Το συμπέρασμα ότι το Κυπριακό βρίσκεται σε δύσκολη φάση κατάντησε κοινοτυπία.
- Νίκος Κουτσού, πρώην Βουλευτής
Για κάποιον που ασχολείται πολλές δεκαετίες με το θέμα πρέπει να κατάντησε συνηθισμένη φράση και να την άκουσε πολλές φορές. Τόσες, που ίσως δεν του κάνει καμία εντύπωση. Συνήθως χρησιμοποιείται όταν το Κυπριακό δεν βρίσκεται σε πορεία λύσης, χωρίς να δίνεται σχεδόν καμία εξήγηση.
Σήμερα πράγματι το Κυπριακό βρίσκεται σε πολύ δύσκολη φάση. Επηρεάζεται, κατά την ταπεινή μου άποψη, από τους πιο κάτω παράγοντες:
- Στρατηγικοί στόχοι της Τουρκίας
- Έλλειψη στόχου και στρατηγικής από τον Κυπριακό παράγοντα
- Ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και υπεροχή του Ευρωπαϊκού Δικαίου
- Αποχώρηση των Αμερικανών από την περιοχή
Στρατηγικοί στόχοι της Τουρκίας
Η Τουρκία ανέκαθεν είχε σαν στόχο την αποφυγή της περικύκλωσής της και παράλληλα τη δική της επικράτηση στη Μεσόγειο. Γι’ αυτό δεν υποστήριξε τη Συνθήκη της Λωζάνης του 1923 και αντιτάχθηκε στην Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Η αντίθεσή της με τη Συνθήκη παρέμεινε στο διπλωματικό πεδίο, με αντάλλαγμα την ίδρυση της Νέας Τουρκίας και τη μετατροπή της σε κοσμικό κράτος. Τον σουλτάνο διαδέχθηκε ο Κεμάλ Ατατούρκ ο οποίος δοξάζεται ακόμα και σήμερα –και φαίνεται ότι θα συνεχίσει– ως ιδρυτής της Νέας Τουρκίας.
Στην περίπτωση της Κύπρου αντιτάχθηκε τόσο διπλωματικά όσο και στρατιωτικά με την υποστήριξη, σε μερικά βασικά στάδια, του Ενωμένου Βασιλείου. Αυτές οι θέσεις της Τουρκίας διατυπώθηκαν στις Συμφωνίες Ζυρίχης – Λονδίνου και εξασφαλίσθηκαν με την παρουσία της ΤΟΥΡΔΥΚ και το δικαίωμα επέμβασης, το οποίο ερμηνεύει όπως τη συμφέρει, και το οποίο χρησιμοποίησε το 1974 για να επέμβει στην Κύπρο.
Σήμερα οι θέσεις της Τουρκίας κινούνται μέσα στα ίδια πλαίσια και έχουν προστεθεί οι προσωπικοί στόχοι του κ. Ερντογάν να ηγηθεί του Ισλαμικού κόσμου και να επαναφέρει το θρησκευτικό κράτος, να το επεκτείνει και προς την Ευρώπη και μέχρι το 2023 να ξεπεράσει τον Ατατούρκ, ώστε αυτός να θεωρείται ο αναθεωρητής και ιδρυτής της σημερινής Τουρκίας, με τα συνεπαγόμενα οφέλη για τον ίδιο και την οικογένειά του.
Αν ο Ερτογάν πραγματοποιήσει τους στόχους του, η Τουρκία θα μετατραπεί σε περιφερειακή δύναμη και θα θίξει τα συμφέροντα όλων. Καθόλου δεν ενδιαφέρεται για τη λύση του Κυπριακού και την τύχη των Τ/Κ και αγωνίζεται και επιδιώκει την κατάργηση και εξαφάνιση της Κυπριακής Δημοκρατίας, που αποτελεί το κέλυφος όσων διαφωνούν με τα σχέδια του και όσων πιστεύουν στην αυθυπαρξία.
