Erdogan και «αρχή άνδρα δείκνυσι»
Ο Τούρκος πρόεδρος Recep Tayyip Erdogan κατάφερε να ανελιχθεί από χαμηλά στρώματα στα ανώτερα στρώματα της εξουσίας.
Στα εφηβικά του χρόνια πουλούσε κουλούρια στους δρόμους της Κωνσταντινούπολης και ονειρευόταν να γίνει επαγγελματίας ποδοσφαιριστής.
Στα 40 του (27/3/1994) έγινε δήμαρχος της πόλης του. Κατά τη θητεία του έλυσε αρκετά προβλήματα της πόλης, βελτίωσε το πρόβλημα της υδροδότησης με τη δημιουργία νέων αγωγών νερού εκατοντάδων χιλιομέτρων και έλυσε τα προβλήματα των μετακινήσεων και της διαχείρισης των απορριμμάτων.
Όμως, κατά τη διάρκεια της θητείας του το Κόμμα της Ευημερίας κρίθηκε παράνομο από το Τουρκικό Συνταγματικό Δικαστήριο και επειδή ήταν κύριος ομιλητής στις διαδηλώσεις που ακολούθησαν, ωθήθηκε σε παραίτηση από την θέση του δημάρχου το 1998 και καταδικάστηκε σε δεκάμηνη φυλάκιση που συνοδεύτηκε με αφαίρεση των πολιτικών του δικαιωμάτων.
Το ισλαμικών καταβολών κόμμα του (AKP, Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης) κέρδισε στις εκλογές του 2002, αλλά ο ίδιος δεν μπόρεσε να γίνει άμεσα Πρωθυπουργός, λόγω κωλύματος εκλογιμότητας. Πρωθυπουργός ορίστηκε αρχικά ο στενός του συνεργάτης Αμπντουλάχ Γκιουλ με τη βοήθεια του οποίου αποκατέστησε τα πολιτικά του δικαιώματα και έτσι ο Erdogan έγινε ο 57ος πρωθυπουργός της Τουρκίας (14/3/2003).
Το 2014, όταν δεν δικαιούταν επανεκλογή για 4η φορά στην πρωθυπουργία, διεκδίκησε την προεδρία της χώρας. Στην πορεία, όσες περισσότερες εξουσίες αποκτούσε τόσο πιο απολυταρχικός γινόταν.
Τον περασμένο Ιανουάριο μέσω του πολιτικού του κόμματος δρομολογήθηκαν αλλαγές στο σύνταγμα της χώρας ώστε ο 62χρονος πρόεδρος να καταστεί ο απόλυτος μονάρχης και να μπορεί να παραμείνει στην εξουσία μέχρι το 2029. Το δημοψήφισμα της 26ης Απριλίου 2017, παρόλα τα οριακά αποτελέσματα (υπέρ 51,34%), ήταν κίνηση προς την απολυταρχία. Ενώ αρχικά ανέβηκε στην εξουσία ως «το παιδί του λαού», γιός ενός καπετάνιου της Μαύρης Θάλασσας, αποδεκτός ως ο μεταρρυθμιστής που κατάργησε την θανατική καταδίκη στην Τουρκία και έδωσε φωνή στους Κούρδους, όλα άλλαξαν μόλις ένιωσε ασφαλής στην εξουσία του. Όταν κατηγορήθηκε ο ίδιος και ο γιός του για συνωμοσία, διαφθορά και χρηματισμό (2013), φυλάκισε εκατοντάδες αντιπολιτευόμενους (αστυνομικούς, δημόσιους κατήγορους, δημοσιογράφους και στρατηγούς). Ακόμα και στο περσυνό, κατ’ισχυρισμό πραξικόπημα αντέδρασε με μαζικές συλλήψεις, παράταξη αρμάτων μάχης και γενικότερης βίας κατά αμάχων. Έχει ελέγξει τα ΜΜΕ, φυλάκισε δημοσιογράφους, λογόκρινε το διαδίκτυο, διέκοψε το Twitter και την πρόσβαση του πληθυσμού (29/4/2017) στη Wikipedia, τη διαδικτυακή εγκυκλοπαίδεια διότι δεν του άρεσε μια ανάρτηση. Έχει συλλάβει και αντικαταστήσει δικαστικούς και καθηγητές Πανεπιστημίων.
Το Scientific America Mind (Schaarschmidt, 5/6/2017) αφιερώνει άρθρο στον Erdogan και διερωτάται πώς από «παιδί του λαού» προέκυψε, όπως γράφει, ένας τύραννος σύμφωνα ακόμα με πολλούς Τούρκους;
Εμείς θα απαντήσομε «αρχή άντρα δείκνυσι».
Το περιοδικό παραθέτει τις γνώμες διαφόρων π.χ. του ιστορικού (19ος αιώνας) John Dalberg Acton: «Η εξουσία διαφθείρει και η απόλυτη εξουσία διαφθείρει απόλυτα.» Αυτό είναι και το συμπέρασμα πολλών σύγχρονων ερευνών: είτε πρόκειται για εξουσία στην πολιτική ή σε επιχείρηση εφόσον είναι μακροχρόνια, οι άνθρωποι σκέφτονται και ενεργούν διαφορετικά από πριν. Αρχίζουν να υπερεκτιμούν τις ικανότητές τους, παραβλέπουν άλλες προοπτικές και η σκέψη τους γίνεται αφηρημένη (βλέπουν τους ανθρώπους περισσότερο ως αντικείμενα).
Η κοινωνική ψυχολόγος Susan Fiske του Πανεπιστημίου Princeton δήλωσε ότι η εξουσία κάμνει τον άνθρωπο να νιώθει ότι «δικαιούται» την κατάχρησή της˙ παρουσιάζουν μειωμένη ενσυναίσθηση για τις ανάγκες των άλλων, αποστασιοποιούνται από τους συνανθρώπους τους και δεν τους λαμβάνουν υπόψη. Φυσικά αυτά έχουν σχέση και με το χαρακτήρα, τις φιλοδοξίες αλλά και το φύλο (οι φιλοδοξίες δεν συγχωρούνται στις γυναίκες).
Ο δρόμος προς την εξουσία απαιτεί πολλές φορές να ενεργεί κάποιος αντισυμβατικά. Οι απόψεις του πολιτικού φιλόσοφου της Αναγέννησης Niccolo Machiavelli καθιέρωσαν την ονομασία Μακιαβελισμός που σημαίνει ηγέτες που επιδιώκουν τους στόχους τους με παράνομους και ανήθικους τρόπους. Ο Μακιαβελισμός ανήκει σύμφωνα με τους ψυχολόγους στη σκοτεινή τριάδα των χαρακτηριστικών προσωπικότητας μαζί το ναρκισσισμό και την ψυχοπάθεια. Ο ψυχολόγος Kibeom Lee του Πανεπιστημίου Calgary, Alberta απέδειξε ότι όσοι διαθέτουν τα 3 πιο πάνω χαρακτηριστικά στερούνται ειλικρίνειας και ταπεινότητας.
Το τελευταίο μήνυμα του Erdogan με την ευκαιρία της τουρκικής εισβολής του 1974 ότι «η Τουρκία δεν θα μείνει θεατής αφήνοντας τους Τουρκοκυπρίους θύματα της μη λύσης και καταδικασμένους σε περιορισμούς» είναι ακόμη μια απόδειξη ότι έχει ξεφύγει…