Oι Άλλες Διαστάσεις

Σ’ εκείνους που στάθηκαν πιο ψηλά

από τις μικροφιλοδοξίες της ζωής

και τα προσωπικά κέρδη.

Σ’ εκείνους που η ζωή, τότε μόνο ήταν πολύτιμη

όταν συνοδευόταν με την ελευθερία.

Σ’ εκείνους που έδωσαν τη ζωή τους για να ζήσουν οι άνθρωποι πιο

πλέρια και καλύτερη ζωή.

Σ’ εκείνους που χάραξαν τη λεωφόρο

προς το νέο πολιτισμό.

Στους ηρωϊκούς αντιφασίστες εθελοντές

του Δημοκρατικού Στρατού της Ισπανίας,

Η Ανθρωπότητα οφείλει ένα μεγάλο χρέος!

• Βασίλης Κωστή

Ποίημα από έντυπο Ελλήνων εθελοντών («Λόχος Νίκου Ζαχαριάδη»), αφιερωμένο στους χιλιάδες φλογερούς εραστές της ελευθερίας και της δημοκρατίας, που έσπευσαν στην Ισπανία, από όλες τις γωνιές της γης, για να φράξουν το δρόμο του φασισμού.

Τον Ιούλη του 1936 εκδηλώθηκε στην Ισπανία το φασιστικό πραξικόπημα, το λεγόμενο στρατιωτικό κίνημα των στρατηγών που αποσκοπούσε στην ανατροπή της δημοκρατικής κυβέρνησης του Λαϊκού Μετώπου, η οποία είχε εκλεγεί πέντε μόνο μήνες νωρίτερα και είχε ξεκινήσει ριζοσπαστικές μεταρρυθμίσεις που έθιγαν τα συμφέροντα του μεγάλου κεφαλαίου και των πάμπλουτων γαιοκτημόνων.

Οι εργαζόμενοι με τις οργανώσεις τους απέκρουσαν αποφασιστικά την επίθεση των στασιαστών. Με αυθορμητισμό, γενναιότητα, ψυχικό σθένος και πάνω απ’ όλα με ταξικό ένστικτο, οι απλοί άνθρωποι υπεράσπισαν τις πολιτικές και κοινωνικές κατακτήσεις τους, που είχαν κερδίσει στη σύντομη ζωή της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Χιλιάδες κατέβηκαν στους δρόμους, έστησαν οδοφράγματα, οργάνωσαν ομάδες περιφρούρησης στα εργοστάσια και τα αγροκτήματα, δημιούργησαν λαϊκές πολιτοφυλακές κλπ. σώζοντας την κοινοβουλευτική δημοκρατία και τη δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση της Νέας Ισπανίας.

Όπως ήταν αναμενόμενο, οι κοινωνικές, ταξικές δυνάμεις της ισπανικής αντίδρασης δεν ήταν διατεθειμένες να χάσουν τον «παράδεισο» και δεν έμειναν με τα χέρια σταυρωμένα. Ζήτησαν και πήραν έξωθεν βοήθεια. Δύο ιμπεριαλιστικές χώρες, η ναζιστική Γερμανία και η φασιστική Ιταλία στήριξαν εμπράκτως τους φασίστες πραξικοπηματίες στρατηγούς, που εκπροσωπούσαν τα συμφέροντα της ισπανικής αστικής τάξης και των μεγάλων γαιοκτημόνων, επεμβαίνοντας, απροκάλυπτα, στα εσωτερικά μιας ανεξάρτητης χώρας.

Γερμανικά και ιταλικά αεροπλάνα μετέφεραν στην Ισπανία, από το Μαρόκο, όπου ήταν εγκλωβισμένος, τον Επίλεκτο Στρατό του στρατηγού Φράνκο, ο οποίος, λίγες βδομάδες μετά την άφιξή του στην Ισπανία, ενώθηκε με το Στρατό του Βορρά του στασιαστή – πραξικοπηματία στρατηγού Μόλα. Η Γερμανία και η Ιταλία υπέγραψαν με άλλες ευρωπαϊκές χώρες Συμφωνία Μη Επέμβασης στην ισπανική διένεξη, αλλά αυτό δεν τους εμπόδισε να βομβαρδίζουν βάναυσα πόλεις και χωριά που ήταν κάτω από τον έλεγχο της δημοκρατικής κυβέρνησης του Λαϊκού Μετώπου. Η δημοκρατικά εκλελεγμένη κυβέρνηση, που εκπροσωπούσε τη μεγάλη πλειοψηφία του ισπανικού λαού, ούτε μια σφαίρα δεν πήρε από τις αστικοδημοκρατικές χώρες της Ευρώπης, οι οποίες με την απαράδεκτη στάση τους βοήθησαν το φασισμό.

