Οι Εσταυρωμένοι Καταδρομείς

Ο Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Παγκύπριου Συνδέσμου Εφέδρων Καταδρομέων Μάκης Οικονομίδης, κληθείς από λειτουργούς των μέσων ευρύτερης ενημέρωσης να σχολιάσει την περίπτωση των είκοσι κληρωτών καταδρομέων που έπεσαν ευρισκόμενοι σε διατεταγμένη υπηρεσία, ανέφερε τ’ ακόλουθα:

Στο πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου συμμετείχε το σύνολο, σχεδόν, της Εθνικής Φρουράς (Πυροβολικό, Τεθωρακισμένα, Πεζικό, Διαβιβάσεις, ΣΕΑΠ, Ναυτικό, Αεροπορία, ΣΕΜ, Καταδρομείς κ.τ.λ.) και η ΕΛΔΥΚ.

Μήπως οι στρατευμένοι νέοι της Κύπρου κατά την εποχή εκείνη ήταν στο σύνολό τους πραξικοπηματίες;

Οι είκοσι καταδρομείς που έπεσαν τη 15η Ιουλίου 1974, μεταξύ άλλων εθνοφρουρών, ήταν άπαντες κληρωτοί στρατιώτες, υπηρετώντας τη θητεία τους με βάση τη μέχρι σήμερα ισχύουσα περί Εθνικής Φρουράς νομοθεσία (αρ. 130 του 1964). Οι μανάδες, ως εκ τούτου, εμπιστεύτηκαν τα βλαστάρια τους στην τότε ηγεσία της Εθνικής Φρουράς, η οποία ήτο παντελώς και κατά νόμο υπεύθυνη γι’ αυτά.

Κατά την εποχή εκείνη, ως επί το πλείστον, υπηρετούσαν στους Λόχους Ορεινών Καταδρομών τα παιδιά της αγροτιάς και του πρόωρου εργατικού μόχθου, υποβαλλόμενα σε υπέρμετρη καταπόνηση και άφατη δοκιμασία κατά τη διάρκεια της θητείας τους, στα Κέντρα Εκπαίδευσης των Μονάδων Καταδρομών.

Τόσο ο Υπουργός Άμυνας της κυβέρνησης Βασιλείου (κ. Α. Αλωνεύτης), όσο και ο Υπουργός Άμυνας της κυβέρνησης Κληρίδη (κ. Σ. Χάσικος), μετά από έρευνα κατέληξαν στο συμπέρασμα πως ‘‘ …οι έφηβοι και οι νέοι που έπεφταν και από τις δύο μεριές είναι εξίσου ήρωες γιατί μέσα στην νεανική τους ζέση είτε πίστευαν πως πολεμούσαν για ιδανικά είτε υπάκουαν σε διαταγές…’’(Α. Αλωνεύτης, 10.1.1993) και ‘‘…έπεσαν σε διατεταγμένη υπηρεσία … η αντίληψη πως θα μπορούσαν να επιδείξουν ανυπακοή και να αρνηθούν τη συμμετοχή τους σε αποστολές τις οποίες οι ίδιοι θα έκριναν ως παράνομες, θεωρητικά είναι ορθή, κάτω όμως από τις συνθήκες που επικρατούσαν στην Κύπρο και ιδιαίτερα στην Εθνική Φρουρά την περίοδο του 74, κάτι τέτοιο ήταν σχεδόν αδύνατο…’’(Σ. Χάσικος, 14.7.2002).

Στις Μονάδες Καταδρομών, τον Ιούλιο 1974 υπηρετούσαν χίλιοι περίπου κληρωτοί καταδρομείς. Τα γεγονότα που είχαν επισυμβεί κατά τις αποφράδες εκείνες μέρες, με κάθε λεπτομέρεια, είναι σε θέση τα πρόσωπα αυτά να τα γνωρίζουν καλύτερα από οποιονδήποτε άλλον. Και ουδέν κρυπτόν υπό τον ήλιον.

Τα πραξικοπήματα σ’ όλο τον κόσμο διενεργούνται, κατά κανόνα, από ανώτατους στρατιωτικούς, με τη χρησιμοποίηση δυστυχώς, για ευνόητους λόγους, των εν θητεία υπηρετούντων. Είμαστε πεπεισμένοι, γιατί έχουμε ιδίαν γνώση, πως τη 15η Ιουλίου 1974 οι ευρισκόμενοι εντός των στρατοπέδων εθνοφρουροί, υπό τις διαταγές και την αυστηρή εποπτεία των μονίμων αξιωματικών της χούντας, είχαν ολιγότερες πιθανότητες και ευκαιρίες αντίδρασης από εκείνους που ευρισκόντουσαν εκτός στρατοπέδων. Ας αναλογιστούμε λοιπόν σε μια κρίση αυτογνωσίας, τη θέση στην κοινωνία και πολιτεία που κατείχε τότε ο καθένας εξ ημών (πολίτες, πολιτικοί, δημόσιοι λειτουργοί, κομματικοί παράγοντες κ.τ.λ.) και τη στάση που τήρησε απέναντι στους πραξικοπηματίες.

