Θύμησες…
Ρώτησαν κάποτε έναν ηλικιωμένο συνταξιούχο με τι ασχολείται στην καθημερινότητά του. Αυτός απάντησε, προς μεγάλη έκπληξη, του άλλου ότι ασχολείται με έρευνα: «Ερευνώ πού έβαλα τα γυαλιά μου, τα κλειδιά μου κ.ά.».
Η μνήμη είναι πραγματικά αξιοπερίεργη διότι κάποτε ξεχνούμε αυτό που προσπαθούμε να θυμηθούμε, θυμόμαστε αυτό που προσπαθούμε να ξεχάσουμε αλλά και κάποτε «θυμόμαστε» πράγματα που δεν έγιναν ή δεν έγιναν όπως τα θυμόμαστε (αν επαναλάβει κάποιος πολλές φορές ένα “ψεύτικο” γεγονός τότε τελικά πιστεύει ότι πραγματικά συνέβηκε).
Οι αναμνήσεις αποτελούν βασικά την ερμηνεία των γεγονότων παρά τα ακριβή γεγονότα.
Στον 20ο αιώνα έγινε η ανακάλυψη της δομής DNA από τους James Watson και Francis Crick in 1953. Όπως αναφέρει ο Νομπελίστας (Ιατρική, 2000) Eric Kandel, η κύρια πρόκληση για τον 21ον αιώνα είναι η εξήγηση της βιολογικής φύσης της αντίληψης, της μάθησης, της σκέψης, της μνήμης, της συνείδησης και των ορίων της ελεύθερης βούλησης.
Η μνήμη είναι κάτι το γοητευτικό. Μπορούμε να θυμηθούμε την πρώτη μέρα στο σχολείο και να ανακαλέσουμε όλη την ατμόσφαιρα στην οποία επισυνέβησαν τα γεγονότα, τι υπήρχε γύρω μας, τους ήχους, τις μυρωδιές, τον κοινωνικό περίγυρο, την ώρα της ημέρας, τις συζητήσεις, τα συναισθήματα. Για παράδειγμα θυμάμαι όταν η μητέρα μου με πήρε από το χεράκι την πρώτη μέρα στο δημοτικό και με έβαλε να καθίσω σε ένα πάγκο και έφυγε να ψωνίσει. Επρόκειτο να με εξετάσουν για να φοιτήσω απ’ευθείας στη δευτέρα τάξη μετά το νηπιαγωγείο. Αρκετές δεκαετίες μετά, ακόμα θυμάμαι το παράπονο που μου βγήκε γιατί με εγκατέλειψε μόνη μου, θυμάμαι όχι μόνο τη σκηνή αλλά και τα συναισθήματα που ένιωσα ως να ήταν χθες. Έχουν καταγραφεί σε κάποιο σημείο του εγκεφάλου με κάποιο τρόπο.
Η μνήμη επιδρά ως μια μηχανή του χρόνου που μας απελευθερώνει από το χώρο και το χρόνο. Η νοητική μηχανή του χρόνου μου επιτρέπει να απομακρυνθώ από τον ηλεκτρονικό υπολογιστή που γράφω τώρα και να ταξιδεύσω στο παρελθόν πολλά χρόνια πίσω.
Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι η επιστήμη της ψυχοανάλυσης επικεντρώνεται στο «ξεφλούδισμα» των προσωπικών αναμνήσεων και εμπειριών κάποιου για να εξηγήσει πώς προκύπτουν μερικές φορές παράλογα κίνητρα, σκέψεις και συμπεριφορές.
Επαναφέροντας στη μνήμη ένα ευχάριστο γεγονός μας επηρεάζει θετικά, ασυναίσθητα χαμογελούμε, βιώνοντας το παρελθόν με τα ίδια συναισθήματα όπως τότε.
Για να τονίσει τη συναισθηματική επίδραση και δύναμη αυτών των αναμνήσεων, ο σκηνοθέτης Hirokazu Koreeda ρώτησε 500 άτομα για την πιο αγαπημένη τους ανάμνηση. Βασισμένος στις απαντήσεις τους και για να τονίσει ότι οι μνήμες μας καθορίζουν, δημιούργησε έργο φαντασίας «Μετά θάνατο» (1998) που αφορά 22 πρόσφατα θανόντες όλων των ηλικιών που καταφθάνουν σε ένα διακομεταστικό σταθμό, κάπου ενδιάμεσα Γης και Ουρανού όπου ειδικοί υπάλληλοι τους εξηγούν ότι θα παραμείνουν εκεί για μια βδομάδα πριν προχωρήσει η διαδικασία ταξινόμησης. Μέσα σε 3 μέρες από την άφιξη τους πρέπει να επιλέξουν μια και μόνο ανάμνηση την οποία δικαιούνται να κρατήσουν στην αιωνιότητα διαφορετικά θα παραμείνουν καταναγκαστικά έργα στο σταθμό, όπως ο υπάλληλος Mochizuki που υπηρετεί εκεί για 50 χρόνια. Όταν υποδειχθεί η ανάμνηση, ο υπάλληλος θα την καταγράψει και ο αποθανών φεύγοντας απ’εκεί θα πάρει μαζί του την ταινία της ανάμνησης του.
Για το γηραιό Ichiro, δεν είναι εύκολο να βρει μια ωραία ανάμνηση από την πληκτική του ζωή. Ψάχνει και τελικά υποδεικνύει μια συνηθισμένη ανάμνηση που καθόταν με τη γυναίκα του Kyoko. Ο υπάλληλος Mochizuki συγκλονίζεται διότι στην ταινία αναγνωρίζει την αγαπημένη του, πριν αυτός σκοτωθεί στον πόλεμο (1943), η οποία όταν η ίδια πέθανε υπέδειξε ως την πιο ωραία ανάμνηση μια σκηνή που καθόταν στο πάρκο με τον τότε αξιωματικό Mochizuki, λίγο πριν φύγει. Η αποκάλυψη ότι αποτέλεσε την πιο ευτυχισμένη ανάμνηση κάποιου άλλου, αφού ο ίδιος αδυνατούσε να βρει δική του, απελευθερώνει τον Mochizuki που μπορεί τώρα να προχωρήσει.
Δική μου ανάμνηση για την αιωνιότητα: Μόνη μου στην παραλία να παίζω με δυο μικρά παιδιά, ένα κοριτσάκι και ένα αγοράκι.