Ομιλία του Κώστα Λαπαβίτσα στη Μελβούρνη

Μάιος 2016

Ο κ. Κώστας Λαπαβίτσας, καθηγητής του Πανεπιστημίου του Λονδίνου και πρώην βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ, βρέθηκε πρόσφατα στη Μελβούρνη και την Παρασκευή 15 Απριλίου 2016 μίλησε σε διάλεξη της Κοινότητας στο χώρο της αίθουσας των Ιθακησίων.

• Toυ Χρήστου Φίφη *

 

Πολλοί συμπάροικοι παραβρέθηκαν και η ομιλία τού Λαπαβίτσα ήταν ενδιαφέρουσα τόσο για την ανάπτυξη των απόψεών του για τη σημερινή κατάσταση στην Ελλάδα όσο και για την ευκαιρία που έδωσε για την περαιτέρω συζήτηση αυτής της κατάστασης.

Θα δώσουμε τα κυριότερα σημεία της ομιλίας του και θα σχολιάσουμε μερικά από τα πιο αμφιλεγόμενα από αυτά.

Κατά τον κ. Λαπαβίτσα η κρίση της Ελλάδας δεν είναι μόνο οικονομική αλλά απλώνεται στην πολιτική, στην κοινωνία, στους θεσμούς και στη γεωπολιτική θέση της. Η κρίση δεν είναι μόνο ελληνική αλλά είναι πολυσύνθετη, Ευρωπαϊκή και διεθνής. Η έξοδος από την κρίση συνεπάγεται την επαναπόκτηση της εθνικής κυριαρχίας και τη δημιουργία εργασίας για όλους.

Αναφέρθηκε στις αρχικές θέσεις του ΣΥΡΙΖΑ και πώς η πλειοψηφική ομάδα του εγκατέλειψε το πρόγραμμα του κόμματος για να ενστερνιστεί την πολιτική των μνημονίων και του ευρώ.

Η παραπάνω παρατήρηση δείχνει το ακανθώδες ζήτημα της μετεξέλιξης του ΣΥΡΙΖΑ. Η ενότητα και η ιδεολογία του κόμματος ήταν πολύ χαλαρή και αντιφατική. ΄Ηταν ένα κόμμα στο οποίο υπήρχαν δυο κύρια ρεύματα με αντίθετες, ή μη επεξεργασμένες προσεγγίσεις στα μεγάλα προβλήματα εξόδου από την κρίση και περισσότερες από 10 συνιστώσες. Τα δυο κύρια ρεύματα ήταν εκείνο της πλειοψηφικής ομάδας του κ. Τσίπρα και η άλλη η αντιτιθέμενη στο ευρώ και που αποτελούνταν από στελέχη όπως ο κ. Λαφαζάνης, ο κ. Λαπαβίτσας, η κ Ραχήλ Μακρή, η κ. Ζωή Κωνσταντοπούλου και άλλοι. Ανάμεσα σε αυτές τις δυο αντιτιθέμενες τάσεις υπήρχαν διάφοροι άλλοι ελεύθεροι σκοπευτές όπως ο κ. Γιάνης Βαρουφάκης. Τον Ιούλιο του 2015 και τα δυο ρεύματα στήριξαν στο Δημοψήφισμα το ΟΧΙ αλλά η ηγετική ομάδα μετέτρεψε το ΟΧΙ σε ΝΑΙ με τη συμφωνία ενός τρίτου μνημονίου. Το πλειοψηφικό ρεύμα ήταν αυτό που αποφάσιζε για όλα. Το μειοψηφικό ρεύμα με επικεφαλής τον Παναγιώτη Λαφαζάνη ήθελε Συνέδριο όπου θα συζητούσαν τις προγραμματικές πολιτικές του κόμματος αλλά αντίθετα η ομάδα του Τσίπρα προκήρυξε εκλογές θέτοντας έτσι την μειοψηφική ομάδα εκτός ΣΥΡΙΖΑ. Το ρεύμα της μειοψηφίας που μετονομάστηκε σε «Λαϊκή Ενότητα» διατείνεται ότι αυτό είναι ο πραγματικός ΣΥΡΙΖΑ το οποίο διατήρησε και το αρχικό του πρόγραμμα. Ο κ. Λαπαβίτσας, λοιπόν, στις απόψεις του εκφράζει και τις απόψεις της «Λαϊκής Ενότητας» του κ. Λαφαζάνη.

Κατά τον κ. Λαπαβίτσα το σχέδιο Β για το οποίο μιλούσε ο κ. Βαρουφάκης υπήρχε και εξακολουθεί να υπάρχει και είναι το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ βάσει του οποίου εξελέγη. Είναι, υποστηρίζει, το πρόγραμμα το οποίο μπορεί να οδηγήσει την Ελλάδα εκτός της κρίσης που αντιμετωπίζει από το 2010. Περιλαμβάνει τη στάση πληρωμών για το επαχθές χρέος, την άρση της λιτότητας, τον κρατικό έλεγχο των τραπεζών, μια μικτή οικονομία με έναν συνδυασμό κρατικών και ιδιωτικών επενδύσεων, ανακατανομή των φόρων και δομική αλλαγή του κράτους. Αυτά δεν μπορούν να γίνουν εντός της Ευρωπαϊκής Νομισματικής ΄Ενωσης. Η υλοποίησή τους απαιτεί η Ελλάδα να εγκαταλείψει την ΟΝΕ και το Ευρώ και να επανέλθει στο εθνικό της νόμισμα, τη δραχμή.

