Ομιλία Λιλλήκα – Ημερίδα Στελεχών
Εκφωνηθείσα από Αλέξανδρο Μιχαηλίδη
Η λειτουργικότητα ενός Κράτους, η βιωσιμότητα του, πολύ περισσότερο, σε βάθος χρόνου, εξαρτώνται από μια σειρά παραμέτρων και βασικών αρχών.
Οι δομές του Κράτους, οι διαδικασίες λήψης αποφάσεων, οι διαδικασίες επίλυσης αδιεξόδων είναι βασικές παράμετροι που επηρεάζουν την καθημερινή λειτουργικότητα του Κράτους.
Ομιλία Θεοχάρους – Ημερίδα Στελεχών
Ομιλία Παπαδόπουλου – Ημερίδα Στελεχών
Ομιλία Περδίκη – Ημερίδα Στελεχών
Ομιλία Σιζόπουλου – Ημερίδα Στελεχών
Όμως, τόσο οι δομές όσο και οι διαδικασίες λήψης αποφάσεων για να είναι λειτουργικές πρέπει να διέπονται από αρχές, όπως η αρχή της δημοκρατικής νομιμοποίησης.
Η σύνθεση των δομών και ο τρόπος διαμόρφωσης των αποφάσεων είναι στοιχεία που καθορίζουν αν ένα Κράτος αποτελεί Κράτος δικαίου ή όχι.
Ο σεβασμός και η υιοθέτηση των αρχών της δημοκρατίας είναι βασική προϋπόθεση, όχι απλά για τη λειτουργικότητα, αλλά και για τη βιωσιμότητα ενός πολιτεύματος και ενός κράτους. Δεν είναι τυχαίο που τα μακροβιότερα κράτη, τα κράτη που παρουσιάζουν τη μεγαλύτερη σταθερότητα και κοινωνική συνοχή διαθέτουν δημοκρατικό καθεστώς και ορίζονται ως κράτη δικαίου. Απολυταρχικά καθεστώτα γνώρισε πολλά η ανθρωπότητα. Τέτοια καθεστώτα μπορεί να παρουσίαζαν αποτελεσματικές δομές. Η αποτελεσματικότητα όμως των δομών τους δεν ήταν αρκετή έτσι ώστε αυτά τα καθεστώτα να επιβιώσουν σε βάθος χρόνου, γιατί τους έλειπε η δημοκρατική νομιμοποίηση. Οι δομές και οι διαδικασίες λήψης αποφάσεων ή επίλυσης αδιεξόδων, όταν υποκαθιστούν τις δημοκρατικές αρχές με τη βία, την επιβολή ή τον φόβο κάποια στιγμή καταρρέουν.
Και ο λόγος είναι απλός: αμφισβητούνται από τους πολίτες οι οποίοι δεν ανέχονται το άδικο, την παραβίαση των δικαιωμάτων και ελευθεριών τους επί μακρόν.
Είναι γι αυτό που και στην περίπτωση της λύσης του Κυπριακού επιμένω ότι η όποια ρύθμιση θα πρέπει να είναι δίκαιη. Μόνο μια δίκαιη λύση μπορεί να οδηγήσει σε κράτος δικαίου έτσι ώστε το κράτος να είναι λειτουργικό και βιώσιμο. Μια άδικη λύση, που δεν εδράζεται στις αρχές της δημοκρατίας, που υποκαθιστά την έννοια του πολίτη με άλλες φυλετικές ή θρησκευτικές ιδιότητες είναι εκ φύσεως θνησιγενής. Παραβίαση των αρχών της δημοκρατίας θα καταστήσουν το κράτος δυσλειτουργικό και οι αποφάσεις του συχνά θα παράγουν αδικία η οποία αναπόφευκτα θα αμφισβητηθεί από την αδικούμενη πλειοψηφία.
Το ίδιο θα συμβεί και στην περίπτωση δυσλειτουργιών οι οποίες δεν θα οφείλονται σε αιτίες όπως η γραφειοκρατία ή η περιπλοκότητα νομοθεσιών, που εύκολα μπορούν να διορθωθούν, αλλά στη σύνθεση και στη διαδικασία λήψης αποφάσεων που εδράζονται στη λογική εθνοτικής εκπροσώπησης και συμμετοχής στη διαμόρφωση των αποφάσεων.
