Πώς να αλλάξει η γνώμη των ψηφοφόρων;
Απέχουμε μόνο 3 μήνες από τις προεδρικές εκλογές και οι αντιπαραθέσεις και αλληλοκατηγορίες δίνουν και παίρνουν
Στην προκειμένη περίπτωση δεν είναι απλή εκλογική αναμέτρηση, διακυβεύεται το μέλλον της Κύπρου.
Στις διάφορες προβλέψεις προστίθενται τα ποσοστά που στηρίζουν τον κάθε υποψήφιο. Δηλαδή, τόσα τοις εκατόν το ένα κόμμα, τόσα το άλλο κ.τ.λ.
Έτσι απλά, ως εάν ο κάθε πολίτης είναι δεδομένος στο κόμμα.
Πώς αλλάζει γνώμη κάποιος;
Κατά πρώτον, κάποιος συνήθως τείνει να επιλέγει από τον ωκεανό των πληροφοριών που μας κατακλύζουν, εκείνες τις «ειδήσεις» που επιβεβαιώνουν τις απόψεις του (confirmation bias). Δηλαδή, ο μέσος άνθρωπος ψάχνει να βρει εκείνες τις πληροφορίες που ενισχύουν τις ιδέες του ενώ ένας σωστός δημοκρατικός πολίτης οφείλει να αμφισβητεί συνεχώς την ορθότητα των πεποιθήσεων του.
Όταν κάποιος έρθει αντιμέτωπος με πληροφορίες που διαψεύδουν τα πιστεύω του, τείνει είτε να απορρίψει ή να τα ερμηνεύσει διαφορετικά ώστε να μην υπάρχει σύγκρουση. «Στην καθημερινότητα μας, το μυαλό μας μπορεί να παρακάμψει πληροφορίες που αν είχαμε σκεφτεί λογικά θα ήταν πολύ σημαντικές» (Campbell, 1989:238). Σαφέστατα, αυτό δεν είναι τόσο καλό.
Συνεχώς βομβαρδιζόμαστε με πληροφορίες που πολλές φορές συγκρούονται μεταξύ τους. Είναι πολύ χρονοβόρα η επεξεργασία της κάθε μιας απ΄αυτές. Π.χ. Είναι πολύ δύσκολο να αποφασίσει κάποιος ποιο από τα δυο φάρμακα που διαφημίζονται ως θαυματουργά είναι καλύτερο. Έτσι, βασίζεται σε αυτά που ξέρει για να αποφασίσει αμβλύνοντας την αβεβαιότητα.
Υπάρχει και η ψυχολογική πλευρά των πεποιθήσεων. Αν για παράδειγμα ένας πιστεύει ότι έχει ικανότητες τότε ενισχύεται με αυτοπεποίθηση και αισιοδοξία.
Αν πάλι το μυαλό του ανθρώπου δούλευε όπως ένας ηλεκτρονικός υπολογιστής, θα ήταν πολύ δύσκολο να ξεκινήσει οποιαδήποτε επιχείρηση που ενέχει κίνδυνο, αφού για κάθε επιτυχημένη επιχείρηση υπάρχουν άλλες δέκα που έχουν αποτύχει.
Όμως το να αλλάξουμε τις πεποιθήσεις μας έχει και σοβαρά μειονεκτήματα. Μέχρι τώρα πιστεύαμε ότι η διατροφή με ψάρια είναι ωφέλιμη. Οι επιστήμονες Burger και Gochfield πήραν συνέντευξη από 50 ψαράδες της περιοχής του Puerto Rico, όπου αποδεδειγμένα υπάρχει μόλυνση και αυξημένα ποσοστά υδραργύρου στα νερά. Στάθηκε αδύνατο να τους μεταπείσουν και συνέχισαν να ψαρεύουν και να τρώνε τα ψάρια.
Ακόμα χειρότερα άνθρωποι που έχουν κακοποιηθεί από γονείς ή συζύγους συχνά επιρρίπτουν ευθύνη στον εαυτό τους για τις επιθέσεις που δέχονται. Αυτό προκύπτει από το γεγονός ότι όλοι θέλουμε να πιστεύουμε ότι οι δικοί μας άνθρωποι νοιάζονται για μας και δεν θα έθεταν σε κίνδυνο την ασφάλεια μας.
Κάτι ανάλογο συμβαίνει και στις ομάδες. Εκεί που μπορεί να υπάρχουν ενδείξεις ότι κάτι δεν πάει καλά, κανένας δεν θέλει να διαταράξει την πεποίθηση της ομάδας ότι όλα βαίνουν ομαλά. Για παράδειγμα, σε έρευνα που έγινε μετά την καταστροφή του διαστημοπλοίου Challenger (1986) που στοίχισε τη ζωή σε 7 ανθρώπους, διαπιστώθηκε ότι υπήρχαν ενδείξεις και σχετικά σημειώματα μηχανικών ότι το εξωτερικό περίβλημα θα δημιουργούσε πρόβλημα, κανένας όμως στη NASA δεν έδωσε σημασία.
Κάτι ανάλογο συνέβηκε και με την επίθεση στους δίδυμους πύργους (11/9/2001) στην Νέα Υόρκη. Εκ των υστέρων φάνηκε ότι υπήρχαν αρκετές ενδείξεις ώστε να είχαν κινητοποιηθεί οι αρχές αλλά αυτό δεν κλόνισε τις αρχικές πεποιθήσεις περί ασφάλειας.
Αν θέλει κάποιος να επηρεάσει στην αλλαγή γνώμης τότε ας στοχεύσει πρώτα στους αναποφάσιστους, αρχικά αγνοώντας άτομα του αντίπαλου στρατοπέδου διότι ίσως τότε να ενισχυόταν η αντίθετη άποψη. Τα επιχειρήματα να εκτεθούν από γνωστά άτομα που χαίρουν ευρείας εκτίμησης διότι πληροφορίες από αγνώστους αντιμετωπίζονται με δυσπιστία.
Δεν είναι καθόλου υποτιμητικό να αλλάξει κάποιος τη γνώμη του όταν προκύψουν νέα δεδομένα.
Όταν ρωτήθηκε ο φυσικός Νομπελίστας (1988) Leon Lederman (Σωματίδιο του Θεού) αν έχει αλλάξει τη γνώμη του για κάτι απάντησε ως εξής: «πίστευα πάντα ότι η δουλειά του επιστήμονα ήταν να ασχολείται με την επιστήμη του, αλλά είχα μεγάλο λάθος και αναθεωρώ. Ο σοφός μου δάσκαλός, I.I. Rabi (επίσης Νομπελίστας Φυσικής, 1941) εξωθούσε πάντα τους φοιτητές του να διεκδικήσουν δημόσιο αξίωμα, αφού οι κατέχοντες ασκούν την εξουσία και έχουν τη δύναμη. Δεν υπάρχει λογική στον 21ον αιώνα ένα κοινοβούλιο που απαρτίζεται κυρίως από δικηγόρους και οικονομολόγους να αποφασίζει για θέματα που στη συντριπτική τους πλειοψηφία έχουν να κάμουν με την επιστήμη και την τεχνολογία».
Ίσως τώρα έφτασε η ώρα οι σκεφτόμενοι άνθρωποι (καμία σχέση με την ύπαρξη πτυχίου) να τοποθετηθούν.