Η ξαφνική εμφάνιση και η ραγδαία εξάπλωση της πανδημίας του Κορονοϊού καταγράφεται, αδιαμφισβήτητα, ως η σοβαρότερη κρίση μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και έχει αιφνιδιάσει την ανθρωπότητα.
Η πρωτόγνωρη ανάγκη αντιμετώπισης ενός αόρατου και άγνωστου εχθρού έθεσε σε κινητοποίηση την κυπριακή πολιτεία και ανησύχησε τη μεγάλη πλειοψηφία της κυπριακής κοινωνίας.
Παρά τις αναμενόμενες δυσκολίες που εμφανίστηκαν στην διαχείριση της κρίσης, η Κυπριακή Κυβέρνηση ανέλαβε, από την αρχή, την ευθύνη της δυναμικής αντιμετώπισης της πανδημίας και προστασίας, με κάθε τρόπο, του δημοσίου συμφέροντος, χωρίς φόβο των πολιτικών επιπτώσεων.
Με συνεχείς συνεδρίες της διυπουργικής επιτροπής, υπό τον πρόεδρο της Δημοκρατίας, η Κυβέρνηση αποφάσισε τη σταδιακή λήψη σημαντικών μέτρων, μεταξύ των οποίων και ή έκδοση διαταγμάτων από τον Υπουργό Υγείας, μετά από εξουσιοδότηση του Υπουργικού Συμβουλίου. Μερικά από αυτά αφορούν τον περιορισμό της δημόσιας διακίνησης και συνάθροισης των πολιτών, και την αναστολή λειτουργίας των επιχειρήσεων, με σκοπό την αποφυγή διασποράς της πανδημίας στον γενικό πληθυσμό της χώρας.
Τον έλεγχο της εφαρμογής των διαταγμάτων του κράτους ανέλαβε η Κυπριακή Αστυνομία, η οποία διαθέτει ημερησίως, ανά το παγκύπριο, 100-110 πεζές ή εποχούμενες περιπόλους ανά δωδεκάωρο, δηλαδή δύναμη 200-250 ανδρών και γυναικών ανά βάρδια ή 400-500 ημερησίως. Ο αριθμός του διαθέσιμου προσωπικού, για έλεγχο της εφαρμογής των διαταγμάτων, δεν πρέπει να θεωρείται ικανοποιητικός λαμβάνοντας υπ’όψη ότι η δύναμη αυτή αναλογεί, κατά μέσο όρο, σε 66-82 αστυνομικούς ημερησίως, για τις έξι Αστυνομικές Διευθύνσεις των επαρχιών, ή 33-41 αστυνομικούς ανά βάρδια κατά επαρχία.
Αναμφίβολα, οι πολλαπλές επιχειρησιακές υποχρεώσεις της Αστυνομίας και η ανάγκη διάθεσης προσωπικού σε ζωτικές της Μονάδες, όπως η Υπηρεσία Αλλοδαπών και Μετανάστευσης (ΥΑ&Μ), η Υπηρεσία Καταπολέμησης Ναρκωτικών (ΥΚΑΝ), η Μηχανοκίνητη Μονάδα Άμεσης Δράσης (ΜΜΑΔ), η Λιμενική και Ναυτική Αστυνομία (Λ&ΝΑ), η Διεύθυνση Ασφαλείας Αεροδρομίων (ΔΑΣΑ) και η Μονάδα Αεροπορικών Επιχειρήσεων, και η τοποθέτηση προσωπικού στην Κυπριακή Υπηρεσία Πληροφοριών (ΚΥΠ), απορροφά ένα σημαντικό τμήμα της συνολικής δύναμης της Αστυνομίας Κύπρου που ανέρχεται σε 4578 αξιωματικούς, υπαξιωματικούς και αστυφύλακες (οροφή έτους 2020).
Προσεκτική, όμως, ανάλυση του οργανογράμματος της Αστυνομίας, καταδεικνύει την ύπαρξη πληθώρας μη επιχειρησιακών τμημάτων και γραφείων σε όλα τα επίπεδα (Μονάδων, Υπηρεσιών, Διευθύνσεων), με συνεπακόλουθο την καθήλωση σημαντικού μέρους της αστυνομικής δύναμης σε γραφειακά, παρά επιχειρησιακά, καθήκοντα. Αφού, κύρια αποστολή της Αστυνομίας είναι η εσωτερική ασφάλεια του κράτους και η διατήρηση του νόμου και της τάξης στην Κυπριακή Δημοκρατία, θα πρέπει, με τον τερματισμό της κρίσης, και κατόπιν ορθολογιστικής μελέτης, να αναληφθεί σοβαρή προσπάθεια αναδιάρθρωσης των τμημάτων της Αστυνομίας, με επίκεντρο την αναβάθμιση της επιχειρησιακής της ετοιμότητας και τη δραστική μείωση των διαφόρων γραφειακών τμημάτων που δεσμεύουν πολύτιμο προσωπικό σε δευτερεύοντα ή άσχετα, μη αστυνομικά, καθήκοντα.
