Ο κύβος ερρίφθη!
Επιστρέφουμε στην κανονικότητα!
Μια κανονικότητα όμως που καθόλου δεν σημαίνει επιστροφή σε ό,τι ξέραμε πριν την επιδημία.
Διότι το μέλλον παραμένει άδηλο και η κατάσταση θα είναι ρευστή για πολύ ακόμη χρόνο. Είναι φανερό ότι η οικονομία δεν μπορεί να αντέξει χωρίς επιστροφή σε μιας μορφής κανονικότητα. Και είναι κατά κύριο λόγο τα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα που πιέζουν γι΄αυτή την επιστροφή. Και η κοινωνία όμως δεν μπορεί να αντέξει άλλο τον εγκλεισμό. Πάντως, από όσα λένε οι ειδικοί, ούτε σε ένα χρόνο θα υπάρξει επιστροφή σε μια υποφερτή κανονικότητα. Θα υπάρχουν περιοριστικά μέτρα σε πολλές δραστηριότητες, στις κοινωνικές επαφές, στις μετακινήσεις. Οι άνθρωποι θα ζουν με τον φόβο της υποτροπής. Πολλά θα εξαρτηθούν από τον χρόνο που θα χρειαστεί ακόμη για την παραγωγή του εμβολίου.
Υπάρχει αυτή τη στιγμή μια σύγχυση και πολλά αναπάντητα ερωτήματα. Σε όλα αυτά καλείται να απαντήσει η επιστημονική κοινότητα. Μια κοινότητα που παραμένει επίσης διχασμένη. Θα χρειαστούν έρευνες πεδίου για να απαντηθούν πολλά ερωτήματα. Και για να διαλυθούν, όσο γίνεται, οι διάφορες απίθανες θεωρίες συνωμοσιολογίας. Ο φόβος έχει οδηγήσει στην απώλεια της όποιας κριτικής σκέψης επιβίωνε ακόμη από την πλύση εγκεφάλου των διαφόρων κέντρων εξουσίας και του καταναλωτισμού. Αγιοποιείται η εξουσία, αγιοποιούνται πρόσωπα και μετατρέπονται σε εικόνες, αναζητείται στήριξη σε θεωρίες συνωμοσίας. Βεβαίως να αποδοθούν τα εύσημα και στις κυβερνήσεις και στους ειδικούς και σε όσους συμβάλλουν στην αντιμετώπιση της επιδημίας.
Άλλο όμως αυτό και άλλο η αγιοποίηση. Ακούω συζητήσεις σε αγγλοσαξονικά και γαλλικά ραδιοτηλεοπτικά δίκτυα, τις δύο γλώσσες που καταλαβαίνω, και υπάρχει έντονη η ανησυχία αυτής της αποδοχής των όποιων πράξεων της εξουσίας από την κοινωνία χωρίς συζήτηση, ακόμη και από τους ίδιους τους δημοσιογράφους που μεταφέρουν μονοδιάστατα την άποψη της εξουσίας. Υπάρχουν ποσοστά προσβλητικά για τη δημοκρατία, αφού σε κάποιες χώρες η αποδοχή φτάνει και μέχρι 80%! Κριτικές φωνές όμως άρχισαν σιγά-σιγά να ακούονται και που θεωρούν ότι κάτι τέτοιο δεν είναι υγιές για τη δημοκρατία. Και που θέτουν ερωτήματα και για την αντιμετώπιση της επιδημίας αλλά και για τις προηγούμενες ξέφρενες περικοπές που διέλυσαν τα συστήματα υγείας. Επιστροφή στην κανονικότητα σημαίνει επίσης να φύγει ο φόβος που προκαλεί το σύνδρομο υποταγής άνευ όρων.
Εκτός από τις κοινωνικές σχέσεις των ανθρώπων που θα χρειαστεί πολύς χρόνος για να επανέλθουν σε μιας μορφής κανονικότητα, σε δύο τομείς θα δοκιμαστεί η αντοχή των κοινωνιών. Αυτό της οικονομίας πρωταρχικά αλλά και αυτό της κανονικής λειτουργίας του σχολείου με την ευρύτερη έννοια του όρου. Καμιά χώρα δεν είναι αυτάρκης οικονομικά και η αλληλεξάρτηση των οικονομιών καθιστά υποχρεωτική τη συνεργασία για την ομαλή λειτουργία τους, ανεξάρτητα των όσων κηρύττουν κάποιοι για κλειστά σύνορα. Πως θα λειτουργήσουν οι διεθνείς συγκοινωνίες και οι δρόμοι του εμπορίου, οι δρόμοι των συναλλαγών, οι μετακινήσεις εκατομμυρίων ανθρώπων είτε για οικονομικούς λόγους, είτε για τουρισμό; Κλειστά σύνορα σημαίνει οικονομική ασφυξία για πολλές χώρες. Στο θέμα της εκπαίδευσης κάποιοι νομίζουν ότι ανακάλυψαν τον τροχό με την τηλεκπαίδευση. Λησμονούν ότι εκπαίδευση σημαίνει κατά κύριο λόγο δάσκαλο και κοινωνικοποίηση. Δεν υπάρχει εκπαίδευση, ή καλύτερα παιδεία χωρίς δάσκαλο και χωρίς κοινωνικοποίηση. Ο ρόλος της τηλεκπαίδευσης είναι βοηθητικός.
