Δάφνης Σ. Παναγίδης (1929-2019)
Μάθαμε αργά ψες (5 Φεβρουαρίου 2019) τον θάνατο του Δάφνη Σ. Παναγίδη, αγωνιστή της ΕΟΚΑ, πρώην βουλευτή Λεμεσού, που έζησε τα τελευταία χρόνια αποτραβηγμένος από τα «κοινά», αλλά με ευαισθησίες για τον άνθρωπο, τον τόπο και το περιβάλλον.
Ο Δάφνης (όπως επέμενε να «αποκαταστήσει» τα τελευταία χρόνια το καθαρευουσιάνικο Δάφνις της δημόσιας ζωής του) ήταν γιος του παπαΣολομώντος Παναγίδη (1893-1964), μιας μεγάλης μορφής του περασμένου αιώνα, διαπρεπούς απόφοιτου του Ιεροδιδασκαλείου Λάρνακας, σπουδαίου κληρικού, κοινωνικού οραματιστή και εργάτη, που άφησε εποχή με το σημαντικό πνευματικό του έργο στη Λεμεσό κηρύσσοντας, παράλληλα, ένα ιδιότυπο και μοναδικό για την Κύπρο «χριστιανοσοσιαλισμό».
Όταν ξεκίνησε ο αγώνας της ΕΟΚΑ, ο Δάφνης ήταν από τους «μεγάλους» σε ηλικία αγωνιστές, καθώς ήταν 26 χρονών (γεννήθηκε το 1929 στο Καλό Χωριό Λεμεσού) και έγγαμος (η γυναίκα του Μαρούλα, πρόσφερε επίσης μεγάλες υπηρεσίες στην ΕΟΚΑ, ως σύνδεσμος της οργάνωσης). Μαζί με τον κατοπινό τομεάρχη Λεμεσού, Δήμο Χατζημιλτή («Εωσφόρο»), και τον Μανώλη Σαββίδη, που ανέλαβε τη Νεολαία, ήταν οι πρωτεργάτες της στελέχωσης της ΕΟΚΑ στη Λεμεσό.
Όταν ο αρχηγός της ΕΟΚΑ, Γ. Γρίβας, αποφάσισε να εγκατασταθεί στη Λεμεσό, τον Ιούνιο του 1956, φιλοξενήθηκε στο σπίτι του Δάφνη και της Μαρούλας Παναγίδη και εκεί έμεινε για ένα τρίμηνο, μέχρι να το εγκαταλείψει ως πολυσύχναστο και να «μετακομίσει» στις 14 Σεπτεμβρίου 1956 στη γειτονική αγροικία, που νοικιάστηκε για τους Μάριο και την Έλλη Χριστοδουλίδη.
Τον Νοέμβριο του 1956 ο Δάφνης Παναγίδης συνελήφθη από τους Βρετανούς. Κρατήθηκε για εφτά βδομάδες στην Ομορφίτα όπου βασανίστηκε άγρια από τις ανακριτικές αρχές της Αυτής Μεγαλειότητος. Όπως αφηγήθηκε αργότερα ο ίδιος: «Πέρασα εφιαλτικές στιγμές στις πολύωρες και εξαντλητικές ανακρίσεις με τη σκέψη ότι κάτω από βασανιστήρια ή και ενέσεις φαρμάκων θα μπορούσα να πω: “Ναι, ο Γρίβας είναι στη Λεμεσό! Πηγαίνετε στο σπίτι του Μάριου Χριστοδουλίδη.”»
Μετά την ανεξαρτησία εκλέχθηκε βουλευτής Λεμεσού με το «Πατριωτικό Μέτωπο», στις επαναληπτικές εκλογές, μετά την υπουργοποίηση του συναγωνιστή του, Ανδρέα Παπαδόπουλου. Διετέλεσε έξι χρόνια βουλευτής (1960-1966).
Φανατικός οικολόγος και αντισυμβατικός από τον χαρακτήρα του, αναμείχθηκε σε πολλές προσπάθειες των τελευταίων δεκαετιών για την προστασία του περιβάλλοντος και ήταν στέλεχος του Οικολογικού Κινήματος στην Κύπρο. Αγαπούσε ιδιαίτερα τη γη και τη φύση, καθώς είχε σπουδάσει λαχανοκομία, κηπουρική και γεωργική μηχανική. Οι τελευταίες δημόσιες παρεμβάσεις του ήταν δυο κείμενά του, γραμμένα με έντονο θυμό, που δημοσιεύθηκαν στις εφημερίδες πριν από μερικούς μήνες, όταν υπογράφτηκε η ληξιαρχική πράξη θανάτου του Συνεργατισμού. Έγραψε πικρά λόγια, που εκφράζουν την απογοήτευση ενός ανθρώπου που αγωνίστηκε για την ελευθερία του τόπου του, από τις σημερινές εξελίξεις: «(…) Όταν οι Άγγλοι έλεγαν ότι οι Κύπριοι δεν είναι ακόμα ώριμοι για να κάμουν δικό του κράτος, εμείς γελούσαμε. Εναπόκειται πλέον σε μας να τους διαψεύσουμε!»