Θα επιχειρήσω να μεταφέρω τους πιο πάνω θεωρητικούς προβληματισμούς στο Κυπριακό πρόβλημα, στα όσα ήδη έχουν συμφωνηθεί στις συνομιλίες ή αποτελούν αντικείμενο διαπραγμάτευσης για να μπορέσουμε να διαμορφώσουμε μια αντίληψη για την βιωσιμότητα του υπό εκκόλαψη κρατικού μορφώματος.
Δομές και σύνθεση τους:
Το νέο κρατικό μόρφωμα θα έχει χαρακτήρα Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας με πολίτευμα Προεδρικής Δημοκρατίας, με Πρόεδρο και Αντιπρόεδρο. Το Υπουργικό Συμβούλιο θα αποτελείται από 11 Υπουργούς εκ των οποίων οι 7 θα είναι Ελληνοκύπριοι και οι 4 Τουρκοκύπριοι. Η Τουρκική πλευρά απαιτεί όπως υπάρχει εκ περιτροπής Προεδρία με τον Τουρκοκύπριο Αντιπρόεδρο να έχει διετή θητεία έναντι τετραετούς θητείας για τον Ελληνοκύπριο.
Η Νομοθετική εξουσία θα ασκείται από δυο Σώματα: την Κάτω και την Άνω Βουλή, δηλαδή Βουλή και Γερουσία. Η σύνθεση της Βουλής θα είναι 70% Ελληνοκύπριοι (36 στον αριθμό) και 30% Τουρκοκύπριοι (12 στον αριθμό). Η Γερουσία θα διαθέτει 40 Γερουσιαστές με ίση εκπροσώπηση των δυο κοινοτήτων. Στα δυο Σώματα θα υπάρχει εκ περιτροπής προεδρία.
Στη Δικαιοσύνη, το μόνο Ομοσπονδιακό Όργανο, το Ανώτατο Δικαστήριο θα συνθέτουν 6 δικαστές (3 ανά κοινότητα). Θα προστίθεται όταν χρειάζεται ένας δικαστής από κατάλογο των δικαστών του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου.
Στις Ανεξάρτητες Αρχές και Θεσμούς, όπως το ΔΣ της Κεντρικής Τράπεζας, η ΕΔΥ, ΡΑΕΚ κλπ, θα υπάρχει ίση αριθμητική εκπροσώπηση.
Ο δικοινοτισμός ο οποίος εισάγεται ως βασική παράμετρος στον τρόπο διοίκησης του νέου κράτους αποτελεί θεσμοθετημένο ρατσισμό «Institutional Racism». Το ίδιο το κράτος στον τρόπο διακυβέρνησης του διακρίνει τους πολίτες του στη βάση της εθνικής τους καταγωγής σε Έλληνες και Τούρκους παραχωρώντας τους μάλιστα διαφορετικά δικαιώματα και εξουσίες.
Είναι δε ξεκάθαρο πως στις πλείστες των περιπτώσεων αναφορικά με την εκπροσώπηση, στη σύνθεση των δομών και θεσμών η πολιτική ισότητα μεταφράστηκε σε αριθμητική ισότητα. Το βασικό κριτήριο επιλογής και διορισμού δεν θα είναι η αξία και τα προσόντα αλλά η εθνική καταγωγή. Αν για παράδειγμα για το ΔΣ της ΡΑΕΚ δεν υπάρχουν 5 Ελληνοκύπριοι με τα απαραίτητα προσόντα, ενώ υπάρχει ένας έκτος Τουρκοκύπριος με τα προσόντα και την πείρα που έχει ανάγκη η Αρχή, θα πρέπει να παραγνωριστούν και οι ανάγκες της υπηρεσίας και η αξία του υποψηφίου για να ικανοποιηθεί η εθνική ποσόστωση. Τα προκαθορισμένα και απαραβίαστα, λοιπόν, κριτήρια που έχουν καθοριστεί παραβιάζουν κατάφορα την αρχή της ισονομίας, της αξίας και της μη διάκρισης. Αυτές οι βασικές αρχές του κράτους δικαίου υποκαθίστανται από την αρχή της φυλετικής διάκρισης.
