Η κρίση με την επιδημία βαθαίνει καθημερινά. Χτυπά αλύπητα μετά την Ιταλία, την Ισπανία, τη Γαλλία, τη Βρετανία και τις ΗΠΑ.
Γίνεται πια καθαρό ότι θα διαρκέσει πολύ περισσότερο χρόνο απ΄ό,τι υπολογιζόταν στην αρχή της εμφάνισης της.
Ο επίλογος φαίνεται να είναι ακόμη μακριά. Και μιλάμε μονάχα για τον επίλογο της ανθρώπινης τραγωδίας που βλέπουμε τη στιγμή που σύρονται αυτές οι γραμμές στην Ισπανία, την Ιταλία, τη Γαλλία, τη Βρετανία, τις ΗΠΑ και ίσως αύριο αλλού.
Γιατί ο επίλογος της κοινωνικής, οικονομικής και πολιτισμικής καταστροφής θα γραφτεί ακόμη πολύ πιο ύστερα, ίσως και μετά από χρόνια. Είναι σίγουρα νωρίς για μια σωστή αποτίμηση της κατάστασης και αυτό που προέχει αυτή την ώρα είναι να μη χάνονται ζωές. Αυτό που εντυπωσιάζει είναι η αδυναμία των συστημάτων υγείας να αντέξουν την πίεση. Σε σημείο τραγικό που να γίνεται επιλογή αυτών που θα ζήσουν και αυτών που θα αφεθούν στην τύχη τους. Βεβαίως αυτό εξηγείται εν μέρει από την έκταση της επιδημίας αλλά ο κύριος λόγος έχει να κάνει με την αποδόμηση τους που έγινε τα προηγούμενα χρόνια με τις τεράστιες περικοπές που επιβλήθηκαν από τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές. Εξάλλου οι ίδιες πολιτικές απογύμνωσαν πολλές χώρες από ουσιώδεις βιομηχανίες παραγωγής καθότι η παραγωγή μεταφέρθηκε σε χώρες με φτηνά εργατικά χέρια. Κάπως έτσι η Ευρώπη, αλλά ακόμη και οι ΗΠΑ, βρέθηκαν εξαρτημένες από την Ασία και ειδικά από την Κίνα για την προμήθεια ιατρικού υλικού άμεσης ανάγκης.
Όλα τα κράτη υποχρεώθηκαν ξαφνικά να εφαρμόσουν κεϋνσιανές πολιτικές με επενδύσεις δισεκατομμυρίων στις άμεσες δομές της οικονομίας και στον τομέα της υγείας. Το ερώτημα είναι πόσο θα αντέξουν αυτές οι πολιτικές μετά την κρίση. Επιπλέον μέσα σε όλη αυτή την αναμπουμπούλα φαίνεται ότι πολλά δισεκατομμύρια θα πάνε στις τράπεζες και τις πολυεθνικές, είτε ως πακέτα στήριξης είτε ως φοροαπαλλαγές. Με τον πανικό που επικρατεί κανένας δεν θα το προσέξει, ή αν το προσέξει δεν θα τολμήσει να μιλήσει. Για να μπορέσουν να λειτουργήσουν κεϋσιανές πολιτικές, τουτέστιν ένα κοινωνικό κράτος, θα χρειαστεί να εθνικοποιηθούν κάποιοι στρατηγικοί τομείς της οικονομίας που ο νεοφιλελευθερισμός α λα Θάτσερ και Ρήγκαν παρέδωσαν από την δεκαετία του 1980 και μετά στον ιδιωτικό τομέα.
Με την κρίση να βρίσκεται σε πλήρη ανάπτυξη , η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αποσυντονιστεί και ο σώζων εαυτόν σωθήτω. Η αποτυχία της Ευρώπης είναι η Γερμανία και η ανικανότητα της Μέρκελ. Και φυσικά η δουλικότητα των Νότιων-των Γαλλων συμπεριλαμβανομένων-που δεν τολμούν να αντισταθούν στο Βερολίνο και τους Βόρειους συμμάχους του. Για τη γερμανική προτεσταντική ηθική, η υγεία των τραπεζών μετράει περισσότερο από τη ζωή των δουλοπαροίκων του Νότου. Το Βερολίνο και οι σύμμαχοι του αρνούνται την έκδοση ευρωομολόγου κάτι που θα ανακούφιζε τις περισσότερο πληγείσες χώρες. Όσο για τις ΗΠΑ περιχαρακώθηκαν στον εαυτό τους με τον Τραμπ να επιδίδεται σε κάθε είδους ακροβασίες. Μένει να φανεί αν πραγματικά η Κίνα έχει καταφέρει να εξέλθει από το τούνελ.
