Οδυσσέας Ανδρούτσος: Ένας από τους πολλούς μεγάλους οπλαρχηγούς του ’21 που έπεσε θύμα των εμφύλιων συγκρούσεων κατά τη διάρκεια της Επανάστασης

Ο Οδυσσέας Ανδρούτσος γεννήθηκε το 1788 (κατά άλλους το 1789) στην Πρέβεζα ή στην Ιθάκη, εξ ού και το όνομα

• Δρ. Αυγουστίνος (Ντίνος) Αυγουστή *

Γονείς του ήταν ο Ανδρέας Βερούσης από τις Λιβανάτες και μητέρα του η Πρεβεζάνα Ακριβή Τσαρλαμπά.

Ο πατέρας του είχε λάβει μέρος στην επανάσταση του Λάμπρου Κατσώνη, συνελήφθη από τους Βενετούς, παραδόθηκε στους Τούρκους και αποκεφαλίστηκε το 1797 στην Κωνσταντινούπολη, με αποτέλεσμα ο Οδυσσέας, να μείνει ορφανός σε ηλικία 8 ετών.

Το 1798, έγινε η Μάχη της Νικόπολης και η καταστροφή της Πρέβεζας  από τον Αλή Πασά Τεπελενλή. Ο μικρός Οδυσσέας και η μητέρα του, κατέφυγαν στη Λευκάδα και διασώθηκαν. Αργότερα η μητέρα του Ανδρούτσο επέστρεψε στην Πρέβεζα, όπου και έζησε μέχρι το 1806.

Τον ίδιο χρόνο ο Αλή Πασάς, ενθυμούμενος την προσωπική φιλία που είχε ο ίδιος με τον πατέρα του Οδυσσέα Ανδρούτσου, τον αναζήτησε και τον πήρε στην αυλή του στα Ιωάννινα. Εκεί ο Οδυσσέας φοίτησε στη στρατιωτική σχολή του πασά των Ιωαννίνων και είχε έναν ταραχώδη βίο, όμως σχεδόν πάντα ο Αλή Πασάς του συγχωρούσε κάθε παράπτωμα, σε ηλικία δεκαπέντε χρονών μάλιστα τον επέλεξε για την προσωπική σωματοφυλακή του και σύντομα κατάφερε να γίνει αρχηγός της προσωπικής φρουράς του.

Το γεγονός ότι μεγάλωσε στην αυλή του Πασά, δεν τον εμπόδισε, αμέσως μετά την έκρηξη της επανάστασης να δώσει όλες τις δυνάμεις του για την απελευθέρωση της πατρίδας από τον τουρκικό ζυγό. Ήδη, από το 1818 είχε μυηθεί στη Φιλική εταιρεία και τον επόμενο χρόνο διορίστηκε δερβέναγας στην Ανατολική Στερεά. Ο Οδυσσέας Ανδρούτσος ήταν ένας από τους πολλούς επιφανέστερους στρατιωτικούς ηγέτες του ’21 που αφιερώθηκε με πάθος στον απελευθερωτικό αγώνα. Πήρε μέρος σε πολλές μάχες. Το αποκορύφωμα των μαχών του Ανδρούτσου ήταν η ηρωική  Μάχη στο Χάνι της Γραβιάς (8 Μαΐου 1821).

Ο Οδυσσέας Ανδρούτσος είναι ένας από τους πολλούς μεγάλους οπλαρχηγούς του ’21 που έπεσε θύμα των εμφύλιων συγκρούσεων κατά τη διάρκεια του Αγώνα. Οι συνεχείς συγκρούσεις του με σημαντικά αμφιλεγόμενα πολιτικά πρόσωπα της εποχής οδήγησαν σε πολλές απόπειρες δολοφονίας εναντίον του. Λίγοι γνωρίζουν ότι ακόμη και στον ίδιο το Νικηταρά είχε προταθεί να δολοφονήσει τον φίλο και συμπολεμιστή του, τον Ανδρούτσο. Κατηγορήθηκε ότι συνεργάστηκε με τους Τούρκους. Επρόκειτο ασφαλώς περί μιας άθλιας σκευωρίας των «κυβερνητικών» Κωλέττη και Μαυροκορδάτου. Φυλακίστηκε στο φρούριο της Ακρόπολης, όπου και δολοφονήθηκε, όπως και πολλοί άλλοι οπλαρχηγοί της Επανάστασης, στις 5 Ιουνίου 1825, από χέρι ελληνικό.