Την ώρα που η Δημοκρατική Ισπανία δεχόταν τα πυρά των φασιστών του Φράνκο, του Χίτλερ και του Μουσολίνι, με την ανοχή των κυβερνήσεων της Γαλλίας, Βρετανίας κ.ά. ευρωπαϊκών χωρών, 40 και πλέον χιλιάδες άντρες και γυναίκες από 63 χώρες έτρεξαν να πολεμήσουν για τα ύψιστα ιδανικά της ελευθερίας, της δημοκρατίας και της κοινωνικής δικαιοσύνης. Οι θρυλικές Διεθνείς Ταξιαρχίες των αντιφασιστών εθελοντών, που θα ζουν στους αιώνες, διαδραμάτισαν αποφασιστικό ρόλο στην άμυνα της Μαδρίτης και διακρίθηκαν σ’ όλες τις μάχες του Εμφυλίου Πολέμου. Ανάμεσά τους ήταν και 60 περίπου Κύπριοι, οι οποίοι ανταποκρίθηκαν επάξια στο πιο αλτρουϊστικό κάλεσμα διεθνιστικής αλληλεγγύης που γνώρισε ποτέ η ανθρωπότητα. Εζεκίας Παπαϊωάννου (ΓΓ του ΑΚΕΛ 1949-1988), Μιχαλάκης Οικονομίδης (διετέλεσε Πολιτικός Κομισάριος), Ευάνθης Νικολαΐδης (έγινε λοχαγός) Κώστας Λαπηθιώτης, Βενιζέλος Ζαννέττου, Εύδωρας Ιωαννίδης (συγγραφέας, γνωστός με το ψευδώνυμο Άλαστος) Ελένη Νικηφόρου, Παναγιώτης Κατσαρώνας, Σέργιος Ρωσσίδης, Λούκας Ορφανίδης κ.ά. χάραξαν με χρυσά γράμματα το όνομα της μικρής σε μέγεθος, αλλά τεράστιας σε ψυχή, Κύπρου στις ένδοξες σελίδες της ισπανικής ιστορίας, μα και της ιστορίας του διεθνούς εργατικού και προοδευτικού δημοκρατικού κινήματος.

Η Δημοκρατική Ισπανία έχασε σε μια άνιση μάχη. Ο Ισπανικός Δημοκρατικός Στρατός ηττήθηκε από ένα ενισχυμένο από τη Γερμανία και την Ιταλία, υπέρτερο στρατιωτικό αντίπαλο, χωρίς, ωστόσο, να θυσιάσει τίποτα από την τιμή, την αξιοπρέπεια και τις ελπίδες της προοδευτικής ανθρωπότητας για ένα καλύτερο κόσμο. Ο Ισπανικός Εμφύλιος Πόλεμος, που ξεκίνησε το 1936, τέλειωσε στις αρχές του 1939 με την επικράτηση των φασιστικών δυνάμεων.

Γύρω στα τέλη του 1938 άρχισαν να αποχωρούν από τα πεδία των μαχών οι Διεθνείς Ταξιαρχίες των Εθελοντών.

Στον ιστορικό αποχαιρετιστήριο λόγο που εκφώνησε από την πόλη προπύργιο της Δημοκρατικής Ισπανίας, Βαρκελώνη, Καταλανίας, την 1η Νοέμβρη 1938, κατά την αποχώρηση των Διεθνών Ταξιαρχιών των αντιφασιστικών εθελοντών, η Βουλευτής του Λαϊκού Μετώπου και κύριος προπαγανδιστής της δημοκρατικής κυβέρνησης της Ισπανίας, Ντολόρες Ιμπαρούρι (γνωστότερη ως Πασιονάρια, «Άνθος του πάθους»), εξήρε τον ενθουσιασμό, τον ηρωϊσμό και τον αλτρουϊσμό των εθελοντών των Διεθνών Ταξιαρχιών, τους οποίους ο λαός της Ισπανίας πάντα θ’ αγκαλιάζει με στοργή και ευγνωμοσύνη.

