Επετειακή Εκδήλωση Δήμου Λατσιών
Ομιλία Προέδρου Επιτροπής Εκπαιδευτικής Υπηρεσίας της Κυπριακής Δημοκρατίας
Παναγιώτη Αντωνίου
για την 25η Μαρτίου 1821
και την 1η Απριλίου 1955
Δήμος Λατσιών
23 Μαρτίου 2018
Τιμούμε δύο κορυφαία ορόσημα της νεότερης εθνικής μας ιστορίας που αποτελούν συνώνυμα της ανδρείας και του ηρωισμού.
Παναγιώτης Αντωνίου
Η Εθνεγερσία του 1821 και το Έπος της Ε.Ο.Κ.Α. έχουν πάρα πολλά κοινά στοιχεία.
Κοινή συνισταμένη το όραμα και ο πόθος για απελευθέρωση, υπήρξαν πάνδημοι και αταξικοί και κυρίως έξω από κάθε λογική αφού οι δυνάμεις που αντιμετώπισαν ήσαν καθολικά υπέρτερες.
Το υπόδουλο γένος άντεξε μέσα στους δίσεκτους αιώνες της οθωμανικής σκλαβιάς, διατηρώντας τα χαρακτηριστικά των καταβολών του.
Δημοτική Χορωδία Δήμου Λατσιών
Παρά την καταπίεση, το παιδομάζωμα, τις συνθήκες οικονομικής δυσπραγίας, παρά τη φτώχεια, την έλλειψη μόρφωσης και τα πάσης φύσεως δεινά, οι Έλληνες ανίχνευσαν και εμπέδωσαν την εθνική τους αυτογνωσία και συνείδηση.
Πολλές γενιές γεννήθηκαν και πέθαναν με το όνειρο της ελευθερίας. Στο έργο του «Ελληνική Νομαρχία» ο Ανώνυμος Έλλην, προτρέποντας τους συμπατριώτες του να αγωνισθούν για την απελευθέρωσή τους, γράφει: «Η ελευθερία λοιπόν, ω Έλληνες, εις ημάς είναι ως η όρασις εις τους οφθαλμούς. Αν ο άνθρωπος δεν είναι ελεύθερος, δεν είναι δυνατόν να γνωρίσει την διαφοράν του από τον δούλον, και εξακολούθως είναι αναγκαίον πράγμα εις τον δούλον να γνωρίσει την ελευθερία, δια να μισήσει την δουλείαν και να την αποστραφεί».
Χορευτικό Συγκρότημα Γυμνασίου Λατσιών
Οι απαρχές του ελληνικού εθνικού κινήματος εντοπίζονται στην ώριμη φάση του νεοελληνικού Διαφωτισμού, στο δεύτερο μισό του 18ου αιώνα.
Η ψυχή των Ρωμιών θερμαίνεται από τα μηνύματα της Γαλλικής Επανάστασης και από τα εθνικο-απελευθερωτικά κηρύγματα των Ελλήνων διανοουμένων, που πολλοί τα υπογράφουν και με το αίμα τους, του Ρήγα Φεραίου, του Αδαμάντιου Κοραή, του Ευγένιου Βούλγαρη, του Οικονόμου του Γαζή του Μοισιόδακα και από τις φωτισμένες διδαχές του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού.
Mέσα σε αυτό το ιδεολογικό και πολιτικό κλίμα ιδρύθηκε το 1814, στην Οδησσό, η Φιλική Εταιρεία με σκοπό την προετοιμασία της ελληνικής επανάστασης. Οι Φιλικοί είχαν αρχικά περιορισμένη επιτυχία, οικειοποιούμενοι, όμως, μια παράδοση ορθόδοξων προφητειών και αφήνοντας να εννοηθεί ότι είχαν τη στήριξη της τσαρικής Ρωσίας, της Αόρατης Αρχής όπως την ονόμαζαν, κατάφεραν, εν μέσω μιας κρίσης της εμπορικής ναυτιλίας, από το 1815 και εξής, να έχουν απήχηση στους ελληνορθόδοξους πληθυσμούς.
Η λογική έλεγε ότι οποιαδήποτε προσπάθεια εξέγερσης απέναντι στην πανίσχυρη Οθωμανική Αυτοκρατορία ήταν εκ των προτέρων καταδικασμένη σε αποτυχία, όπως άλλωστε είχε γίνει και στο παρελθόν.
