Η δημοσιογραφία την ψηφιακή εποχή
Ζούμε σε μια εποχή που βομβαρδιζόμαστε με πληροφορίες στα Μ.Μ.Ε, στο διαδίκτυο.
Ανέκαθεν οι άνθρωποι στην εξουσία προσπαθούσαν να χειραγωγήσουν την κοινή γνώμη, να παραμορφώσουν την αλήθεια με προπαγάνδα (π.χ Μακαρθισμός στην Αμερική, Γκέμπελ Ναζί).
Ενώ η προπαγάνδα είναι μέθοδος που χρησιμοποιείται από ανθρώπους στην εξουσία, η διάδοση ψευδών ειδήσεων μπορεί να γίνει και από ένα κοινό θνητό.
Πριν την ψηφιακή εποχή έμπειροι, αξιόπιστοι, καταξιωμένοι δημοσιογράφοι «έψαχναν» τις ειδήσεις πριν τις δημοσιοποιήσουν διότι αν αποδεικνυόταν ψέμα ή λάθος έχαναν την αξιοπιστία τους.
Η δομή μιας εφημερίδας έχει αλλάξει κατά πολύ στην ψηφιακή εποχή, άλλαξε ο τρόπος εργασίας. Ενώ μεγάλες εφημερίδες εργοδοτούσαν μέχρι και 300 άτομα, σήμερα αρκούνται με 70 ή 100. Στατιστική κατέδειξε ότι τα τελευταία 10 χρόνια στην Αμερική, ο αριθμός των δημοσιογράφων που εργάζονται σε καθημερινές εφημερίδες μειώθηκε στο μισό. Όμως, η δίψα για νέα παραμένει, οπότε οι εναπομείναντες πρέπει να παράγουν περισσότερα (3-7 ρεπορτάζ την ημέρα) με λιγότερους πόρους. Πρόκειται για μια χρονοβόρα διαδικασία όπου ο δημοσιογράφος καλείται να παρακολουθεί τοπικά και διεθνή γεγονότα να διασταυρώνει τις πηγές, να αναλύει και να παρουσιάζει με τέτοιο τρόπο που θα τα καταλαβαίνει ο μέσος πολίτης. Παλαιότερα οι συντάκτες εφημερίδων είχαν ένα χρονικό περιθώριο 24 ωρών. Σήμερα, δεν υπάρχει η πολυτέλεια χρόνου λόγω του αναταγωνισμού και του διαδικτύου, οπότε ένα ρεπορτάζ, μπορεί να αναρτηθεί απ’ευθείας χωρίς να διορθωθεί από τον εκδότη. Η επεξεργασία διόρθωσης είναι ένας επιβαλλόμενος έλεγχος ποιότητας.
Στην ψηφιακή εποχή, οι πληροφορίες φτάνουν απ’ευθείας στον πολίτη. Πολλές ειδήσεις προκύπτουν από τις αναρτήσεις στο Facebook και εκείνο που παραμένει στη μνήμη δεν είναι η αλήθεια, αλλά η ανάρτηση που πολλαπλασιάστηκε πολλές φορές. Τα ψέματα αναπαράγονται πολύ γρήγορα με μόνο κριτήριο πόσα κλικ ή πόσα Like θα πάρει κάποιος ώστε να έχει οικονομικό όφελος από τις διαφημίσεις στην ιστοσελίδα του. Η ποιότητα της πληροφορίας έχει αντικατασταθεί από την ποσότητα, δημιουργούνται εντυπώσεις χωρίς αποδείξεις.