Έρχομαι τώρα στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων.
Στο Υπουργικό Συμβούλιο ο Πρόεδρος και ο Αντιπρόεδρος θα διαθέτουν το δικαίωμα άσκησης βέτο σε μια σειρά από τομείς. Γενικός κανόνας είναι ότι καμία πλειοψηφία δεν θα είναι αρκετή, για να ληφθεί μια απόφαση, αν σε αυτή δεν περιλαμβάνεται και μια τουλάχιστον ψήφος Τουρκοκύπριου υπουργού.
Αναφορικά με την Νομοθετική Εξουσία, στην Βουλή θα ισχύει η δημοκρατική αρχή της απλής πλειοψηφίας. Στη Γερουσία, όμως, όπου θα υπάρχει ίση εκπροσώπηση των δυο κοινοτήτων, για τους συνήθεις Νόμους θα απαιτείται απλή πλειοψηφία δεδομένου ότι σε αυτή θα περιλαμβάνονται και το 25% των παρευρισκόμενων Γερουσιαστών της κάθε κοινότητας. Στην πράξη καταργείται η απλή πλειοψηφία αφού σε πλήρη σύνθεση της Ολομέλειας θα χρειάζεται όχι 21 αλλά 25 ψήφους για να εγκρίνει ένα Νομοσχέδιο.
Για ειδικά Νομοσχέδια θα απαιτείται ενισχυμένη πλειοψηφία η οποία θα πρέπει να περιλαμβάνει το 40% των παρευρισκόμενων Γερουσιαστών από την μειοψηφούσα κοινότητα.
Για όσες αρχές ή θεσμούς δεν θα υπάρχει ίση αριθμητικά εκπροσώπηση, η τουρκική πλευρά απαιτεί όπως για κάθε απόφαση απαιτείται και μια τουλάχιστο θετική ψήφος από τους Τουρκοκύπριους αντιπροσώπους.
Εξόφθαλμα αυτές οι διαδικασίες λήψης απόφασης παραβιάζουν τη δημοκρατική αρχή της πλειοψηφίας εισάγοντας στοιχεία εθνοτικής διάκρισης. Παραβιάζουν την αρχή της ισότητας των πολιτών αφού οι εκπρόσωποι αυτών δεν έχουν ίση ψήφο κατά τη διαμόρφωση μιας απόφασης.
Στο Ανώτατο Δικαστήριο η διαδικασία λήψης απόφασης απαιτεί απλή πλειοψηφία στο Σώμα.
Δεν απαιτείται καμία μαντική ικανότητα για να προβλέψει κανείς ότι όλες αυτές οι παραβιάσεις των αρχών του κράτους δικαίου και της δημοκρατίας θα δημιουργήσουν σοβαρά προβλήματα λειτουργικότητας με ορατό τον κίνδυνο παράλυσης του κράτους. Τον κίνδυνο αυτό έχουν διαβλέψει και οι ίδιοι οι διαπραγματευτές, γι αυτό και αναζήτησαν μηχανισμούς επίλυσης αδιεξόδων. Αντί όμως μέσω των μηχανισμών επίλυσης αδιεξόδων να αντιμετωπίζονται οι αιτίες που δημιουργούν τις δυσλειτουργίες και τα αδιέξοδα, αποκαθιστώντας τις αρχές του κράτους δικαίου και της δημοκρατίας, επιχειρείται δεύτερη παραβίαση αυτών των αρχών.