Επιπλέον, οι Δυνάμεις της Ιεράς Συμμαχίας, ήταν εχθρικές απέναντι στα επαναστατικά κινήματα που θα μπορούσαν να ξεσηκώσουν τους υπόδουλους λαούς και να διαλύσουν τις Αυτοκρατορίες. Αυτές οι δυσχέρειες δε στάθηκαν ικανές να ματαιώσουν το εγχείρημα.
Άνθρωποι απλοί και καθημερινοί, που κατορθώνουν να ενσαρκώσουν τα ιδανικά της φυλής στον ύψιστο βαθμό και πρωτοπόροι ιεράρχες όπως ο επίσκοπος Παλαιών Πατρών Γερμανός και ο Σαλώνων Ησαΐας, o Κολοκοτρώνης, ο Καραϊσκάκης και ο Νικηταράς, ο Γρηγόριος Παπαφλέσσας, ο Διάκος και ο Ανδρούτσος, ο Καραϊσκάκης, ο Ψαριανός πυρπολητής Κανάρης, ο Ανδρέας Μιαούλης, η Μπουμπουλίνα και η Μαντώ Μαυρογένους και άλλοι γνωστοί και άγνωστοι αγωνιστές γράφουν σελίδες δόξας. Το Αρκάδι και το Κούγκι θα γίνουν άστρα φωτεινά στο στερέωμα της Οικουμένης. Την πίστη στη ζωή και στα ιδανικά υπογράφουν με το αίμα τους οι ελεύθεροι πολιορκημένοι του Μεσολογγίου. Αποδεικνύουν πως η αποφασιστικότητα ενός λαού είναι ικανή να διδάξει πώς να ζει κανείς Ελεύθερος.
Η πτώση του Μεσολογγίου, το 1826, σε συνδυασμό με το κίνημα του Φιλελληνισμού, συνέβαλαν στη μεταβολή της διπλωματικής στάσης των ευρωπαϊκών Μεγάλων Δυνάμεων, που είχαν αντιμετωπίσει με δυσαρέσκεια το ξέσπασμα της επανάστασης.
Τελικά, η ελληνική ανεξαρτησία αναγνωρίστηκε το 1830 με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου. Τα σύνορα του νέου κράτους οριστικοποιήθηκαν, δύο χρόνια αργότερα, στη γραμμή Αμβρακικού-Παγασητικού. Μετά από χίλιες μάχες και τεράστιες ανθρώπινες απώλειες, το κράτος που προέκυψε ήταν περιορισμένο σε έκταση και αφήνει αλύτρωτες τις πιο πολλές περιοχές που κατοικούνταν από ελληνικούς πληθυσμούς.
Η Κύπρος, παρά την έντονη και πρόθυμη συμμετοχή στην προπαρασκευή του Αγώνα, με ένθερμο πρωταγωνιστή τον Αρχιεπίσκοπο Κυπριανό, δεν ευτύχησε να συμμετάσχει σε όλο το μεγαλείο του επαναστατικού αγώνα. Πολλοί Κύπριοι διέπρεψαν στα πεδία των μαχών συστήνοντας εθελοντικά σώματα κάτω από τα επαναστατικά λάβαρα της Φιλικής Εταιρείας. Ωστόσο, πλήρωσε το δικό της βαρύ τίμημα με τον απαγχονισμό του Αρχιεπισκόπου Κύπρου Κυπριανού, των Μητροπολιτών Πάφου Χρύσανθου, Κιτίου Μελέτιου, Κυρηνείας Λαυρέντιου και τη σφαγή 400 και πλέον άλλων ιερέων και προκρίτων, την αποφράδα ημέρα της 9ης Ιουλίου.
Ελληνίδες, Έλληνες
Η Επανάσταση του 1821 δεν απέδωσε μόνο το μικρό Ελληνικό κράτος. Η σπουδαιότερη κληρονομιά προς το Έθνος μας ήταν η επιβεβαίωση της εθνικής συνείδησης και της αδιάλειπτης συνέχειας από την Αρχαία Ελλάδα μέχρι σήμερα.
