόντων, αρκετοί εξ αυτών, κατέχουν, επίσης, σημαντικά ακαδημαϊκά προσόντα σε, συναφή με τον τομέα τους, διδακτορικά και μεταπτυχιακά προγράμματα του εξωτερικού. Η συνεχής συντήρηση και επιτυχής αξιοποίηση του αεροπορικού υλικού τις προηγούμενες δεκαετίες, ακόμη και του ρωσικού υλικού (Μi-35) που δεν σχετίζεται με τα δυτικά αεροπορικά πρότυπα, είναι ενδεικτικά της αφοσίωσης και της αγάπης του προσωπικού για τον αεροπορικό κλάδο της ΕΦ, παρά τις διάφορες αντιξοότητες που εμφανίζονται σε υλικό υψηλής τεχνολογίας.
Σταδιακή εξέλιξη
Συχνά –στον δημόσιο διάλογο, αλλά και σε προσωπικές συζητήσεις μεταξύ του προσωπικού της– εκφράζεται η άποψη ότι η ΔΑ, έκτος της αναγκαίας αντικατάστασης των ελικοπτέρων Mi-35, θα πρέπει να εξοπλιστεί άμεσα και με σύγχρονα μαχητικά αεροσκάφη. Η πρόθεση είναι κατανοητή, αλλά η εφαρμογή μιας τέτοιας ιδέας σήμερα, θα πρέπει να θεωρείται ουτοπική, αν όχι ανεφάρμοστη. Όχι μόνο λόγω του εξαιρετικά υψηλού οικονομικού κόστους –απόκτησης-συντήρησης μιας μοίρας δώδεκα-δεκαέξι μαχητικών αεροσκαφών τέταρτης γενιάς, διατήρησης των κατάλληλων αεροπορικών πυρομαχικών, και δημιουργίας των αναγκαίων τεχνικών υποδομών– που δύναται να φτάσει μέχρι και ενάμιση δισεκατομμύρια ευρώ. Αλλά και λόγω της έλλειψης της απαιτούμενης πτητικής-τεχνικής εμπειρίας της ΔΑ σε σύγχρονα μαχητικά, αφού τα τελευταία τριάντα χρόνια αξιοποιεί μόνο εξοπλισμένα ελικόπτερα.
Μια πιο λογική εξέλιξη θα ήταν η σταδιακή αναβάθμιση του ρόλου και των αποστολών της ΔΑ και ο εξοπλισμός της με νέα αεροπορικά μέσα, σε βάθος χρόνου, στο πλαίσιο πάντοτε μιας θεσμοθετημένης ΣΕΑ:
Φάση 1Α. Aπόκτηση σμήνους τριών-τεσσάρων δικινητήριων ελικοφόρων αεροσκαφών ναυτικής επιτήρησης ΜΡΑ (Maritime Patrol Aircraft) για την επιτήρηση-αναγνώριση της κυπριακής ΑΟΖ, επίδειξη σημαίας στο FIR Λευκωσίας, και συμμετοχή σε αποστολές έρευνας-διάσωσης και ειρηνευτικές επιχειρήσεις στην Ανατολική Μεσόγειο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα τα τρία, αμερικανικά, αεροσκάφη Super King Air B200 της Μαλτέζικης Αεροπορίας, που χρησιμοποιούνται σε αποστολές ναυτικής επιτήρησης στο πλαίσιο της Επιχείρησης «Ειρήνη» της ΕΕ.
Φάση 1Β. Απόκτηση σμήνους έξι σύγχρονων μονοκινητήριων ελικοφόρων αεροσκαφών υψηλών επιδόσεων, όπως το ελβετικό Pilatus PC-21, με δυνατότητα μεταφοράς οπλικού φορτίου 1150 κιλών. Έκτος της παροχής εξελιγμένης αεροπορικής εκπαίδευσης, ο εξοπλισμός τους με πυροβόλα στους πτερυγιαίους τους πυλώνες, δύναται να τα μετατρέψει σε κυνηγούς τουρκικών εξοπλισμένων μη επανδρωμένων αεροχημάτων (ΕΜΕΑ).
Φάση 2. Πρόσκτηση σμήνους έξι-οκτώ σύγχρονων αεριωθούμενων προκεχωρημένης εκπαίδευσης, όπως το ιταλικό Leonardo M-345 ή Μ-346, τα οποία δύνανται να εξοπλιστούν με οπλικό φορτίο 1100 κιλών σε αποστολές αέρος-αέρος και αέρος-εδάφους.
Φάση 3. Τελική απόκτηση μοίρας δώδεκα-δεκαέξι μαχητικών τέταρτης γενιάς, όπως το γαλλικό Dassault Mirage 2000-9 ή το Dassault Rafale με μόνιμη ή περιοδική στάθμευση στην 55η Σμηναρχία Μάχης στην Πάφο και την 133η Σμηναρχία Μάχης στο Καστέλι Κρήτης.
Συμπεράσματα
Η απουσία συγκροτημένης Στρατηγικής Εθνικής Ασφαλείας εκ μέρους της ΚΔ, ανέδειξε, το τελευταίο διάστημα, και την αναξιοπιστία της στις γεωπολιτικές εξελίξεις της Ανατολικής Μεσογείου. Η διακοπή του ενεργειακού προγράμματος στην κυπριακή ΑΟΖ, η ισραηλινή απόφαση για τη δημιουργία ενεργειακού αγωγού προς την Αίγυπτο, το ελληνικό ενδιαφέρον για ανάλογο αγωγό μεταξύ Αιγύπτου και Κρήτης, και η αοριστία των δηλώσεων για το μέλλον του αγωγού East Med, αντανακλούν τον περιστασιακό και επιπόλαιο τρόπο αντιμετώπισης πολύ σοβαρών θεμάτων από την ΚΔ. Επιπλέον, η απουσία ικανών αεροναυτικών δυνάμεων εκ μέρους της ΕΦ, την έχει απαξιώσει, ως σοβαρό εταίρο, στο περιφερειακό σύστημα ασφαλείας της Ανατολικής Μεσογείου, ενώ η συμμετοχή της σε πολυεθνικές ασκήσεις όπως η «ΜΕΔΟΥΣΑ» και η «ΝOBLE DINA 2021» έχει απλά συμβολικό, παρά πραγματικό-επιχειρησιακό, χαρακτήρα. Η απουσία αυτόνομης αεροπορικής σύνδεσης του ημικατεχόμενου νησιού, μετά το επιτήδειο κλείσιμο των ιστορικών Κυπριακών Αερογραμμών επ’ ωφελεία ξένων οικονομικών-αεροπορικών συμφερόντων, και η ανυπαρξία αυτόνομης και αξιόπιστης Κυπριακής Πολεμικής Αεροπορίας, έχει καταστήσει την Κύπρο σε ασήμαντο γεωπολιτικό φύλλο στην φουρτουνιασμένη θάλασσα της Ανατολικής Μεσογείου.
- Ο Πέτρος Σαββίδης είναι γεωπολιτικός αναλυτής και επίτιμος επιστημονικός ερευνητής στο Κέντρο Μελετών Ασφάλειας και Πληροφοριών του Πανεπιστημίου Buckingham στο Ηνωμένο Βασίλειο.