Υπάρχουν βεβαίως και πολλαπλά άλλα προβλήματα που θα προκύψουν την επόμενη μέρα της επιστροφής στην κανονικότητα και που θα πρέπει να αντιμετωπιστούν. Ένα από αυτά θα είναι η τεράστια ανεργία που φαίνεται αναπόφευκτη, ιδίως για χώρες όπως η Ελλάδα και η Κύπρος που έχουν ένα παραγωγικό μοντέλο μονοκαλλιέργειας με μια παρασιτική καχεκτική οικονομία που στηρίζεται στον τουρισμό και εν μέρει την οικοδομή. Η άνοδος του χρέους θα πρέπει επίσης να θεωρείται δεδομένη. Οι κοινωνικές ανισότητες θα εκραγούν και θα συνιστούν ωρολογιακή βόμβα στα θεμέλια του συστήματος. Όλα τα οικονομετρικά μοντέλα δείχνουν ότι η ύφεση σε Ελλάδα και Κύπρο θα είναι βαθύτερη από άλλες χώρες λόγω του παραγωγικού τους μοντέλου. Διότι μετά την οικονομική κρίση και τα μνημόνια αντί να επωφεληθούν της ευκαιρίας να αλλάξουν παραγωγικό μοντέλο επέστρεψαν στα ίδια, αν όχι σε χειρότερα!
Η Ελλάδα θα έχει επίσης να αντιμετωπίσει τη βραδυφλεγή βόμβα του μεταναστευτικού και την μόνιμη τουρκική επιθετικότητα που συνεχίζεται αμείωτη ακόμη και αυτές τις μέρες της επιδημίας. Το ίδιο και η Κύπρος καθώς η Τουρκία συνεχίζει ακάθεκτη τις επιδρομικές της ενέργειες στην κυπριακή ΑΟΖ αλλά και τις παραβιάσεις του εναερίου χώρου της, τις επεμβάσεις στη νεκρή ζώνη και τις απειλές εποικισμού της κλειστής πόλης των Βαρωσίων.
Τέλος μένει να φανεί ποια θα είναι η νέα κανονικότητα των διεθνών σχέσεων. Πολλά θα εξαρτηθούν και από τις αμερικανικές εκλογές του προσεχούς Νοεμβρίου. Και του κατά πόσον οι ΗΠΑ θα συνεχίσουν την ίδια χαώδη εξωτερική πολιτική με μια πιθανή επανεκλογή του Τραμπ. Όσο για την Ευρώπη, μάλλον θα συνεχίσει τον δρόμο της παρακμής που της έχει επιβάλει η Γερμανία και οι ανίκανοι πολιτικοί ηγέτες της. Φαίνεται πως η Κίνα κατά κύριο λόγο και δευτερευόντως η Ρωσία, θα εξέλθουν κερδισμένες από την κρίση με μεγαλύτερη επιρροή στη διαμόρφωση του νέου πλανητικού συστήματος διεθνών σχέσεων.
Υ.Γ. Θα ήθελα να εκφράσω την υποστήριξη και την συμπαράσταση μου στο διευθυντή Σύνταξης του «Φιλελευθέρου» Άριστο Μιχαηλίδη για την αχαρακτήριστη και χαμηλού επιπέδου προσωπική επίθεση που δέχτηκε από τον ευρωβουλευτή Νιαζί Κιζίλγιουρεκ. Ο κ. Κιζίλγιουρεκ έχει φυσικά κάθε δικαίωμα να ασκεί κριτική στον Άριστο Μιχαηλίδη και σε οποιονδήποτε άλλον θέλει αλλά με πολιτικά επιχειρήματα και όχι με προσωπικές επιθέσεις αυτού του επιπέδου που στοχεύουν την ελευθερία της έκφρασης. Το δυστύχημα είναι που δεν στάληκε στις Βρυξέλλες ένας Τουρκοκύπριος με τις καθαρές προοδευτικές και αντικατοχικές θέσεις ενός Σενέρ Λεβέντ.
Αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία και αφορά την ολιγωρία των πολιτικών δυνάμεων του τόπου.
- Πανεπιστημιακός, διευθυντής του Κέντρου Ελληνικών Ερευνών Καναδά-ΚΕΕΚ, συγγραφέας της μυθιστορηματικής τριλογίας ΝΟΜΑΔΑΣ, Αθήνα, Εκδόσεις Βακχικόν, 2017-2019
- E-mail stephanos.constantinides@gmail.com