Τόσο στο υπουργικό συμβούλιο όσο και στη Γερουσία, στην περίπτωση αδιεξόδου θα συστήνεται μια Επιτροπή στην οποία θα μετέχουν ο Πρόεδρος, ο Αντιπρόεδρος και δυο υπουργοί, ή δυο Γερουσιαστές, ένας από κάθε κοινότητα. Αν αυτή η Επιτροπή ίσης εκπροσώπησης δεν μπορέσει να πάρει απόφαση τότε η απόφαση θα λαμβάνεται με κλήρο. Όσον αφορά την εκτελεστική εξουσία με κλήρωση θα αφαιρείται ένας υπουργός από την άτυχη κοινότητα και έτσι αυτόματα θα δημιουργείται πλειοψηφία από την τυχερή κοινότητα. Στην περίπτωση της Γερουσίας, για να μην είναι μονότονο το σύστημα, με την κλήρωση αντί να αφαιρείται θα προστίθεται ένας Γερουσιαστής στην ομάδα της κοινότητας που ευνοήθηκε από την τύχη.
Στην περίπτωση του Ανώτατου Δικαστηρίου τελικά αποσύρθηκε η διαδικασία της κλήρωσης στην περίπτωση ισοψηφίας και αδιεξόδου με την επιλογή δια κλήρωσης ενός Ευρωπαίου δικαστή ο οποίος δεν θα προέρχεται από την Ελλάδα, την Τουρκία ή την Αγγλία. Έτσι δεν θα κρίνεται στην τύχη η συνταγματικότητα ενός νόμου αλλά από ένα τυχερό Ευρωπαίο δικαστή.
Οι Κύπριοι πολίτες θα προσεύχονται κάθε φορά όπως ο κλήρος πέσει σε ένα έγκριτο, ουδέτερο και αντικειμενικό δικαστή του οποίου η κρίση που δεν θα επηρεάζεται από εξωγενείς παράγοντες και γεωπολιτικά ή άλλα συμφέροντα.
Δεν γνωρίζω να υπάρχει άλλο σύγχρονο δημοκρατικό κράτος που να λαμβάνει τις αποφάσεις του με κλήρωση. Ούτε και γνωρίζω καμιά πλειοψηφούσα κοινωνική η πολιτική ομάδα που αποδέχεται η μειοψηφία να της επιβάλλει τη βούλησή της επειδή έτσι το έφερε η τύχη. Ένα τέτοιο κράτος πιο πολύ με καζίνο θα μοιάζει παρά με κράτος δικαίου. Τέτοιες ρυθμίσεις προσφέρουν και δημιουργούν κίνητρο στη μειοψηφούσα κοινότητα να οδηγεί τις αποφάσεις για τα μεγάλα και σοβαρά ζητήματα σε αδιέξοδο γιατί με την κλήρωση έχει 50% πιθανότητες να επιβάλει τη βούλησή της. Σ’ ένα τέτοιο κράτος οι πολίτες αντί να πιστεύουν στο δίκαιο θα επενδύουν τις ελπίδες τους στις προσευχές για να τους ευνοήσει η τύχη.
Ασφαλώς, όλοι γνωρίζουμε, πως η πλειοψηφία δεν έχει πάντα δίκαιο. Πως η πλειοψηφία μπορεί να καταχραστεί την αριθμητική της υπεροχή για να επιβάλει αποφάσεις οι οποίες είναι άδικες ή επιφέρουν διακρίσεις σε βάρος της μειοψηφίας. Είναι γι’ αυτό το λόγο που η αρχή « η πλειοψηφία αποφασίζει αλλά με σεβασμό στα δικαιώματα της μειοψηφίας», εκφράζεται και διασφαλίζεται με νομικές και θεσμικές ρυθμίσεις.
Το Ευρωπαϊκό κεκτημένο προσφέρει σημαντική ασφάλεια στις εθνικές ή και κοινοτικές μειονότητες.
Συναγωνιστές,
αγαπητές φίλες και φίλοι,
όλα όσα πιο πάνω ανέφερα, εγείρουν σοβαρά ερωτηματικά για τη βιωσιμότητα του υπό εκκόλαψη κρατικού μορφώματος.
