Δεν μπορείς να είσαι Διδάσκαλος – Δάσκαλος αν δεν το αγαπάς!
Η σημασία των Γραμμάτων στη λέξη Διδάσκαλος, κατά τον Κώδικα της Ελληνικής μας Γλώσσας, όπως τον συνέλαβε και τον κατέγραψε ο Δρ Θεολόγος Σημαιοφόρος διά της συλλαβής είναι: ΔΙ = σημαίνεται ἡ δύναμις, ἡ οποία ακαύστως λίγο-λίγο τροφοδοτείται και τροφοδοτεί. ΔΑ = διά δυνάμεως ορχικός. Σ = σε έσω χηρών. ΚΑ = εδώ κάτω. Λος = το φώς, σε ορισμένο χώρον – σώμα.
Με την καθιέρωση της δημοτικής γλώσσας, η λέξη διδάσκαλος, όπως και άλλες πολλές λέξεις έχει συντμηθεί . Όχι όμως και η δύναμη (ΔΙ) που πρέπει να διακρίνει κάθε δάσκαλο σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης.
Ο Καζαντζάκης υποστηρίζει ότι ιδανικός δάσκαλος είναι εκείνος που γίνεται γέφυρα για να περάσει αντίπερα ο μαθητής του.
Κι όταν καταφέρει να διευκολύνει το πέρασμα, αφήνεται χαρούμενα να γκρεμιστεί, ενθαρρύνοντας τον να φτιάξει δικές του γέφυρες. Επιτυχημένος λέει ο μεγάλος Έλληνας συγγραφέας, δημοσιογράφος, πολιτικός, μουσικός, ποιητής και φιλόσοφος, είναι εκείνος ο δάσκαλος πού έκανε με το έργο του τόσο ώριμο τον μαθητή του, ώστε εκείνος να μην τον χρειάζεται πια. Με άλλα λόγια ο θρίαμβος του δασκάλου είναι να κάνει τον νέο άνθρωπο έντιμο, αυθύπαρκτο, δοτικό και ανεξάρτητο. Και για να πετύχει όλα τα παραπάνω απαραίτητη προϋπόθεση είναι να διδάσκει δια του παραδείγματος.
Τι είναι αλήθεια αυτό που κάνει έναν δάσκαλο σπουδαίο στην αποστολή (όχι εργασία) του; Τι είναι αυτό που άλλους δασκάλους τους κάνει ξεχωριστούς και άλλους να περνούν εντελώς απαρατήρητοι, ενίοτε και επικίνδυνους! Σύμφωνα με τον συγγραφέα και εκπαιδευτικό Todd Whitaker, η διαφορά ανάμεσα σε έναν πολύ καλό δάσκαλο και σε έναν μέτριο έως κακό συνάδελφό του δεν έγκειται τόσο στις γνώσεις του, αλλά στο πώς στέκεται μέσα στην αίθουσα διδασκαλίας. Τι ακριβώς βλέπει ένας σωστός δάσκαλος όταν στρέφει το βλέμμα προς τους διδασκόμενους; Σε ποιά σημεία επικεντρώνει την προσοχή του; Πώς κατανέμει το χρόνο και την ενέργειά του; Με τι γνώμονα λαμβάνει τις αποφάσεις του; Δεν υπάρχει μια συγκεκριμένη απάντηση σε όλα αυτά τα ερωτήματα. Αν υπήρχε, σίγουρα θα την είχαμε βρει.
‘Η εκπαίδευση γενικά είναι μια δύσκολη, πολυσχιδής και πολύπλοκη διαδικασία, και το ίδιο ισχύει ειδικότερα και για τη σχολική διδασκαλία. Μπορούμε ωστόσο να διδαχθούμε κάποια πράγματα από τους μεγάλους δασκάλους. Μπορούμε να πάρουμε μια ιδέα ως προς το πόσο καλοί είμαστε εμείς οι ίδιοι ως εκπαιδευτικοί. Το πιο σημαντικό, μπορούμε να διευρύνουμε τις γνώσεις και ικανότητές μας. Ο Todd Whitaker (εκπαιδευτικός, σύμβουλος και καθηγητής) λέει: Το καλύτερο πράγμα για τη διδασκαλία έχει σημασία, το πιο δύσκολο πράγμα για τη διδασκαλία είναι ότι έχει σημασία καθημερινά.