Δεν πρέπει επομένως να συμμετάσχουμε στην άτυπη διάσκεψη που συγκαλεί ο Γ. Γραμματέας των Η.Ε. ως κοινότητα και με την παρουσία των εγγυητριών δυνάμεων. Διότι έτσι προωθούμε τους Τουρκικούς στόχους. Μπορούν να συνεχισθούν οι επαφές του ιδίου του Γ.Γ. ή εκπροσώπου του για να συζητήσουν τα όποια θέματα.
Έλλειψη στόχου και στρατηγικής από την Κυπριακή Δημοκρατία
Η μεγάλη πάροδος χρόνου για την επίλυση του Κυπριακού αποκάλυψε, με κάθε μεγαλοπρέπεια, κάτι που από την αρχή ήταν φανερό: την έλλειψη στόχου και στρατηγικής. Συγχύζοντας την τακτική με τους στόχους, συνεχίζουμε ακόμα και σήμερα την τακτική της άρνησης, να λέμε δηλαδή τι δεν θέλουμε, τι απορρίπτουμε, χωρίς να καθορίσουμε τι ακριβώς θέλουμε και τι επιδιώκουμε. Χρησιμοποιώντας βασικά δύο λέξεις: απελευθέρωση και επανένωση, χωρίς να εξηγούν τι σημαίνουν, καταφέραμε να χωριστούμε σε ομοσπονδιακούς και αντι-ομοσπονδιακούς. Συγχύζοντας δε τον πατριωτισμό με τον εθνικισμό, καταφέραμε να αποκαλούμε τους μεν προδότες τους δε πατριώτες. Στο μεταξύ οι πραγματικοί φασίστες, αξιοποιώντας τις αντιφάσεις και παίζοντας με τα αισθήματα του λαού, χαϊδεύοντας τα αυτιά του κατόρθωσαν να οργανωθούν και να μπουν στη βουλή και να συμμετέχουν στις διασκέψεις των αρχηγών και το Εθνικό Συμβούλιο.
Οι υποστηρίζοντες την ΔΔΟ δεν παραγνωρίζουν απλά το γεγονός ότι είμαστε μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), αλλά τη χρησιμοποιούν για να κοροϊδεύουν τον λαό λέγοντας ότι επιδιώκουν λύση που να είναι σύμφωνη με τις Ευρωπαϊκές Αρχές, όταν η ουσία των Ευρωπαϊκών Αρχών είναι η ελεύθερη εγκατάσταση και διακίνηση ανθρώπων, αγαθών και υπηρεσιών. Ταυτόχρονα χαρακτηρίζουν σαν εθνικιστές και αντιπραγματιστές όσους υποστηρίζουν ότι πρέπει να επιστρέψουν στα σπίτια τους Ε/Κ και Τ/Κ με τη λύση. Το ίδιο κάνουν και με τα ψηφίσματα του Σ.Α. και του ΟΗΕ. Συγκρατούν και επαναλαμβάνουν την ΔΔΟ, αλλά ξεχνούν την πρόνοια που αναφέρεται στην επιστροφή όλων των εκτοπισμένων με ασφάλεια στα σπίτια τους.
Αν κατανοήσουμε όλοι ότι πράγματι το Κυπριακό βρίσκεται σε κρίσιμη φάση, τότε πρέπει να βρούμε τους τρόπους να ενωθούμε και, παρ’ όλο που οι πιθανότητες υλοποίησης τους είναι σχεδόν μηδενικές, να καθορίσουμε τους στόχους, χρησιμοποιώντας στόχους που δεν μπορούν να αμφισβητηθούν σχεδόν από κανένα, όπως δηλαδή επιστροφή των προσφύγων, κατάργηση του δικαιώματος επέμβασης, αποχώρηση των Τουρκικών κατοχικών δυνάμεων και εποίκων, καταγραφή του πληθυσμού από ειδική ομάδα του ΟΗΕ και εφαρμογή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Να αφήσουμε δηλαδή την ιδεολογική επικράτηση και να αγωνισθούμε για την σωτηρία της πατρίδας. Όταν αυτό επιτευχθεί τότε ας αγωνισθεί ο καθένας για τα ιδεολογικά του πιστεύω. Δεν πέτυχε ποτέ στην ιστορία της ανθρωπότητας κανένας αγώνας χωρίς στόχους κατανοητούς από τους απλούς πολίτες.
Ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση
Ήδη από την περίοδο της διακυβέρνησης του νέου Ελληνικού κράτους από τον Καποδίστρια (του οποίου η μάνα ήταν Κύπρια) γινόταν λόγος για την ενσωμάτωση της Κύπρου στο νέο κράτος και ο κυβερνήτης οραματιζόταν και επεδίωκε μια Ευρώπη ενωμένη, κοινή πατρίδα όλων των λαών που την αποτελούν, τον δε ελληνικό κόσμο αναπόσπαστο κομμάτι του ευρωπαϊκού. Το 1962, με την παρουσία των Τ/Κ και με Πρόεδρο τότε τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο Γ΄, το Υπουργικό αποφάσισε την ένταξη στην τότε Ε.Ο.Κ. Η ματαίωση όμως της ένταξης του Ηνωμένου Βασιλείου επέφερε και τη ματαίωση της ένταξης της Κυπριακής Δημοκρατίας. Πράγμα όμως που έγινε εφικτό το 2004, επί προεδρίας Τάσσου Παπαδόπουλου, με πλήρη και συνεπή υποστήριξη της Ελληνικής Κυβέρνησης και του Ελληνικού Κοινοβουλίου, το οποίο αποφάσισε να εγκρίνει τελευταίο τη διεύρυνση της ΕΕ και να εξαρτήσει την απόφασή του από το εάν περιλαμβάνεται ή όχι στηνδιεύρυνση η ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Η ένταξη της ΚΔ σημαίνει, εκτός των άλλων, την υπεροχή του Ευρωπαϊκού Δικαίου έναντι του Κυπριακού και ότι οι Ευρωπαϊκές Αρχές πρέπει να ισχύουν παντού. Η πρόσφατη απειλή Ουγγαρίας και Πολωνίας για μη έγκριση του προϋπολογισμού, αν αυτός συνδεθεί με την ύπαρξη και σεβασμό του κράτους δικαίου, είναι τρανό παράδειγμα πόσο ισχυρές είναι αυτές οι αρχές.
Είναι σε όλους πολύ γνωστό ότι ένα από τα ελλείμματα της ΕΕ είναι και η έλλειψη Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής, πράγμα που επιτρέπει στα κράτη μέλη να αποφασίζουν με βάση τα εθνικά τους συμφέροντα. Γνωρίζοντας αυτό δεν μπορούμε να συμμετέχουμε στην άτυπη διάσκεψη από τη μια, και να ζητούμε τιμωρητικά μέτρα για την Τουρκία από την άλλη. Δηλαδή, όπως λέει και ο λαός μας, “πίττα γερή και σκύλο χορτάτο”. Δεν μπορούμε να δεχθούμε σε καμιά περίπτωση ότι ομαλοποίηση σημαίνει αποχώρηση από τα Ελληνικά ύδατα του Oruc Reis, χωρίς εγγυήσεις ότι δεν θα επανέλθει, και παραμονή του Barbaros στην ΑΟΖ της Κύπρου.
Καθημερινά βλέπουμε και ακούμε την ηγεσία της Τουρκίας να τοποθετείται με βάση δύο άξονες: τον αναθεωρητισμό και την στρατιωτική δύναμη, που δεν είναι αποδεκτά, τουλάχιστο διακηρυκτικά από την ΕΕ. Υλοποίηση αυτών που διακηρύσσει η Τουρκία, σημαίνει μετατροπή της σε περιφερειακή δύναμη και επηρεασμό των συμφερόντων πολλών κρατών και αυτής ακόμα της Ρωσίας.