Η έξοδος από την ΟΝΕ και το Ευρώ και η επιστροφή στη δραχμή θα είναι μια κίνηση που θα φέρει στη χώρα την εθνική κυριαρχία και ελευθερία δημοσιονομικής πολιτικής. Αυτά θα επιτευχθούν με την κατάργηση του Μνημονίου και τη δυνατότητα της κυβέρνησης να εφαρμόσει δέσμες δημονοσιομικών μέτρων που θα δημιουργήσουν θέσεις εργασίας και θα φέρουν στη χώρα συνθήκες παραγωγικής επανεκκίνησης. Το Ευρώ για τον κ. Λαπαβίτσα είναι το νόμισμα που ευνοεί το μεγάλο κεφάλαιο και τις πλουσιότερες τάξεις, όχι όμως τις φτωχότερες. Η επαναφορά της δραχμής είναι η επιστροφή στο εθνικό νόμισμα, θα πρέπει να είναι αποδεχτό από όλους, «στην Ελλάδα της δραχμής μεγάλωσαν οι γονείς σου κι εσύ».

Εδώ μπορεί να παρατηρηθεί στον κ. Λαπαβίτσα ότι το νόμισμα μιας χώρας δεν κάνει τη διαφορά, ούτε φέρνει από μόνο του την εθνική κυριαρχία Το εθνικό νόμισμα δεν κάνει διαφορά, ούτε έφερε την ανάπτυξη σε γειτονικές με την Ελλάδα χώρες, όπως είναι η Αίγυπτος, η Βουλγαρία, η Ρουμανία, κλπ. Η Ελλάδα της δραχμής δεν ήταν καθόλου μια ιδεώδης περίοδος. Τα χαρακτηριστικά της ήταν η μιζέρια, ο πληθωρισμός, η ανεργία, το μικρό μεροκάματο, η μαζική μετανάστευση των δεκατιών 1950, 1960 και 1970. Και τώρα, σε μια χώρα που βρίσκεται σε κατάσταση χρεοκοπίας και υποφέρει από χρόνια ύφεση, ένα νέο νόμισμα, που η αξία του θα καθορίζεται από τις βραχυπρόθεσμες ανάγκες της κυβέρνησης της ημέρας, θα φέρει πληθωρισμό, όπως γινόταν τότε με τη υποτίμηση και τη συχνή διολίσθηση της δραχμής.

Είναι σημαντικό να εξετάσουμε ποιοι μπορεί να ωφεληθούν και ποιοι να ζημιωθούν με την υιοθεσία των απόψεων του λόμπι της δραχμής. Αναμφισβήτα θα ωφεληθούν αυτοί που φρόντισαν να βγάλουν τα χρήματά τους εκτός Ελλάδας και που δεν είναι οι φτωχοί. Οι φτωχές τάξεις θα υποφέρουν περισσότερο από τις συνέπειες του πληθωρισμού. Το Ευρώ, στην πραγματικότητα, προστατεύει τα φτωχά στρώματα γιατί προστατεύει την αξία των χρημάτων τους από τον πληθωρισμό, έστω κι αν έχουν λίγα χρήματα στην τράπεζα ή στο στρώμα. Θυμάμαι, στο σημείο αυτό, όταν το 1995 είχα επισκεφτεί την Κωνσταντινούπολη, όταν η Τουρκία βρισκόταν σε υψηλό πληθωρισμό. ΄Οταν πήρα το ταξί από το ξενοδοχείο για το αεροδρόμιο είχα μερικά χαρτονομίσματα που αποτελούσαν το τελευταίο μου εκατομμύριο τουρκικών λιρών. Το ταξίμετρο ανέβαινε συνέχεια και άρχισα ν’ ανησυχώ ότι θα υπερέβαινε το εκατομμύριο και δεν θα είχα να πληρώσω τον ταξιτζή. ΄Οταν φτάσαμε στο αεροδρόμιο το ταξίμετρο έδειχνε ευτυχώς 942.000 λίρες, (γύρω στα 20-25 δολάρια). ΄Εβγαλα με ανακούφιση και έδωσα στον ταξιτζή – έναν φαλακρό γέρο με τεράστιες μουστάκες – όλα τα τελευταία μου τουρκικά χαρτονομίσματα, ένα εκατομμύριο τουρκικές λίρες. Κι αυτός με αγκάλιασε και με ασπάστηκε και από τις δυο παριές. Γιατί; Γιατί του έδωσα ένα μικρό φιλοδώρημα, μολονότι ήταν λιγότερο από 50 σεντ. Την ίδια περίοδο που στην Τουρκία ο πληθωρισμός ήταν 50 – 60% και παραπάνω, οι τουρκικές τράπεζες έδιναν τόκο 30 και 40%. Μερικοί Τούρκοι από τη Θράκη έπαιρναν τα χρήματά τους στην Τουρκία για να δρέψουν τους μεγαλύτερους τόκους, Το αποτέλεσμα ήταν ότι πήραν περισσότερες τουρκικές λίρες αλλά έχασαν την αξία των χρημάτων τους. Και ποιες ήταν οι μακροπρόθεσμες πολιτικές συνέπειες εκείνης της κρίσης και του υψηλού πληθωρισμού; Τα κόμματα και το πολιτικό προσωπικό της τότε Τουρκίας σχεδόν εξαφανίστηκαν και η εμφάνιση του Ερντογάν.