Ακολουθούν αποσπάσματα από τον αποχαιρετιστήριο λόγο της θρυλικής Πασιονάρια. Απευθύνεται πρώτα στις γυναίκες της Ισπανίας:

«Λάβαρα της Ισπανίας! Χαιρετίστε όλους αυτούς τους ήρωες. Υποκλιθείτε για να τιμήσετε τόσους μάρτυρες! Μανάδες και γυναίκες της Ισπανίας! Όταν τα χρόνια περάσουν και οι πληγές του πολέμου επουλωθούν, όταν η θολή ανάμνηση των θλιβερών αιματηρών ημερών ξεθωριάσει στην παρουσία της ελευθερίας, της ειρήνης και της ευημερίας, όταν τα μίση πάψουν να υπάρχουν και όταν η περηφάνια στην ελεύθερη χώρα μας γίνει κτήμα ισότιμο όλων των Ισπανών, μιλήστε στα παιδιά σας. Πείτε τους γι’ αυτούς τους άνδρες των Διεθνών Ταξιαρχιών. Πείτε τους πως διασχίζοντας θάλασσες και βουνά, περνώντας σύνορα που τα έκλεισαν οι λόγχες και ενώ άγρια πουλιά τους παραμόνευαν, έτοιμα να κομματιάσουν τις σάρκες τους, αυτοί οι άνθρωποι έφτασαν στη χώρα μας σταυροφόροι της ελευθερίας. Τα παράτησαν όλα, τις αγάπες τους, τις πατρίδες τους, τα σπίτια τους και τα καλά τους – πατεράδες, μανάδες, αδελφές, αδελφούς και παιδιά – και ήρθαν και μας είπαν: «Είμαστε εδώ, η υπόθεση της Ισπανίας είναι δική μας, είναι υπόθεση ολόκληρης της προοδευτικής ανθρωπότητας». Σήμερα φεύγουν. Πολλοί απ’ αυτούς, χιλιάδες απ’ αυτούς μένουν εδώ με λίκνο τους την ισπανική γη και όλοι οι Ισπανοί θα τους θυμούνται με το πιο βαθύ αίσθημα.»

Στη συνέχεια, η Πασιονάρια απευθύνεται στους αντιφασίστες μαχητές των Διεθνών Ταξιαρχιών: «Σύντροφοι των Διεθνών Ταξιαρχιών, λόγοι πολιτικοί, αίτια κρατικά, το συμφέρον αυτής της ίδιας της υπόθεσης για την οποία χύσατε το αίμα σας με απεριόριστη γενναιοδωρία, σας στέλνουν τώρα πίσω, μερικούς από σας στην πατρίδα σας, άλλους σε αναγκαστική εξορία. Σήμερα πολλοί αναχωρούν. Χιλιάδες άλλοι μένουν εδώ, θαμμένοι στην ισπανική γη, χαραγμένοι βαθιά στη μνήμη όλων των Ισπανών… Μπορείτε να φύγετε υπερήφανοι. Έχετε γράψει ιστορία. Είσαστε θρύλος. Είσαστε το ηρωϊκό παράδειγμα της δημοκρατικής αλληλεγγύης και του διεθνισμού. Και όταν πάλι βγάλει φύλλα η ελιά της ειρήνης πλεγμένη με τα νικηφόρα δάφνινα στεφάνια της Δημοκρατίας της Ισπανίας, επιστρέψτε. Επιστρέψτε στο πλευρό μας, εδώ θα βρείτε πατρίδα – αυτοί που δεν έχουν πατρίδα ή φίλους, που πρέπει να ζήσουν στερημένοι της φιλίας – όλοι, όλοι θα έχουν τη στοργή και την ευγνωμοσύνη του ισπανικού λαού, που σήμερα και αύριο θα ζητωκραυγάζει με ενθουσιασμό: Ζήτω οι ήρωες των Διεθνών Ταξιαρχιών!»

Οι νεκροί από τον Ισπανικό Εμφύλιο Πόλεμο ήταν πέραν του μισού εκατομμυρίου. Μετά τη λήξη του, 50 χιλιάδες αντιφασίστες οδηγήθηκαν στο εκτελεστικό απόσπασμα και πέραν των 200 χιλιάδων φυλακίστηκαν.

Ψυχή βαθιά για τιμή, δίκιο και πραγματική λευτεριά! Εθελοντές επικών Διεθνών Ταξιαρχιών.

Αθάνατοι φωτίζουν άπλετα τους δρόμους μας!