Πολεμικές Τέχνες της Κύπρου

• Συγγραφέας: Δημήτρης Παυλίδης

Περίληψη βιβλίου

Η ιστορία των Κυπριακών πολεμικών τεχνών ξεκινά από τα πρωτόγονα χρόνια και συγκεκριμένα από τη Λίθινη Εποχή (10.000 π.Χ.), όπου οι πρωτόγονοι άνθρωποι που κατοικούσαν στο νησί κατασκεύαζαν διάφορα εργαλεία από πέτρα (λίθο), τα οποία τους βοηθούσαν να είναι πιο αποδοτικοί στις καθημερινές τους ασχολίες.

Μέσα στα διάφορα εργαλεία, συμπεριλαμβάνονταν και «όπλα» – αιχμηρά αντικείμενα που χρησιμοποιούσαν για να σκοτώνουν ζώα για να τρέφονται, για να προστατεύονται από τα άγρια ζώα όπως επίσης και για να προστατεύονται από άλλους ανθρώπους – κλέφτες και κακοποιούς.

Μετέπειτα, ακολουθεί η παλαιότερη σχέση της Κύπρου με άλλους πολιτισμούς, η οποία ξεκινά από τα προϊστορικά χρόνια, περί το 1400 π.Χ., με την εγκατάσταση των Μυκηναίων στο νησί. Αυτή την περίοδο δημιουργήθηκαν και οι πρώτες πολιτισμικές επιρροές από ξένους λαούς, σε διάφορους τομείς, συμπεριλαμβανομένων και των πολεμικών τεχνών – όπως για παράδειγμα την πάλη, την πυγμαχία και την ξιφομαχία.

Στα χρόνια που ακολούθησαν, η πολιτισμική επιρροή των Ελλήνων εξακολουθεί να εδραιώνεται στην Κύπρο με την δημιουργία των Γυμνασίων σε διάφορες πόλεις και την εισδοχή του Ελληνικού συστήματος εκπαίδευσης το οποίο συμπεριλάμβανε αθλητικά γυμνάσια και πολεμικές τέχνες (π.χ. πάλη, πυγμαχία και Παγκράτιο).

Κατά τη διάρκεια της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, οι Κύπριοι εξακολουθούν να γυμνάζονται και να εκπαιδεύονται στα διάφορα άοπλα και ένοπλα γυμνάσια και παράλληλα λαμβάνουν μέρος στους Ολυμπιακούς και διάφορους άλλους αγώνες που διοργανώνονταν τόσο στην Κύπρο όσο και στο εξωτερικό, στις χώρες της Ρωμαϊκής επικράτειας.

Στη συνέχεια, επήλθε η απολίτιστη και ανέντιμη τροπή που πήραν τα γυμνάσια στη Ρωμαϊκή επικράτεια, αφού συσχετίζονταν πλέον με τις «αιματηρές» Μονομαχίες και στην μετάβαση από τα Ρωμαϊκά στα Βυζαντινά χρόνια, τα γυμνάσια ξεκινούν να περιθωριοποιούνται αλλά συνεχίζονται οι γυμναστικές δραστηριότητες που σχετίζονται με αυτά.

Αυτή την περίοδο, οι Κύπριοι εξακολουθούν να εκπαιδεύονται στις πολεμικές τέχνες και δημιουργούν την πρώτη καταγεγραμμένη Κυπριακή πολεμική τέχνη, με την ονομασία «Πάμμαχον». Συγκεκριμένα, η πολεμική τέχνη των Κυπρίων αναγράφεται στο λεξικό του Ησύχιου που χρονολογείται στον 5^ο αιώνα μ.Χ. ως εξής: «Κυπρία πάλη ἣν ἔνιοι πάμμαχον καλοῦσιν, οἱ δὲ ἀγροῖκον καὶ ἀπάλαιστρον, διὰ τὸ τοὺς ἐν Κύπρῳ ἀτέχνως παλαίειν».

Η πολεμική τέχνη της Κύπρου φαίνεται να επιβιώνει στα μετά-Βυζαντινά χρόνια (1500 μ.Χ.) με την ονομασία «Κλοτσάτα», όπου σύμφωνα με τις ιστορικές αναφορές, ήταν ένα Κυπριακό «αγώνισμα» όπου δύο άντρες στέκονταν ο ένας απέναντι από τον άλλο και αφού έκαναν διάφορα αναπυδητά στο ρυθμό της μουσικής, προσπαθούσαν να χτυπήσουν – να κλωτσήσουν ο ένας τον άλλο.

Μετέπειτα, κατά την διάρκεια της Οθωμανικής κατοχής, οι Κύπριοι βασιζόμενοι στις γνώσεις που είχαν στις Ελληνικές πολεμικές τέχνες της αρχαίας εποχής αλλά και μέσα από τις δικές τους πολεμικές γνώσεις και εμπειρίες, δημιούργησαν τις Κυπριακές πολεμικές τέχνες οι οποίες ονομάστηκαν «αγωνιστικά παιγνίδια» και διατηρήθηκαν μέχρι το τέλος της Οθωμανικής κατοχής. Σύμφωνα με τις καταγραφές που υπάρχουν, τα «αγωνιστικά παιγνίδια» ήταν τα εξής: Πάλληωμα, Πάτσος Κλώτσος, Παίξιμον του Μαχαιριού, Παίξιμον του Δρεπανιού, Τρέξιμο, Ιππασία, Κηρύττιν, Συντροόλα Σαΐτα, Ρίψιμον Πέτρας, Τριάππηδκια, και Διτζίμιν.

Μια «φαινομενική» παύση της ασχολίας των Κυπρίων με τις Κυπριακές πολεμικές τέχνες, μπορεί να θεωρηθεί ότι έγινε υπό την Αγγλική κατοχή στην Κύπρο (1878 – 1960 μ.Χ.), διότι οι κατοχικές αρχές δεν ήθελαν τους Κύπριους να προβάλουν τα πολιτισμικά τους χαρακτηριστικά, κυρίως αυτά που τους συνέδεαν εθνικά με την Ελλάδα.

Ο  λόγος που η παύση αυτή ονομάζεται «φαινομενική», είναι διότι η πολεμική γνώση και τέχνη των Κυπρίων φαίνεται να διασώζεται από τότε μέχρι τις μέρες μας, μέσα από ένα διαφορετικό τρόπο, αυτό του χορού. Οι Κύπριοι φαίνεται να διέσωσαν τις «πολεμικές» τους γνώσεις μέχρι τις μέρες μας, μέσα από την τέχνη του χορού και συγκεκριμένα του «Χορού του Μαχαιριού», του «Χορού του Δρεπανιού» και του «Αντικριστού» (Καρτζιλαμάς).

Περισσότερες πληροφορίες στο βιβλίο «Πολεμικές Τέχνες της Κύπρου» (ISBN 978-9925-7507-1-9) το οποίο είναι το πρώτο στο είδος του, που περιγράφει τις «ξεχασμένες» Κυπριακές πολεμικές τέχνες, τον τρόπο δημιουργίας τους αλλά και την εξέλιξη τους μέχρι τις μέρες μας.

Το βιβλίο είναι διαθέσιμο στα πιο κάτω βιβλιοπωλεία, στην τιμή των €15.

Λευκωσία: Σολώνειο, Πάργα, Ελλάς

Λάρνακα: Πάργα, Academic

Λεμεσό: Κυριάκου (Άγιος Αθανάσιος), Κ.Π. Κυριάκου (Γρίβα Διγενή)

Πάφο: Πάργα

Για online παραγγελίες στο www.parga.com.cy