Ένα τραγούδι για την ιστορία
Η εφετινή νίκη στον διαγωνισμό της Eurovision ενός τραγουδιού άκρως πολιτικοποιημένου, δείχνει την γενικότερη τάση που διαμορφώνεται, οι λαοί να εκφράζονται και να επικοινωνούν τα μηνύματά τους δια μέσου της Τέχνης.
Όσο κι αν βάλεις όρους και όρια σε έναν διαγωνισμό, το τραγούδι απέδειξε ότι έχει την δύναμη να μεταδίδει ιστορικές πληροφορίες που συγκινούν τον ακροατή τόσο, όσο κι ένα ντοκιμαντέρ.
Όπως συνέβαινε παλαιότερα, όταν δεν υπήρχαν τηλεοράσεις και ΜΜΕ, έτσι συμβαίνει και σήμερα. Ο στίχος και η μουσική, μπορούν να διατηρήσουν και να υπενθυμίσουν ένα ιστορικό γεγονός, κάνοντας συγχρόνως νύξεις για σημερινούς πολιτικούς χειρισμούς.
Η Ουκρανία και η ερμηνεύτρια Τζαμάλα που ανήκει στην μουσουλμανική μειονότητα των Τατάρων της Κριμαίας, κέρδισε τον φετινό διαγωνισμό, με την ψήφο του κοινού που ανέτρεψε την τελευταία στιγμή τα αποτελέσματα αφήνοντας πίσω τα φαβορί. Το τραγούδι που ερμήνευσε έχει τίτλο “1944” και αναφέρεται στην μαζική απέλαση από τις δυνάμεις του Ιωσήφ Στάλιν, των Τατάρων της Κριμαίας. Ανάμεσά τους και η προγιαγιά της ερμηνεύτριας. <<΄Όταν φτάνουν ξένοι/ μπαίνουν στα σπίτια σας/ σας σκοτώνουν όλους και λένε/ δεν είμαστε ένοχοι…>> ξεκινά να αφηγείται το τραγούδι θυμίζοντας τα γεγονότα του1944, όταν μετά την λήξη του “Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου”, οι σοβιετικές αρχές κατηγόρησαν τους Τατάρους της Κριμαίας για συνεργασία με τις ναζιστικές Δυνάμεις Κατοχής. Η τιμωρία τους ήταν η εξορία. 193.865 Τάταροι, οδηγήθηκαν σε διάφορες ασιατικές Σοσιαλιστικές Δημοκρατίες και στη Σιβηρία. Οι 151.136 βρέθηκαν στο Ουζμπεκιστάν όπου μέσα σε έξι μήνες, πέθαναν 10.105 άνθρωποι από τις κακουχίες. Οι 4.286 βρέθηκαν στο Καζακστάν. Οι Τάταροι της Κριμαίας που υπηρετούσαν στον Ερυθρό Στρατό αποστρατεύτηκαν και στάλθηκαν σε γκουλάγκ στα Ουράλια και στη Σιβηρία. Από εκεί οι διασωθέντες άρχισαν να επιστρέφουν στην Κριμαία μετά το 1989.
Να σημειώσουμε ότι η εθνοκάθαρση του 1944 δεν περιορίστηκε στους Τατάρους. Η ίδια μοίρα περίμενε και όσους Έλληνες είχαν απομείνει στην Κριμαία. Βρέθηκαν και αυτοί μαζί με χιλιάδες Έλληνες της Γεωργίας και άλλων Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών, ( σταλινικές διώξεις στην διάρκεια του Μεσοπολέμου), στα βάθη της Σοβιετικής Ασίας. *
Δεν είναι η πρώτη φορά που ακούγεται ένα τραγούδι τέτοιου είδους στην Eurovision. Την αρχή έκανε η Ελλάδα το 1976 με το τραγούδι “Παναγιά μου, Παναγιά μου” που ερμήνευσε η μαυροντυμένη Μαρίζα Κωχ, μοιρολογώντας το δράμα της Κύπρου μετά την εισβολή του Αττίλα και την “εθνοκάθαρση” του 37% του νησιού. Τότε μεγάλες διαδηλώσεις διαμαρτυρίας Τούρκων πραγματοποιήθηκαν στην Ευρώπη, ενώ η ερμηνεύτρια υπέγραψε ότι με δική της ευθύνη θα ανέβει στην σκηνή, αφού στο χώρο του μεγάρου μουσικής, υπήρχε πληροφορία ότι μπορεί να βρίσκεται ελεύθερος σκοπευτής. Η Τουρκία σε ένδειξη διαμαρτυρίας δεν έλαβε μέρος. Η τουρκική τηλεόραση την ώρα του ελληνικού τραγουδιού σταμάτησε την μετάδοση, λαμβάνοντας ως τιμωρία από την EBU τον αποκλεισμό της από τον διαγωνισμό για τρία χρόνια. Μετά από αυτό το περιστατικό, ετέθη ως όρος να μην ακούγονται στον διαγωνισμό τραγούδια πολιτικού περιεχομένου, αλλά της Ουκρανίας θεωρήθηκε ιστορικό, αφού δεν κάνει καμία νύξη για την πολιτική Πούτιν στο θέμα της Κριμαίας.
Να θυμίσουμε για την ιστορία, ότι το τραγούδι της ελληνικής συμμετοχής του 1976, γράφτηκε σχεδόν σε μια νύχτα, όταν ο Μάνος Χατζιδάκις “παρήγγειλε” στη Μαρίζα Κωχ ένα τραγούδι διαμαρτυρίας για την Εισβολή. Τη μουσική έγραψε η Κωχ με βάση ένα ηπειρώτικο μοιρολόι και τους στίχους ο Μιχάλης Φωτιάδης. <<Κι αν δείτε γη φρεσκοσκαμμένη όι-οί μάναμ’/δεν θα ‘ναι κάμπος, κάμπος καρπερός/ σταυροί θα είναι φυτεμένοι όι-οί μάναμ’/ που τους σαπίζει, σαπίζει ο καιρός (…)>>
Πόσο προφητικό και διαχρονικό μπορεί να αποδειχθεί ένα τραγούδι με ιστορικό περιεχόμενο!
- Τα ιστορικά στοιχεία για την Κριμαία περιλαμβάνονται στο Αρχείο της Πολιτιστικής Εταιρείας “Πανόραμα”, archive.apan.gr