Επιπλέον, σε περιπτώσεις σοβαρών, μη συμβατικών, κρίσεων, όπως υγειονομικών ή άλλων, ο ρόλος της Αστυνομίας μπορεί να ενισχυθεί από ένστολο προσωπικό άλλων κρατικών ή δημόσιων υπηρεσιών, το οποίο, με ανάλογη εξουσιοδότηση, μπορεί να αναλάβει επικουρικές αποστολές αστυνόμευσης και επιτήρησης της εσωτερικής ασφάλειας. Μετά από σχετική απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου, σημαντικός αριθμός προσωπικού από αυτές τις υπηρεσίες μπορεί να αναλάβει καθήκοντα Επικουρικού Αστυνομικού, για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα.
Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται οι θυροφύλακες του Ταμείου Θύρας του Υπουργείου Εσωτερικών, οι δημοτικοί τροχονόμοι των Δήμων στις πόλεις, η ΕΜΑΚ και τμήμα του προσωπικού της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας (σε μη θερινές περιόδους), οι άνδρες της Στρατονομίας της Εθνικής Φρουράς (σε μη στρατιωτικές κρίσεις), και οι Ομάδες Διασωστών της Πολιτικής Άμυνας (σε ανάλογες περιπτώσεις). Σε αντίθεση με τον υφιστάμενο, υπό κατάργηση, θεσμό των (ένοπλων) Ειδικών Αστυνομικών, ο θεσμός του Επικουρικού Αστυνομικού μπορεί να διαλαμβάνει (μη ένοπλα) καθήκοντα επιτήρησης εσωτερικής ασφάλειας, συμπεριλαμβανόμενου του δικαιώματος ελέγχου πεζών ή επιβατών αυτοκινήτων, και νόμιμης καταγγελίας παραβατών κυβερνητικών διαταγμάτων.
Η δυνητική προσθήκη άλλων 400-500 ένστολων ανδρών και γυναικών, σε αποστολές επιτήρησης της εφαρμογής των κυβερνητικών διαταγμάτων, θα αυξήσει άμεσα τον διαθέσιμο αριθμό προσωπικού στους δρόμους και θα ενισχύσει αποφασιστικά την προσπάθεια της Κυβέρνησης για προστασία του δημοσίου συμφέροντος. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η Πολιτική Άμυνα διαθέτει ημερησίως, για σκοπούς επιτήρησης, μικρό αριθμό εποχούμενων περιπόλων σε όλες τις πόλεις, ενώ προσωπικό της Εθνικής Φρουράς συνδράμει στην επιτήρηση ξενοδοχειακών μονάδων που φιλοξενούν άτομα που βρίσκονται υπό περιορισμό μετά την επιστροφή τους από το εξωτερικό.
Για πρώτη φορά μετά την καταστροφή του 1974 η κυπριακή πολιτεία και κοινωνία καλούνται να διαχειριστούν μια σοβαρή κρίση, εναντίον ενός αόρατου και άγνωστου εχθρού, με διακύβευμα την ανθρώπινη ζωή. Η Κυπριακή Κυβέρνηση, πιθανόν για πρώτη φορά στην πολιτική ζωή του τόπου, και αγνοώντας το πολιτικό κόστος, έλαβε σκληρές αποφάσεις για προστασία του δημοσίου συμφέροντος.
Η αιφνίδια υγειονομική κρίση απέδειξε ότι μικρά κράτη, όπως η Κύπρος, μπορούν να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά σοβαρές απειλές, όταν η πολιτειακή ηγεσία διέπεται από σοβαρότητα και αποφασιστικότητα, ο πληθυσμός κατανοεί την σοβαρότητα της κατάστασης και εφαρμόζει, εκούσια, τις οδηγίες της πολιτείας, και το κράτος διαθέτει από τον καιρό της “ειρήνης” τις απαιτούμενες δυνατότητες και τον ανάλογο σχεδιασμό για αντιμετώπιση πιθανών απειλών.
- Ο Δρ Πέτρος Σαββίδης είναι επίτιμος ερευνητής στο Κέντρο Μελετών Ασφάλειας και Πληροφοριών του Πανεπιστημίου του Μπάκινχαμ στο Ηνωμένο Βασίλειο.