Αυτή η εθνική κληρονομιά είναι που κράτησε τους αλύτρωτους Έλληνες ζωντανούς και τη φλόγα του αγώνα για δικαίωση αναμμένη στην ψυχή τους. Έτσι ακριβώς, με το ίδιο απαράμιλλο πάθος, ξεκίνησαν τον Αγώνα οι Έλληνες της Κύπρου το 1955, προς εκπλήρωση του ασίγαστου και προαιώνιου πόθου. Του πόθου της λύτρωσης της πατρίδας από την πολύχρονη σκλαβιά και της ένωσης με τον εθνικό κορμό.
Είναι αυτήν την αδιάσπαστη ιστορική συνέχεια που διατρέχει ο Αρχηγός Διγενής στην Πρώτη Προκήρυξη του Αγώνα της θρυλικής ΕΟΚΑ. Είναι αυτή η ιστορική επιταγή, που οδήγησε τον Καραολή, τον Γιάλλουρο, τον Λένα, τον Δράκο, τον Παρίδη, τον Αυξεντίου, τον Μάτση, τους ηρωομάρτυρες της αγχόνης και τόσους άλλους, κάτω από την εμπνευσμένη καθοδήγηση του Αρχηγού Διγενή, σε απαράμιλλες πράξεις, μεγαλείου και θυσίας.
Ο παλλαϊκός ξεσηκωμός της 1ης του Απρίλη για την αποτίναξη του αποικιακού ζυγού και επίτευξη της Ένωσης με την Ελλάδα, αποτέλεσε ένα ανανεωτικό κίνημα ιστορικής κάθαρσης και εθνικής αναγέννησης και το σπάνιο ήθος του καταγράφεται στο μεγαλείο της θυσίας και την ατομική στάση ζωής των επωνύμων και ανωνύμων αγωνιστών του.
Αυτός ο υπέροχος Αγώνας της συμπυκνώνει μέσα του τα οικουμενικά και διαχρονικά αρχέτυπα του Ελληνισμού. Τι να πει κανείς για τη χαροκαμένη μάνα του ήρωα της ΕΟΚΑ του Σταυραετού του Μαχαιρά, Αντωνού Αυξεντίου, που στέκεται μπροστά στο νεκρό της γιο και αδάκρυτη και περήφανη θα πει:
«Μια μάνα τέτοιου ήρωα εν προσβολή να κλάψει,
προσβάλλει τον λεβέντη της, τζιείνον που θ’ απολάψει.
Χαλάλιν της Πατρίδος μου ο γιος μου, η ζωή μου,
τζι αφού εν επαραδόθηκεν τζι έμεινεν τζι εσκοτώθηκεν ας έσιει την ευτζήν μου».
Κι η μάνα του ήρωα του Αχυρώνα, του Ανδρέα Κάρυου, σαράντα μέρες μετά τη θυσία του, αποχαιρετά ακόμα ένα γιο της, το Γιώργο, που θυσιάστηκε για την πατρίδα:
«Κάθε σαράντα τζι’ ένα γιο διώ εις την πατρίδα
Τζι’ ελπίζω ότι σύντομα εν νάρτει η ελευθερία»
Τι να πει κανείς για τους αθάνατους 9 λεβέντες της αγχόνης. Αυτούς τους μάρτυρες που οι αποικιοκράτες οδηγούσαν στο ικρίωμα και στην αγχόνη μέσα στο μαύρο σκοτάδι της νύχτας και της αβυσσαλέας πολιτικής τους γιατί δεν τολμούσαν ούτε να τους κοιτάξουν στα μάτια την άγια ώρα της θυσίας τους. Γιατί κανένας από τους ηρωομάρτυρες της αγχόνης δε δέχτηκε να του φορέσουν την κουκούλα. Γιατί την ώρα της θυσίας τους ξεχείλιζε ο ηρωισμός από την ύστατη ανάσα τους. Γιατί με αυτή την ύστατη ανάσα, με τα λαμπερά τους μάτια καρφωμένα στην αιωνιότητα, αποχαιρετούσαν τη ζωή φωνάζοντας και τραγουδώντας «Ζήτω η Ελλάδα» «Ζήτω η Ένωσις».