Η Κυπριακή Δημοκρατία (ΚΔ), κατά την άποψη μου, και ως κράτος και ως μέλος της ΕΕ, πρέπει να προχωρήσει στη σύναψη συμμαχιών έχοντας πάντα υπόψη της ότι ουδείς θα πολεμήσει για χάρη μας, πλην πιθανά της Ελλάδας, λόγω εθνικών και άλλων συμφερόντων. Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος για το σχέδιο Ανάν, το 2004, κατά το οποίο η συντριπτική πλειοψηφία (76%) ψήφισε όχι, έσωσε την ΚΔ και της έδωσε το δικαίωμα να υπάρχει, να ενταχθεί στην ΕΕ, να κάνει περιφερειακές συμφωνίες που την θωρακίζουν πολιτικά και να έχει τη δυνατότητα να υπάρχει στην ταραγμένη περιοχή της Μεσογείου με πολύ σημαντικές δυνατότητες, που της επιτρέπει το διεθνές σύστημα. Η πλειοψηφία του ΟΧΙ αποτέλεσε και αποτελεί την ασπίδα της ΚΔ, έστω και αν σημερινός της Πρόεδρος είναι ο τότε αρχηγός του ΝΑΙ. Ακούσαμε πολλές φορές τον ίδιο τον Πρόεδρο να μας λέει ότι δεν θα υπογράψει συμφωνία που θα απορρίψει η πλειοψηφία του λαού. Ποια είναι όμως αυτή η πλειοψηφία, κατά την γνώμη του, δεν λέει. Κατά την άποψη μου και κατά τα πραγματικά γεγονότα είναι αυτοί που ψήφισαν ΟΧΙ και όσοι αντιλήφθηκαν τι σημαίνει το σχέδιο Ανάν. Δυστυχώς ο νυν Πρόεδρος συνεχίζει να καρκινοβατεί πολιτικά, να κυνηγά όσους εναντιώνονται σε λύση με βάση το σχέδιο Ανάν, να πιστεύουν στην ΚΔ και ότι υπάρχουν δυνατότητες για πραγματική απελευθέρωση έξω από τα πλαίσια της ΔΔΟ.
Αποχώρηση των Αμερικανών
Ανεξάρτητα από τις προσωπικές ιδεολογικές απόψεις και σκέψεις στα πλαίσια του “δημοκρατικού τόξου”, πρέπει να θέσουμε τον στόχο μας, χωρίς να αποκλείουμε μελλοντικές εξελίξεις. Ο στόχος μας σήμερα είναι και πρέπει να είναι η σωτηρία της Κύπρου μας, η σωτηρία της ΚΔ. Συνειδητοποιώντας το μέγεθος, τις δυνάμεις μας αλλά και την ιστορικότητα των στιγμών που περνούμε, πρέπει να καθορίσουμε τον στόχο μας χωρίς συναισθηματισμούς και εξωπραγματικές εξάρσεις.
Λειτουργώντας μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο, εντοπίζουμε τους Γερμανούς να προσπαθούν να αναλάβουν να αντικαταστήσουν τους Αμερικανούς και να αναλάβουν την πλήρωση των κενών που δημιουργούνται τόσο στη Μεσόγειο όσο και στην Ευρώπη. Παράλληλα οι Γάλλοι φαίνεται να προσπαθούν να αξιοποιήσουν τις εξελίξεις για να επανέλθουν στην περιοχή.
Η Τουρκία, θέλοντας να χρησιμοποιήσει για δικό της όφελος τις εξελίξεις, και ο Ερτογάν βλέποντας ότι εξυπηρετούν τους δικούς του στόχους προσπαθούν να βάλουν τη σφραγίδα τους σε αντιπαράθεση με τους Γάλλους και σε μερική συμμαχία με τους Γερμανούς, οι οποίοι πουλούν στρατιωτικό υλικό στην Τουρκία και γερμανικές εταιρείες έχουν κάνει σημαντικές επενδύσεις σ’ αυτή.
Δεν γνωρίζουμε ποια θα είναι η πολιτική του νεοεκλεγέντος Προέδρου των ΗΠΑ, Τζον Μπάιτεν και πως οι εξελίξεις στην Περσία (θάνατος Soleimani και Fakhrizadeh και αποχώρηση των ΗΠΑ από τη συμφωνία για τα πυρηνικά) θα επηρεάσουν. Πάντως είναι αρκετές χώρες με σημαντικά συμφέροντα στην περιοχή που θα ήθελαν να μην υλοποιήσει η Τουρκία τους στόχους της.
Γι’ αυτό επιβάλλεται άμεσα υπογραφή συμφωνίας μεταξύ των δύο κρατών μελών της ΕΕ, Ελλάδας και ΚΔ, που να επιλαμβάνεται όλων των εκκρεμών θεμάτων που υπάρχουν.