Για πολλά χρόνια οι Έλληνες πίστευαν ότι ο Οδυσσέας Ανδρούτσος αυτοκτόνησε. Η αλήθεια όμως βάραινε τον στρατιώτη Κωνσταντίνο Καλαντζή που τη μοιραία βραδιά φύλαγε σκοπιά στην Ακρόπολη όπου ήταν φυλακισμένος. «Ο Καλαντζής», όπως αφηγείται στην «Μηχανή του χρόνου», ο ιστορικός – εκπαιδευτικός Νίκος Γιαννόπουλος, «αποκάλυψε στον δικηγόρο Σπύρο Φόρτη την Τρίτη μέρα τω Χριστουγέννων του 1863, ύστερα από έντονες και επίμονες πιέσεις του Φόρτη που υποψιάζονταν ότι ο Ανδρούτσος δολοφονήθηκε, τις πραγματικές συνθήκες του θανάτου του». Ο Καλανντζής είχε κρυφτεί και παρακολούθησε όλη τη διαδικασία της εξόντωσης του μεγάλου οπλαρχηγού και αποκάλυψε όλα ονόματα αυτών που συμμετείχαν στη στυγερή δολοφονία και τη κατακρεούργηση του Οδυσσέα.

Αφηγείται ο ιστορικός – εκπαιδευτικός Νίκος Γιαννόπουλος,  στην «μηχανή του Χρόνου»: «Την νύχτα μεταξύ 4^ης προς 5^ης Ιουνίου, ο Παπακώστας Τσαμάλας, ο Μήτρος Τριανταφυλίνας και ο στρατιώτης Θεοχάρης από το Λιδορίκι μετέβησαν στον πύργο άλλαξαν τον Καλαντζή, που ήταν φρουρός τότε, και μπήκαν μέσα στο κελί του Ανδρούτσου. Μόλις μπήκαν στο κελί ο Ανδρούτσος σηκώθηκε, άρχισε να βρίζει τους υποψήφιους δολοφόνος λέγοντας τους: “Ξέρω πολύ καλά ποιοι είστε και γιατί ήρθατε εδώ μέσα, ξέρω πολύ καλά ποιος σας έστειλε, αν μου λύνατε το ένα χέρι θα βλέπατε ποιος είμαι κι εγώ”. Απευθυνόμενος στον Μαμούρη, διερωτήθηκε: “Εσύ μωρέ Γιάννη γιατί”;».

Παρά την εξασθένηση από τη φυλάκιση, επειδή ο Ανδρούτσος ήταν αρκετά χειροδύναμος, δεν μπορούσαν να τον κάνουν καλά. Οι δολοφόνοι χρησιμοποίησαν τη μέθοδο βασανισμού στρίβοντας τα γενετικά του όργανα, πράγμα εξαιρετικά επώδυνο που δεν αφήνει κανένα περιθώριο αντίδρασης. «Κάποιοι αναφέρουν», λέει ο ιστορικός Βασίλης Σπανός, «ότι του συνέθλιψαν τα γεννητικά όργανα με μια πέτρα και με την ίδια την πέτρα τον κτύπησαν παντού στο πρόσωπο, στη μύτη και στο στόμα».

Ξυλοκοπήθηκε, στραγγαλίστηκε και πετάχτηκε από τον Πύργο μπροστά στον Ναό της Απτέρου νίκης. Με τον τρόπο αυτό πίστευαν ότι θα αποκρυβούν τα σημάδια της δολοφονίας. Στην πρώτη ιατροδικαστική έκθεση με βάση τα ευρήματα, γινόταν αναφορά για δολοφονία του Ανδρούτσου πριν τον πετάξουν από την Ακρόπολη. Αυτό δεν άρεσε καθόλου στη διεφθαρμένη αρχή, η οποία παρουσίασε μια καινούργια ιατροδικαστική έκθεση, που ανέφερε ότι η πτώση του Ανδρούτσου από τον βράχο ήταν και η αιτία του θανάτου του.

Ο ηθικός αυτουργός της δολοφονίας του Οδυσσέα Ανδρούτσου ήταν ο Ιωάννης Κωλέττης. Ο φυσικός δολοφόνος του, όμως, ήταν το ίδιο το πρωτοπαλίκαρου του, ο Γιάννης Γκούρας που έμεινε στην ιστορία, όχι για τη γενναιότητα του, αλλά για τη δολοφονία του Καπετάνιου του.

Ο Μακρυγιάννης στα απομνημονεύματα του γράφει για τον τρόπο που προδόθηκε και δολοφονήθηκε το «λιοντάρι της Γραβιάς»: «Του γιόμωσε του Γκούρα ο Κωλέττης λίρες, του γιόμωσε το δισάκι απ’ αυτές και από τα λάφυρα του Νοταρά, του Σισίνη κι αλλονών, τον ίδιο και τον Κατζικοστάθη. Αφού τους έκανε αυτείνη την καλωσύνη ο Κωλέττης, τον πουλημένο άνθρωπο κι άρπαγο τον έκανε αρχηγό να πάγη εναντίον του Δυσσέως… έτζι πάει ο δυστυχής Δυσσέος. Ήρθε τούτες τις μέρες εδώ ο Γκούρας, γιόμωσε το δισάκι του λίρες, επικύρωσε και στην κυβέρνηση άλλες οχτακόσιες χιλιάδες γρόσια, ότι κάνει να λάβει από την κυβέρνηση…».

• Αναπλ. Καθηγητής Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας

Από το Μονάγρι Λεμεσού – a.avgoustis@hotmail.com