Πόσο βιώσιμο θα είναι ένα κράτος το οποίο θα παραβιάζει τις δημοκρατικές αρχές και δη θα είναι κράτος δικαίου; Πόσο βιώσιμο θα είναι ένα πολιτικό σύστημα η λειτουργικότητα του οποίου θα απαιτεί τη μέγιστη καλή θέληση επί διαρκούς βάση όλων όσων θα κληθούν να το λειτουργήσουν;
Συνηθίζουμε να λέμε ότι στη δημοκρατία δεν υπάρχουν αδιέξοδα, γιατί απλούστατα ακόμα και στη περίπτωση που το ίδιο το κράτος, οι νόμοι και οι θεσμοί του, αδυνατούν να επιλύσουν ένα πρόβλημα, τη λύση μπορεί να τη δώσει ο λαός μέσα από μια εκλογική διαδικασία ή ένα δημοψήφισμα. Λύση απ’ όλους αποδεκτή αφού η δημοκρατία εδράζεται στην αρχή πως κυρίαρχο σώμα είναι λαός, ο οποίος μπορεί να ασκήσει την κυριαρχία του είτε έμμεσα, δια των αντιπροσώπων του, είτε άμεσα δια της ψήφου του.
Στην περίπτωση της υπό διαπραγμάτευσης λύσης, η έννοια του ενιαίου Κυπριακού λαού δεν υπάρχει ούτε και προβλέπεται, γεγονός που αποστερεί από το όλο οικοδόμημα την αποτελεσματική αυτή διαδικασία επίλυσης σοβαρών πολιτικών ή πολιτειακών αδιεξόδων. Στα δε προβλήματα τα οποία δημιουργεί ο δικοινοτισμός προστίθεται και η γεωγραφική έκφραση τους μέσω της διζωνικότητας η οποία επιτείνει ακόμη περισσότερο τις διαλυτικές και αποσχιστικές βλέψεις της Άγκυρας
Όλοι αυτοί οι προβληματισμοί ένα και μόνο στόχο έχουν: να χρησιμεύσουν στη διαμόρφωση τέτοιων δομών και διαδικασιών λήψης των αποφάσεων, που η επόμενη μέρα της λύσης, αν και όταν αυτή προκύψει να οδηγήσει σε συνθήκες σταθερότητας, συνεργασίας και όχι αντιπαλότητας.
Μόνο ένα κράτος που θα ανταποκρίνεται στις σύγχρονες δημοκρατικές αρχές και αξίες, που θα προστατεύει τα δικαιώματα και τις ελευθερίες των πολιτών χωρίς διακρίσεις σε βάρος της μειονότητας, αλλά ούτε και της πλειονότητας, μπορεί να είναι βιώσιμο αλλά και ικανό να οδηγήσει τη χώρα και το λαό σε σταθερότητα και ευημερία.
Και επειδή συνεχώς δεχόμαστε επιθέσεις ότι δεν προτείνουμε απλά απορρίπτουμε θέλω να κλείσω με αυτό:
Μετεξέλιξη του κράτους μπορεί να γίνει ΜΟΝΟ μέσα από Συντακτική Διαδικασία με τροποποίηση του υφιστάμενου μόνου αναγνωρισμένου συντάγματος στην Κύπρο.
Όλα τα άλλα που επιχειρούνται τώρα με τη συμφωνία της 1/12/2016 είναι ανεπιστρεπτί επικίνδυνα. Διαβάστε επ΄ αυτού και τις επιφυλάξεις Πολυβίου.
Επομένως! Κράτος έχουμε. Δε θέλουμε να δημιουργήσουμε ένα νέο τεχνητό, ρατσιστικό και δυσλειτουργικό κράτος που θα είναι το αποτέλεσμα δύο συνιστώντων “κρατιδίων”.
Τροποποίηση λοιπόν του Συντάγματος της Κυπριακής Δημοκρατίας στη βάση του Κοινοτικού Κεκτημένου (ανθρώπινα δικαιώματα, δημοκρατικές ελευθερίες για όλους, ένας άνθρωπος μια ψήφος).
Αυτό ισχύει σε όλη την Ευρώπη, αυτό ισχύει σε όλα τα σύγχρονα κράτη
Αυτό είναι το δίκιο.
Αυτό θα πρέπει να διεκδικούμε.
- Δημοσιογραφική Εστία
Λευκωσία 20 Δεκεμβρίου 2016