Υπάρχουν και οι χώρες που αποτελούν γκρίζα ζώνη επειδή οι πληροφορίες που διαθέτουμε γι΄αυτές είναι ελεγχόμενες και περιορισμένες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα επί του προκειμένου είναι η Τουρκία. Μια ένδειξη ότι τα πράγματα εξελίσσονται άσχημα σε αυτή τη χώρα είναι το γεγονός ότι ο Ερντογάν αποφάσισε να ανοίξει τις φυλακές και να αφήσει ελεύθερους σαράντα χιλιάδες κρατούμενους.
Η Ελλάδα και η Κύπρος, υπάρχει η ελπίδα, αν τα μέτρα που πήραν δεν χαλαρώσουν, να αποφύγουν ενδεχομένως την απώλεια μεγάλου αριθμών ζωών. Θα είναι κάτι πολύ θετικό, δεδομένης της οικονομικής ζημιάς που θα υποστούν με την καταστροφή του τουρισμού που μάλλον δεν θα αποφευχθεί για τη χρονιά αυτή. Ασφαλώς δε θα πρέπει να αρχίσουν να επαναπροσδιορίζουν το παραγωγικό τους μοντέλο μονοκαλλιέργειας που βασίζεται στον τουρισμό και μερικώς, ειδικά στην Κύπρο, στην οικοδομή.
Την ίδια ώρα και στις δύο χώρες έκανε την εμφάνιση της η πολιτική επικοινωνιακή «φιλανθρωπία» των κυβερνώντων! Δεν θα χειροκροτήσω ούτε τον Μητσοτάκη στην Αθήνα ούτε τους “συναγωνιστές” του στη Λευκωσία για την “φιλανθρωπική” προσφορά μέρους της βουλευτικής αντιμισθίας τους για την αντιμετώπιση της παρούσας κρίσης. Δεν μπορούν να εξαγοράσουν με αυτού του είδους την επικοινωνιακή πολιτική τις ευθύνες τους για τα χάλια του συστήματος υγείας που οδήγησαν σε διάλυση, ούτε και την αποδόμηση του κοινωνικού κράτους. Ακόμη και τώρα, με όλη αυτή την κρίση, ο Μητσοτάκης έδωσε 30 εκατομμύρια στον ιδιωτικό τομέα για τα τέστ κορωνοϊού και αρνήθηκε την δωρεάν προσφορά των εργαστηρίων ελληνικών πανεπιστημίων. Θα μπορούσε ασφαλώς να επενδύσει σε αυτά, στο δημόσιο τομέα δηλαδή, τα 30 εκατομμύρια.
Επιπλέον θα μπορούσαν οι βουλευτές, αν ήθελαν να προσφέρουν πράγματι, να κάνουν μόνιμες περικοπές στους μισθούς, τις λιμουζίνες και τα πολλαπλά προνόμια τους, την ώρα που ζητούν θυσίες από τον απλό πολίτη.
Να δώσω το παράδειγμα του Προέδρου της Κυπριακής Βουλής που προσφέρει μισθούς δύο μηνών. Γιατί δεν αποποιείται με μια νομοθετική πράξη που θα ισχύει και για τους επόμενους στην ίδια θέση, μερικά από τα πολλαπλά προνόμια που θα έχει μετά τη λήξη της θητείας του και που περιλαμβάνουν σύνταξη, αστυνομική φρουρά, λιμουζίνα, έξοδα γραφείου και γραμματείας; Ούτε στις πιο πλούσιες χώρες του κόσμου δεν υπάρχουν αυτού του είδους τα προνόμια.
Δεν είμαι κατά της καλώς νοούμενης φιλανθρωπίας, ειδικά σε δύσκολες στιγμές όπως αυτές που περνούν οι σημερινές κοινωνίες, αλλά εναντίον αυτής που έχει επικοινωνιακό χαρακτήρα και αποβλέπει στην αποκόμιση πολιτικών ή άλλων κερδών. Και αυτό δεν αφορά μόνο τους πολιτικούς αλλά και τις μεγάλες επιχειρήσεις, τις μεγάλες περιουσίες που φοροδιαφεύγουν και έρχονται στη συνέχεια να εξαγοράσουν τα αμαρτήματα τους με τη «φιλανθρωπία».
Επιπλέον θεωρώ ότι οι κοινωνικές ανάγκες και η στήριξη των φτωχότερων κοινωνικών στρωμάτων σε μια κοινωνία αντιμετωπίζεται από το κράτος με τη δίκαιη κατανομή των βαρών. Η όποια φιλανθρωπία θα πρέπει να έρχεται ως επικουρική, συνέχεια της ενίσχυσης ενός δίκαιου κοινωνικού κράτους και όχι ως άλλοθι για την αντικοινωνική πολιτική του.
- Πανεπιστημιακός, διευθυντής του Κέντρου Ελληνικών Ερευνών Καναδά-ΚΕΕΚ, συγγραφέας της μυθιστορηματικής τριλογίας ΝΟΜΑΔΑΣ, Αθήνα, Εκδόσεις Βακχικόν, 2017-2019
- E-mail stephanos.constantinides@gmail.com