Η οφειλόμενη στάση από την πολιτεία απέναντι στους πεσόντες στο πραξικόπημα κληρωτούς καταδρομείς, σε ουδεμία περίπτωση συνεπάγεται την αθώωση του πραξικοπήματος. Αντιθέτως, το κύρος της Εθνικής Φρουράς θα κρατηθεί ζωντανό, ακμαίο, αίθριο κι ανέπαφο στο χρόνο. Η συμμετοχή της στην καθοριστική πορεία του εθνικού προβλήματός μας θα διασφαλιστεί με την αυτογνωσία και αυτοοριοθέτησή της. Θα αποτελούσε τραγικό κι ολέθριο σφάλμα η αυτοπαγίδευσή μας στη νομοτέλεια του καιρικού κι εφήμερου.

Η ανάλυση των πραγμάτων, θα συμφωνούσε μαζί μας ο Θουκυδίδης, πρέπει να συντελείται με πνεύμα αυστηρό, μα συνάμα ευκίνητο, αδάμαστο κι επιτακτικό, απορροφημένο από την αιτιώδη σχέση των γεγονότων. Γιατί η Ιστορία, ευτυχώς, δεν κινείται ποτέ γραμμικά κι αναπότρεπτα. Και στις μεγάλες προκλήσεις της εποχής μας, που απαιτεί δύσκολες αποφάσεις για τομές και ρήξεις, προβάλλουν απειλητικά μπροστά μας φοβερά διλήμματα κι αιχμηροί σκόπελοι.

Εκφράζουμε το σεβασμό μας απέναντι στα δεκαοκτάχρονα παιδιά που αυτή η πολιτεία δια νόμου στρατολόγησε στην Εθνική Φρουρά. Η ίδια πολιτεία όρισε να εκτελούν άνευ αντιλογίας τις διαταγές των ανωτέρων τους. Και έπεσαν εκτελώντας διατεταγμένη υπηρεσία. Την απλή αυτή στοιχειώδη αλήθεια δεν είχε αυτή η πολιτεία την υψηλοφροσύνη και γενναιότητα κατάματα να κοιτάξει και να ομολογήσει.

Η οφειλόμενη στάση μας εκπορεύεται από τη θαρραλέα αναζήτηση της αλήθειας. Και επιβάλλεται από όσα ορίζει από τα βάθη των αιώνων, ο δοκιμασμένος σε φοβερές συμπληγάδες, ζων, ελληνικός πολιτισμός. Το ήθος και το χρέος απέναντι στους νεκρούς, ακόμα και στην αδελφοκτόνο κι εμφύλια λαίλαπα ανέδειξε 2500 χρόνια πριν ο ελληνικός πολιτισμός, από την εποχή που ο Σοφοκλής συνέγραψε την τραγωδία της Αντιγόνης. Φοβερά ηχεί στ’ αυτιά και τις ψυχές μας το τρομακτικό ερώτημα: ‘‘Τις αλκή τον θανόντα επικτανείν;’’

Είναι το χρέος και το ήθος για όλους τους νεκρούς υπέρ και εναντίον της πόλης των Θηβών. Τον Πολυνείκη και τον Ετεοκλή, που αντέταξε στην ανάλγητη εξουσία του Κρέοντα αψηφώντας ακόμα και τη δική της θανατική καταδίκη η Αντιγόνη. Η ίδια αυτή οφειλή ισχύει για τους νεκρούς μας. Την ίδια θέση, τη στάση της Αντιγόνης, οφείλει πρώτη η πολιτεία απέναντι στους πεσόντες στρατιώτες της. Με δικό της νόμο από το 1964, η Κυπριακή Δημοκρατία επέβαλε να στρατεύονται οι άρρενες πολίτες της στο 18ον έτος της ηλικίας τους και να υπηρετούν τη θητεία τους στην Εθνική Φρουρά. Η ίδια πολιτεία όριζε τότε οι νεοσύλλεκτοι στρατιώτες της να ορκίζονται ότι θα εκτελούν ‘‘προθύμως και άνευ αντιλογίας τας διαταγάς των ανωτέρων τους’’. Η ίδια η πολιτεία εντός του στρατεύματος εκπαίδευε σκληρά τους στρατιώτες της και κατά πολύ σκληρότερα τους καταδρομείς της για να εκτελούν αμέσως, αναντίρρητα και με κάθε μέσο άνωθεν εντολές.