Ο Δάφνης Παναγίδης ήταν ένας άνθρωπος με ιδιαίτερη αίσθηση του χιούμορ, προσηνής και αγαπητός στην παρέα, ως εξαιρετικός αφηγητής. Ανταμώσαμε τελευταία φορά στη Λεμεσό, πριν από μερικούς μήνες, στους χώρους της Καθολικής, στην παρουσίαση του βιβλίου με τις αναμνήσεις του Δήμου Χατζημιλτή, που επιμελήθηκε και εξέδωσε η Νίνα Χατζημιλτή. Εκεί μίλησε, με πρόδηλη συγκίνηση για τον αγαπημένο του συναγωνιστή, τον «Εωσφόρο» της ΕΟΚΑ. Στη συνηθισμένη μου γκρίνια για να γράψει το βιβλίο του, που χρωστούσε εδώ και χρόνια με τις δικές του Αναμνήσεις από την ΕΟΚΑ και τα πρώτα χρόνια της Δημοκρατίας, μου φάνηκε πιο αποφασιστικός από ποτέ. Δεν πρόλαβε…
Πριν από δέκα χρόνια, τον Οκτώβριο του 2009, ο Δάφνης Σ. Παναγίδης μίλησε σε ένα συνέδριο που οργανώσαμε για το Επικοινωνιακό Σύστημα του Απελευθερωτικού Αγώνα της ΕΟΚΑ. Δεν μίλησε απλώς, αλλά έκλεψε την παράσταση με το χιούμορ του και τα εύθυμα περιστατικά που αφηγήθηκε με τον δικό του μοναδικό τρόπο. (Ακόμη και για δυο χαστούκια «τα πιο βαρετά που δέχτηκε στη ζωή του», από τον Γ. Γρίβα-Διγενή, μέσα στο ίδιο του το σπίτι, όταν ο αρχηγός της ΕΟΚΑ θεώρησε πως καθυστερούσε η μετακόμισή του στο νέο κρησφύγετο…)
Από εκείνο το συνέδριο, αποσπώ ένα απόσπασμα από την αφήγηση του Δάφνη Παναγίδη:
«Μέχρι το βράδυ της 14ης Σεπτεμβρίου [1956], όταν ο Αρχηγός μετακόμισε στο νέο του κρησφύγετο μοιραστήκαμε μαζί στιγμές ευχάριστες, στιγμές αγωνίας, στιγμές ανάμικτες από συναισθήματα χαράς και λύπης, ανάλογα με τις ειδήσεις που περιμέναμε με αγωνία να ακούσομε από το ραδιόφωνο ή και από τις εκθέσεις των τομεαρχών.
Δεν πέρασε πολύς καιρός και ο Διγενής διαπίστωσε ότι το σπίτι μου ήταν πολυσύχναστο. Όχι μόνο συναγωνιστές μου περνούσαν συχνά για θέματα της Οργάνωσης, αλλά και πελάτες μου από όλη την Κύπρο, πολλές φορές και Τουρκοκύπριοι.
Μεταξύ εκείνων που έρχονταν συχνά για να δώσουν αναφορά ήταν και ο Πασιη-Κωστής [ο υψηλόβαθμος Αστυνομικός Κώστας Ευσταθίου, πιστός και πολύτιμος συνεργάτης της ΕΟΚΑ, ο οποίος μετέφερε με το αυτοκίνητό του τον Γ. Γρίβα στη Λεμεσό, τον Ιούνιο του 1956 από το Τρόοδος, χωρίς όμως, για λόγους συνωμοτικότητας, να γνωρίζει το κρησφύγετο]. Ο Διγενής με διέταξε να βγάλω μια τρύπα στον ξύλινο τοίχο της αποθήκης όπου περνούσε τις περισσότερες ώρες της ημέρας με τον Αντώνη Γεωργιάδη, για να βλέπει και να παρακολουθεί τι γίνεται.
«Άκουσε», μου λέει ένα πρωί, «όταν έρχεται ο Πασιη-Κωστής, να τον τραβάς εδώ κοντά για να ακούω τις κουβέντες του.» Ο Πασιη-Κωστής ήταν πολύ περιγραφικός στις κουβέντες του τις οποίες εμπλούτιζε με ιστορίες και ανέκδοτα από τη ζωή του στην Αστυνομία. Για τον Διγενή οι επισκέψεις του Πασιη-Κωστή ήταν πραγματική ψυχαγωγία.»…
Ώρα σου καλή, Δάφνη! Και είμαι σίγουρος ότι και εκεί που θα πας, θα συνεχίσεις να λες συναρπαστικές και εύθυμες ιστορίες…