Και οι ιταμοί δήμιοι ενταφίαζαν τα νεκρά τους σώματα σε χώρο κλειστό που τον φύλαγαν, όπως οι κουστωδίες των Ρωμαίων φυλούσαν τον Άγιο Τάφο του Χριστού. Στον αγιασμένο τούτο χώρο, που το δέος είναι το μόνο συναίσθημα που τον περιγράφει και άλλος τόπος πιότερο ελεύθερος δεν υπάρχει, στα Φυλακισμένα Μνήματα, θα αναπαύονται για πάντα να μας θυμίζουν το χρέος μας, στον ίδιο τάφο ο Ανδρέας Δημητρίου και ο Στυλιανός Λένας, ο Ανδρέας Ζάκος με τον Κυριάκο Μάτση, μαζί οι Ανδρέας Παναγίδης και Μιχαήλ Κουτσόφτας, μαζί ο Γρηγόρης Αυξεντίου και ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης. Και δίπλα τους ο Μιχαλάκης Καραολής, ο Ιάκωβος Πατάτσος, ο Χαρίλαος Μιχαήλ, ο Στέλιος Μαυρομάτης και ο Μάρκος Δράκος.
Διερωτώμαι αν έχουμε το δικαίωμα εμείς, σήμερα, να μιλούμε για τους ήρωές μας. Διερωτώμαι τέτοιες ώρες, Ελληνίδες και Έλληνες, τι πράξαμε εμείς όλοι οι απόγονοι αυτών των σεμνών και λαμπρών ηρώων. Ποιος είναι ο στόχος και η πορεία μας.
Αγωνίστηκαν, έδωσαν τη ζωή τους για την πατρίδα, για την Ελλάδα και την Ένωση. Αγωνίστηκαν για να ζούμε περήφανοι σε μια πατρίδα ελεύθερη και ελληνική. Και πριν ακόμα στεγνώσει η γη από το αίμα τους προδώσαμε τα όνειρα τους αποδεχόμενοι μια θνησιγενή συνεταιρική ανεξαρτησία και καταλήξαμε με τη μισή μας πατρίδα σκλαβωμένη.
Το δυστύχημα είναι ότι δεν απέχουμε πολύ από το να συμβιβαστούμε με την κατοχή της πατρίδας μας. Και η ευθύνη είναι συλλογική.
«Τούτην την πατρίδα – γράφει ο Μακρυγιάννης – την έχουμε όλοι μαζί, και σοφοί και αμαθείς και πλούσιοι και φτωχοί και πολιτικοί και στρατιωτικοί και οι πλέον μικρότεροι άνθρωποι». «Το λοιπόν – συνεχίζει– δουλέψαμε όλοι μαζί, να την φυλάμε και όλοι μαζί. Είμαστε εις το «εμείς» και όχι στο «εγώ».
Την ώρα της ευθύνης υπάρχει θέση μόνο για το «εμείς». Η υποχρέωσή μας για ανιδιοτελή προσφορά προς την πατρίδα υπογράφτηκε από τον Κυριάκο Μάτση, όταν ανοήτως του πρόσφεραν λίρες πολλές για να προδώσει τον Αγώνα, και απάντησε στους αποικιοκράτες, «ου περί χρημάτων τον Αγώνα ποιούμεθα αλλά περί αρετής». Και ο τρανός Νικηταράς, ο φόβος και ο τρόμος των Οθωμανών, στα γεράματά του ζητιάνευε να ζήσει, άστεγος και ρακένδυτος στον Πειραιά. Κι όταν του είπαν πήγαινε στην κυβέρνηση να σου δώσει επίδομα, αφού πρόσφερες τόσα στην πατρίδα, τους αποστόμωσε με την απάντησή του, «η πατρίδα μας δίνει τόσα, δεν μας χρωστάει τίποτε».
Η μόνη τιμή που αρμόζει στους ήρωες, είναι να πάρουμε δύναμη και να διδαχθούμε από τη θυσία τους μήπως και μπορέσουμε να ανταποκριθούμε στο τεράστιο χρέος μας.
«Να πάρουμε μια σταγόνα από το αίμα σας να καθαρίσουμε το δικό μας, να πάρουμε μια σταγόνα από το αίμα σας να μπολιάσουμε το δικό μας.
Να μην μπορέσει πια ποτέ να το ξεθωριάσει ο φόβος»