Το βρετανικό δημοψήφισμα και οι προεκτάσεις
Αναμφίβολα το βρετανικό δημοψήφισμα εμπεριέχει βαθειές προεκτάσεις για την ίδια τη χώρα, την ΕΕ καθώς και το διεθνές περιβάλλον.
Προφανώς η αρχική ανακοίνωση του Υπουργείου Οικονομικών – ότι η Κύπρος δεν θα επηρεασθεί από τυχόν Brexit – ήταν επιπόλαιη και επικίνδυνη. Είναι λοιπόν καθοριστικής σημασίας να αξιολογήσουμε με σοβαρότητα όλα τα δεδομένα.
Μόνο και μόνο που διεξάγεται ένα τέτοιο δημοψήφισμα είναι σημαντικό γεγονός. Πριν λίγα χρόνια θα ήταν αδιανόητο μια χώρα να προχωρήσει σε δημοψήφισμα για έξοδο από την Ένωση. Το δημοψήφισμα δεν παραπέμπει μόνο στον βρετανικό παραδοσιακό σκεπτικισμό και αντίθεση προς την ομοσπονδοποίηση της ΕΕ. Παραπέμπει επίσης στο γεγονός ότι σήμερα η ΕΕ, και ιδίως η Ευρωζώνη, έχει καταστεί μέγας ασθενής ενώ ταυτόχρονα αναβιώνει απειλητικά και ο γερμανικός ηγεμονισμός. Σημειώνεται συναφώς ότι οι ανισότητες στην Ευρωζώνη αυξάνονται επικίνδυνα υπέρ της Γερμανίας και εις βάρος των χωρών του ευρωπαϊκού νότου.
Σήμερα υπάρχει στη Βρετανία ένας έντονος προβληματισμός για το μεταναστευτικό ρεύμα από τις χώρες της κεντροανατολικής Ευρώπης. Στα πλαίσια αυτά εκδηλώνεται επίσης ανησυχία στην περίπτωση που Τούρκοι υπήκοοι θα εισέρχονται άνευ άδειας εισόδου στη Βρετανία. Η Βρετανία θεωρεί ότι οι πολιτικές αυτές που υιοθετούνται από ευρωπαϊκά όργανα όχι μόνο δεν εξυπηρετούν τα βρετανικά συμφέροντα αλλά επιπρόσθετα τα επηρεάζουν δυσμενώς.
Υπάρχει επίσης η ισχυρή πεποίθηση για την επιτακτική αναγκαιότητα του έθνους κράτους. Στη Βρετανία δεν υπάρχει κανένας δισταγμός σε σχέση με τη θέση ότι είναι το έθνος κράτος που τελικά, περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη οντότητα, εξασφαλίζει τα συμφέροντα της χώρας. Υπάρχει επίσης η αίσθηση ότι τα ευρωπαϊκά όργανα είναι αναποτελεσματικά και δαπανηρά. Επιπρόσθετα, υπάρχει η πεποίθηση ότι αφ’ ενός δεν εξυπηρετούνται τα συμφέροντα των χωρών μελών και αφ’ ετέρου ότι κυρίως είναι η γερμανική πρωταγωνιστική παρουσία και επιρροή που ευνοούνται από τα κοινοτικά όργανα. Η εκστρατεία για το Brexit εμπεριέχει επίσης, συμβολικά και ουσιαστικά, και το στοιχείο του προστατευτισμού έναντι της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και της παγκοσμιοποίησης.
Σε πρακτικό επίπεδο η συζήτηση σήμερα στη Βρετανία περιστρέφεται γύρω από το πώς θα επηρεασθεί η χώρα από τυχόν Brexit. Προφανώς για τις οποιεσδήποτε προεκτάσεις πρέπει να ληφθούν υπ’ όψιν τόσο οι στατικές άμεσες επιπτώσεις όσο και οι μακροχρόνιες προεκτάσεις οι οποίες θα είναι προϊόν δυναμικών διεργασιών. Οι υποστηρικτές της παραμονής θεωρούν ότι παρά τα σοβαρά προβλήματα και ελλείμματα της ΕΕ είναι προτιμότερο η Βρετανία να συνεχίσει να είναι μέλος της Ένωσης όχι μόνο για να εξισορροπεί τη γερμανική ηγεμονία αλλά και για να εξυπηρετεί καλύτερα τα δικά της συμφέροντα. Από την άλλη οι υποστηρικτές του Brexit θεωρούν ότι η Βρετανία ακόμα και με την έξοδο της θα έχει μια ειδική στρατηγική σχέση με την Ένωση ενώ ταυτόχρονα θα έχει την ευελιξία για την εξυπηρέτηση των εθνικών της συμφερόντων με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.
Πάντως στην περίπτωση Brexit δεν αποκλείεται να υπάρξουν περαιτέρω ρωγμές και τριγμοί στην Ένωση. Εν ολίγοις θα διαταραχθεί σοβαρά η όλη αρχιτεκτονική της Ένωσης.
Και η Κύπρος; Αντί να θεωρεί ότι θα παραμείνει αλώβητη καλείται να εξετάσει όλα τα ενδεχόμενα και τα σενάρια εφ’ όλης της ύλης. Εάν η Μεγάλη Βρετανία ανησυχεί για τα μεταναστευτικά ρεύματα η Κύπρος της ημικατοχής, της δημογραφικής αιμορραγίας και του χαμηλού ποσοστού γονιμότητας δεν προβληματίζεται;
Στην περίπτωση Brexit η χώρα μας θα πρέπει να αξιολογήσει προσεκτικά πώς διασφαλίζονται τα κυπριακά συμφέροντα. Η οικονομική συνεργασία μεταξύ των δυο χωρών μπορεί να περιλαμβάνει ζητήματα του ευρύτερου χρηματοπιστωτικού τομέα, του τουρισμού καθώς και την πρόσβαση Κυπρίων στην αγορά εργασίας και στα πανεπιστήμια στη Βρετανία όπως και προηγουμένως.
Ούτως ή άλλως η Κύπρος θα πρέπει να εμβαθύνει τις σχέσεις με τη Βρετανία με ή χωρίς Brexit. Στα πλαίσια αυτά και, μεταξύ άλλων, είναι θεμιτό να απαιτήσουμε σε πνεύμα συνεργασίας όπως οι βάσεις, πέραν της εξυπηρέτησης των βρετανικών και ευρύτερων συμφερόντων, προασπίζουν την ασφάλεια της Κυπριακής Δημοκρατίας. Παράλληλα σε πολιτικό επίπεδο θα πρέπει συνεχώς να τονίζουμε ότι η Βρετανία έχει την υποχρέωση να συμβάλει στην αποκατάσταση της ενότητας και εδαφικής ακεραιότητας της χώρας μας. Τέλος η Κυπριακή Δημοκρατία, ακόμα και ως ισότιμο μέλος της ΕΕ, καλείται επιτέλους να αναλογισθεί τη σημασία του έθνους κράτους, να παραμερίσει ευσεβείς πόθους για ευρωπαϊκή αλληλεγγύη, να κατανοήσει τα υφιστάμενα πολύ σκληρά δεδομένα στο περιφερειακό, ευρωπαϊκό και διεθνές περιβάλλον και να ενεργεί ανάλογα για να προασπίζει τα συμφέροντα της.
- Ο Ανδρέας Θεοφάνους είναι Καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας και Πρόεδρος του Κέντρου Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων του Πανεπιστημίου Λευκωσίας.