Μια επάνοδο στη δραχμή δεν θα είναι χωρίς πληθωριστικά φαινόμενα και υψηλά επιτόκια, όπως γινόταν παλιότερα. Θα σήμαινε την πραγματική είσοδο της χώρας στην ανεξέλεγκτη χρεοκοπία. Το λόμπι της δραχμής θα βλάψει εκείνους που τυχόν θα πληρώνονται με πληθωριστικές δραχμές. Ο κ. Λαπαβίτσας μίλησε επίσης για τον «υπάρχοντα στόκο», τα υπάρχοντα χρήματα που πιθανόν θα ζημιωθούν από τον πληθωρισμό αλλά τόνισε θα δημιουργηθεί καινούργιος εθνικός στόκος, καινούργιο εθνικό κεφάλαιο. Πώς θα το εξηγούσε αυτό σε κάποιον που είχε 10.000 ευρώ στην τράπεζα και τώρα αναγκαστικά θα έχουν μετατραπεί, για παράδειγμα, σε 10.000 δραχμές αλλά δεν θα γνωρίζει πόσα ευρώ θ’ αγοραζουν οι δραχμές του σε έξι μήνες ή σε ένα χρόνο; Πώς θα το εξηγούσε αυτό στους συνταξιούχους που στηρίζονται στις λίγες οικονομίες τους;

Η επαναφορά στη δραχμή, δεδομένης της αστάθειας που η κρίση έχει φέρει στο εκλογικό σώμα που ελπίζοντας σε κάποια λύση, εύκολα μετακινήθηκε τα τελευταία λίγα χρόνια από το ΠΑΣΟΚ στη Νέα Δημοκρατία και από εκεί στο ΣΥΡΙΖΑ και τώρα, όπως δείχνουν οι δημοσκοπήσεις, πάλι προς τη Νέα Δημοκρατία, δεν μπορεί να αποκλείεται. Οι κυβερνήσεις αλλάζουν εύκολα, όχι όμως και τα αδιέξοδα. ΄Ισως, η επιστροφή στη δραχμή να φανεί σε πολλούς μια λύση και να πραγματοποιηθεί. Εξάλου ο Σόιμπλε αυτό είναι που είχε προτείνει. Η δραχμή, σ’ αυτή την περίπτωση, θα βοηθούσε περισσότερο στην ελευθερία δημοσιονομικών μέτρων αλλά θα έχει επίσης τρομερές συνέπειες οι οποίες θα πρέπει να συζητηθούν και να είναι γνωστές εκ των προτέρων. Ενα ερώτημα μιας τέτοιας επανόδου στη δραχμή είναι ποιος θα χειριστεί τη νέα ελληνική νομισματική πολιτική; Ο κ. Βαρουφάκης; Ο κ. Λαφαζάνης; Η κα Ραχήλ Μακρή; Η κα Ζωή Κωνσταντοπούλου; Η ιστορία του παρελθόντος τους μόνο ανησυχία μπορεί να προκαλεί. Στην πολιτική συχνά διάφοροι οπαδοί ιδεολογιών του βιβλίου μαθαίνουν κουρείς στο κεφάλι του κασίδη. Η εθνική κυριαρχία δεν εξαρτάται από το νόμισμα. Είναι, κυρίως, συνάρτηση μιας υγιούς και ισχυρής οικονομίας και της αποφασιστικότητας να αντιμετωπιστούν οι αντιξοότητες.

Υπάρχουν κι άλλα σημεία της ομιλίας Λαπαβίτσα που ο χώρος δεν επιτρέπει σήμερα τη συζήτησή τους. Ελπίζουμε να το κάνουμε σε κάποιο άλλο σημείωμα.

• Ο Δρ Χρήστος Ν. Φίφης είναι επίτιμος ερευνητής στη Σχολή Ανθρωπιστικών Σπουδών και Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου La Trobe
• Drymon9@gmail.com – ΜΕΛΒΟΥΡΝΗ 
• http://www.greektribune.com.au/greek.htm – Παροικιακό Βήμα