Για τις ισχύουσες τότε συνθήκες της Εθνικής Φρουράς, η εκπαίδευση στα καμίνια των θρυλικών Μονάδων Καταδρομών ήταν απίστευτα σκληρή κι επώδυνη. Δεν υπήρχαν πιο σκληραγωγημένοι στρατιώτες στην Εθνική Φρουρά από εκείνους των Λόχων Ορεινών Καταδρομών. Μέχρι και σήμερα με θαυμασμό και δέος όλοι θυμούνται τους καταδρομείς εκείνων των ΕΣΣΟ που υπέμεναν με καρτερία, αδιαμαρτύρητα αντεπεξέρχονταν και πρώτευαν ακόμα και στις πιο βάναυσες κι απάνθρωπες με τα σημερινά δεδομένα δοκιμασίες. Αυτοί ήταν οι αδάμαστοι, ασκητικοί και υπερήφανοι καταδρομείς των σειρών 1972 και 1973 τους οποίους μνημονεύουμε. Έτοιμοι, ικανοί και άξιοι να πέσουν άνευ αντιλογίας στη φωτιά με την πρώτη προσταγή.

Τους καταδρομείς που έπεσαν στο πραξικόπημα σκέπασε το λιθάρι της εγκατάλειψης, της δημόσιας καταφρόνησης, της κοινωνικής αποδοκιμασίας κι άγνοιας. Όμως ο ‘‘γ΄ Άιδης τους νόμους ίσους ποθεί’’. Ακόμα και στις εκκλησίες για δεκαπέντε ολόκληρα χρόνια δεν ήταν επιτρεπτή η μνημόνευσή τους.

Ο καταδρομέας Αντώνης Ριαλάς από την Καλοψίδα τραυματίστηκε κατά την επίθεση στο Προεδρικό Μέγαρο. Τα τραύματά του δεν ήταν θανάσιμα. Έτυχε να τον σκεπάσει σαν ασπίδα, το άψυχο κορμί του επικεφαλής Ανθυπολοχαγού Αντώνη Παντοπώλη. Ο Αντώνης Ριαλάς νοσηλευόταν στο νοσοκομείο Λευκωσίας. Μόλις εκδηλώθηκε η εισβολή, πέντε μέρες αργότερα, ο Ριαλάς εγκατέλειψε κρυφίως το νοσοκομείο κι έσπευσε ν’ ανταμώσει τους συντρόφους του στον Άγιο Χρυσόστομο, στην 32 Μοίρα Καταδρομών. Πολέμησε γενναία και τραυματίστηκε και πάλι στο θυσιαστήριο της Άσπρης Μούττης. Μεταφέρθηκε γι’ ανάρρωση στο στρατόπεδο της Τύμπου κι όταν στις 14 Αυγούστου ξέσπασε ο δεύτερος Αττίλας, μη προλαβαίνοντας τη Μονάδα του, έσπευσε ξανά εθελοντής πολεμιστής στην πρώτη γραμμή του πυρός, στο 211 ΤΠ. Εκεί στο Καϊμακλί, τη στιγμή που μετέφερε τραυματία συμπολεμιστή του, στις 15 Αυγούστου δέχθηκε θανατηφόρο τελικά εχθρικό βόλι. Όπως η περίπτωση του ήρωα Αντώνη Ριαλά, έτσι ακόμη εκατόν σαράντα καταδρομείς συμμετείχαν στο πραξικόπημα, αλλά και στις μετέπειτα μάχες ενάντια στον εισβολέα και ηρωικώς έπεσαν ή αγνοούνται.

Μπροστά στη λειψανοθήκη με τα ιερά οστά τους και ενώπιον της σημερινής κι αυριανής νεότητας της πατρίδος οφείλουμε να ανανεώσουμε την υπόσχεση, πως αταλάντευτοι θα συνεχίσουμε τον αγώνα για τη λευτεριά της σκλαβωμένης γης μας. Για την υπεράσπιση των αρχών της δημοκρατίας. Που η μοίρα της είναι πάντα να κτυπιέται, αλλά και να ξαναγεννιέται αδιάκοπα.

Τους καταδρομείς αυτούς λοιπόν, είκοσι ψυχές εφήβων, προπέμπουμε μετά δακρύων και προσευχών στο καθοριστικότερο ταξίδι από τα φθαρτά εις τα άφθαρτα, από τα πεπερασμένα στα αιώνια, από τα άδικα και εμπαθή ανθρώπινα στο κριτήριο της δικαιοσύνης του Πανάγαθου Θεού.

Φιλοθεάμονες της αληθείας, υπογραμμίζουμε την πλατωνική θεώρηση περιαγωγής της ψυχής, προς την ιδέαν του αγαθού, με πνεύμα ειρηνοφόρο και συμφιλιωτικό.

Παραμένουμε λοιπόν ανένδοτοι κι ορθοί, ακοίμητοι φρουροί πλάι στους νεκρούς μας.

• 14.07.2018