Παλιά ένας καλός σωστός δημοσιογράφος ήταν υπεύθυνος για την αξιοπιστία και βαρύτητα της είδησης, ενώ σήμερα καλείται ο ίδιος ο πολίτης να αναβαθμιστεί σε πολίτη-δημοσιογράφο αξιολογώντας τις πληροφορίες. Είναι ένας νέος κριτικός ρόλος που καλείται ο άνθρωπος να εκτελέσει σε ένα μεταβαλλόμενο περιβάλλον. Απαιτείται οι πολίτες να εφαρμόζουν το ίδιο σύνολο προτύπων για προσδιορισμό της αντικειμενικής αλήθειας, της ποιότητα και σοβαρότητας της είδησης όπως ένας δημοσιογράφος. Εξάλλου ο απλός πολίτης μπορεί να παίξει το ρόλο του δημοσιογράφου όταν παρεβρίσκεται σε τρέχοντα γεγονότα (βιντεογραφεί και αναρτά στο iReports του CNN).
Πώς, όμως ο πολίτης θα ξεχωρίζει την προπαγάνδα και τα ψέματα απο την αλήθεια;
Παρόλο που δεν συνιστάται να αμφισβητούμε τα πάντα (π.χ. την ύπαρξη βαρύτητας) επιβάλλεται να αξιολογούμε τι στοιχεία συνοδεύουν μια πληροφορία. Αν θέλουμε να διαπιστώσουμε ποιά είναι πραγματικά η αλήθεια πρέπει πρώτα να ανατρέξουμε σε πολλαπλές πηγές, κρίνοντας κάθε φορά την αξιοπιστία τους και τη βαρύτητα των πληροφοριών και να περνούν από το βάσανο της λογικής. Επιβάλλεται να είμαστε δύσπιστοι, να διαβάσουμε πέραν του τίτλου, ποιός το έγραψε και γιατί, τι δεν διευκρινίζεται, αν υπάρχει και άλλη οπτική γωνιά, τι έγραψαν άλλοι για το ίδιο θέμα ή ακόμα μήπως το πιστεύουμε διότι επιβεβαιώνει τις πεποιθήσεις μας ή το κόμμα μας; Η πρόκληση ενός πολίτη σε μια δημοκρατία είναι να αμφισβητεί τις ίδιες του τις πεποιθήσεις.
Μπορεί να γίνει χρήση παραπλανητικής επικεφαλίδας, που δεν υποστηρίζεται από το περιεχόμενο. Υπάρχουν πολλοί τέτοιοι τίτλοι στο διαδίκτυο ώστε να εξαπατήσουν κάποιο να ανοίξει την ιστοσελίδα τους.
Ας υποθέσουμε ότι μια φυλλάδα βάζει πρωτοσέλιδο τίτλο με τη φωτογραφία του Οδυσσέα: «Ζητά εξαίρεση απο διαφθορά». Κάποιος που διαβάζει μόνο τον τίτλο οδηγείται σε λάθος συνειρμούς.
Μπορεί σε άλλη περίπτωση το περιεχόμενο να είναι παραπλανητικό ή λανθασμένο. Επίσης, κυκλοφορούν παραπλανητικά ονόματα ιστοσελίδων, δίνουν ένα αναγνωρίσιμο όνομα αξιόπιστης πηγής αλλά ελαφρά τροποποιημένο π.χ. απο ABCnews.com σε ABCnews.com.co. Ταυτόχρονα, υπάρχουν δυνατότητες (Photoshop) κάποιος να παρουσιάσει μια αλλοιωμένη φωτογραφία με επεξεργασμένο περιεχόμενο ή και εντελώς κατασκευασμένο περιεχόμενο.
Επιπλέον, παρόλο ότι όλες σχεδόν οι εφημερίδες έχουν ιστοσελίδες, περίπου το 80% των εσόδων προκύπτουν από τις πωλήσεις σε χαρτί.
Επομένως, αξίζει να διερωτηθεί κάποιος πώς επιβιώνουν κάποιες εφημερίδες που πουλούν ελάχιστα φύλλα, μήπως χρηματοδοτούνται να πυροβολούν συγκεκριμένα άτομα;
Γι’αυτό αγαπημένε μου, πολυσυζητημένε μαθητή, δεν υπάρχει λόγος να λαμβάνεις υπόψη τους …Πολίτες, έχουν χάσει την αξιοπιστία τους εδώ και καιρό.