Όπως γράφει ο Ε. Παπανούτσος, στο δάσκαλο πού έχει αμφίβολο ήθος, εμπαθή και διαστρεμμένο χαρακτήρα, πως να παραδώσουμε το παιδί μας να το μορφώσει; Σ’ αυτόν (καθώς λέγει ό Πλάτων στο περίφημο προοίμιο του “Πρωταγόρα” με το στόμα του Σωκράτη) πάμε και δίνουμε όχι το σώμα, αλλά την ψυχή μας. Είναι λοιπόν δυνατόν να αδιαφορήσουμε για τον ψυχικό του κόσμο, για το ποιόν της προσωπικότητάς του; – Μα είναι λαμπρός μαθηματικός, εξαίρετος φιλόλογος, θαυμάσιος γυμναστής… Παρ’ όλες όμως αυτές τις ιδιότητες του μπορεί να μην είναι «άνθρωπος» στις ηθικές διαστάσεις του, οπότε κάνει για ερευνητής, για συγγραφέας, για οτιδήποτε άλλο, άλλα δεν κάνει για δάσκαλος. Γιατί για να είσαι σωστός δάσκαλος απαιτείται κάτι πιο πέρα από τα προσόντα αυτά, χρειάζεται μεγαλείο ψυχής, χρειάζεται αρετή.
Φυσιογνωμία σπουδαίου δασκάλου έχει εκείνος πού παραμένοντας ενήλικος, με τα νέα παιδιά πού έρχονται στα χέρια του, γίνεται ένα με αυτά. Παιδί, παιχνίδι, παιδεία είναι τρεις λέξεις αλληλένδετες. Ο αληθινός δάσκαλος ενηλικιώνεται παραμένοντας παιδί στην ψυχή άνθρωπος δηλαδή αγνός και χαμογελαστός. Οι φιλόσοφοι στην αρχαία Ελλάδα, που είχαν αντιληφτεί πλήρως τη σημασία του παιχνιδιού στην κοινωνικοποίηση, στη διαμόρφωση και στη μάθηση του παιδιού επιδοκίμαζαν την χρησιμότητά του και μάλιστα ο Πλάτων έλεγε: ‘’ Έλληνες αεί παίδες εστέ ’’, Έλληνες μείνετε παιδιά για πάντα…
Κλασικό και απαράμιλλο υπόδειγμα διδασκάλου απ’ αυτή την άποψη θα παραμείνει ο Σωκράτης (όπως μας τον παρουσιάζουν τα κείμενα των μαθητών του, του Πλάτωνα και του Ξενοφώντα). Αυτός – έλεγε στους νέους πού ζητούσαν τα φώτα του – δεν ξέρει τίποτα και όπως ή μητέρα του, ή Φαιναρέτη ή μαμή, ξεγεννούσε τις επίτοκες μητέρες, δεν γεννούσε τα παιδιά πού έφερνε στον κόσμο, το μόνο πού μπορούσε κι εκείνος να τούς προσφέρει, είναι να τούς παρασταθεί στον πνευματικό τοκετό, για να γεννήσουν υγιείς Ιδέες, όχι ανάπηρα πλάσματα.
Για τον επίλογο άφησα τον Ακαδημαϊκό δάσκαλο και τα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα τα οποία αποτελούν το τελευταίο πέρασμα πριν την ένταξη των νέων στην αγορά εργασίας. Η Ανώτατη Εκπαίδευση, με βάση το Ελληνικό Σύνταγμα, παρέχεται αποκλειστικά από ιδρύματα που αποτελούν νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου με πλήρη αυτοδιοίκηση (στην Κύπρο λειτουργούν και ιδιωτικά μη κερδοσκοπικού -με δίδακτρα και χωρίς εισαγωγικές εξετάσεις- Πανεπιστήμια).
Ο Ακαδημαϊκός δάσκαλος, εκτός όλων των παραπάνω, έχει υποχρέωση να εκφράζει δημοκρατικά την άποψη του και να έχει ανοικτό – διαρκή διάλογο με το πανεπιστήμιο και την κοινωνία. Διαφορετικά δεν είναι κατάλληλος για Ακαδημαϊκός Δάσκαλος. Η γνώση δεν έχει καμιά απολύτως αξία αν δεν συμπληρώνεται με την εντιμότητα, την αγάπη, την πραότητα, την καλοσύνη, την ευγένεια, την δημοκρατικότητα και τη Σοφία του Ακαδημαϊκού Δάσκαλου. Γιατί, όπως μας πολύ εύστοχα επισημαίνει ο Ρήγας Φεραίος: «Όποιος ελεύθερα συλλογάται, συλλογάται καλά».
Ο Ρήγας Φεραίος που στα δίκαια του ανθρώπου γράφει επίσης: «Εκ των γραμμάτων γεννάται η προκοπή με την οποίαν λάμπουν τα ελεύθερα έθνη».
- Αναπλ. Καθηγητής Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
Από το Μονάγρι Λεμεσού – a.avgoustis@hotmail.com