“Θρίλερ για τα εφεδρικά με προοπτική συμβιβασμού”

Στον αέρα είναι το κλείσιμο της αξιολόγησης, παρότι όλες οι ενδείξεις οδηγούν στην εκτίμηση πως το σενάριο του ναυαγίου και της προκήρυξης εκλογών είναι μειοψηφικό.

• Πρώτο Θέμα – του Σταύρου Λυγερού

Τόσο η Αθήνα όσο και η Ευρωζώνη δεν έχουν συμφέρον να τραβήξουν το σκοινί μέχρι το όριο θραύσης. Ο μεν Τσίπρας, επειδή θέλει να παραμείνει στην εξουσία. Το δε ευρωιερατείο, επειδή δεν θέλει να προσθέσει στα πολλά ανοικτά μέτωπά του και την αναζωπύρωση της ελληνικής κρίσης.

Εκτός αυτού, η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ δεν είναι σήμερα απομονωμένη, όπως ήταν πέρυσι. Η παρέμβαση του Γιούνκερ ήταν και ηχηρή και ξεκάθαρη. Εξέφρασε την κατηγορηματική αντίθεσή του με τη νομοθέτηση εφεδρικών μέτρων, χαρακτήρισε τις απαιτήσεις του ΔΝΤ παράλογες και τον ρόλο του ενίοτε υπονομευτικό για την Ευρωζώνη. Κατέληξε, υπογραμμίζοντας ότι κανένα ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δεν θα δεχόταν να ψηφίσει τέτοια μέτρα.

Η παρέμβαση του προέδρου της Κομισιόν ήταν τόσο έντονη όχι μόνο επειδή θεωρεί υπερβολική την πίεση που ασκείται στην Ελλάδα, αλλά κυρίως επειδή το ΔΝΤ εμμέσως πλην σαφώς αμφισβητεί την αξιοπιστία της Eurostat. Όπως είπε στο “Θέμα” κοινοτική πηγή, «αυτό συνιστά casus belli (αιτία πολέμου) για τον Γιούνκερ, αλλά και συνολικά για τη γραφειοκρατία των Βρυξελλών. Με την αλαζονεία της η Λαγκάρντ προσέφερε στον Τσίπρα έναν πολύτιμο σύμμαχο».

Κατά γενική ομολογία, το ΔΝΤ έχει υπερβεί τα όρια. Εκμεταλλευόμενο το γεγονός ότι η Μέρκελ έχει καταστήσει τη συμμετοχή στο ελληνικό πρόγραμμα ένα είδος δόγματος, θέτει εκβιαστικούς όρους. Όσο, μάλιστα, η συζήτηση δεν φθάνει στο επίμαχο θέμα της ελάφρυνσης του ελληνικού χρέους, το Ταμείο συμπορεύεται με τον Σόιμπλε.

Όπως είχαμε αποκαλύψει την περασμένη Κυριακή, ήταν ο Γερμνςό υπουργός Οικονομικών που –κατόπιν παρασκηνιακής συνεννόησης με τη Λαγκάρντ– είχε προτείνει τη νομοθέτηση των εφεδρικών μέτρων ύψους 3,6 δισ ως κοινή γραμμή των δανειστών έναντι της Αθήνας. Ήταν, επίσης, αυτός που ουσιαστικά μετέτρεψε την άτυπη συμφωνία των δανειστών στην Ουάσιγκτον σε απόφαση του Eurogroup. Είναι, τέλος, αυτός που απέκλεισε με ένα δημόσιο κατηγορηματικό “όχι” το ενδεχόμενο σύγκλησης έκτακτης συνόδου κορυφής για την υπέρβαση του αδιεξόδου, παρότι θεσμικά είναι αναρμόδιος να κρίνει εάν θα συγκληθεί ή όχι σύνοδος κορυφής.

Όλα τα παραπάνω διαψεύδουν για μία ακόμα φορά τη θεωρία πως η διαφωνία είναι μεταξύ του ΔΝΤ και των Ευρωπαίων. Στην πραγματικότητα, υπάρχει διχασμός των Ευρωπαίων. Η υπό τον Σόιμπλε σκληροπυρηνική πτέρυγά τους έχει συμμαχήσει με το δίδυμο Λαγκάρντ-Τόμσεν στο ζήτημα των δημοσιονομικών μέτρων. Και προς το παρόν αυτά είναι στο τραπέζι.

Στην αντίπερα όχθη δεν είναι μόνο ο Γιούνκερ. Ο επικεφαλής της σοσιαλιστικής ομάδας στο Ευρωκοινοβούλιο Πιτέλα εξέφρασε την αντίθεσή του στη νομοθέτηση εφεδρικών μέτρων και τόνισε ότι «δεν πρέπει να αφήσουμε τα γεράκια να σκοτώσουν την Ελλάδα». Από την πλευρά του, ο Γκουαλτιέρι (πρόεδρος της ομάδας εργασίας του Ευρωκοινοβουλίου για την παρακολούθηση του ελληνικού προγράμματος) δήλωσε ότι δυσκολεύεται να κατανοήσει τις απαιτήσεις του ΔΝΤ και τάχθηκε εναντίον των εφεδρικών μέτρων.

Προφανώς, παράγοντες όπως ο Πιτέλα και ο Γκουαλτιέρι δεν βρίσκονται στο κέντρο λήψης αποφάσεων. Από την άλλη πλευρά, όμως, είναι παίκτες στο πολιτικό πλαίσιο της ΕΕ και με αυτή την έννοια διαμορφώνουν κλίμα. Σύμφωνα με αξιόπιστες πληροφορίες, άλλωστε, έχουν δημιουργηθεί ρήγματα στην παντοκρατορία του Σόιμπλε και στο Eurogroup. Στην προηγούμενη σύνοδό του, ο Τσακαλώτος δεν ήταν μόνος. Η ελληνική πρόταση για έναν μηχανισμό αυτόματης δημοσιονομικής διόρθωσης συνάντησε θετική υποδοχή από τον Γάλλο, τον Ιταλό και τον Πορτογάλο υπουργό Οικονομικών.

Η Αθήνα προτείνει συγκεκριμένα να ενεργοποιείται αυτομάτως ένας “κόφτης” στις δημόσιες δαπάνες, ώστε να καλύπτεται το κενό που θα προκύψει εάν υπάρξει απόκλιση από τους στόχους. Η ύπαρξη απόκλισης και το μέγεθός της θα πιστοποιείται από την Eurostat στην ετήσια έκθεσή της κάθε Απρίλιο για τα δημοσιονομικά στοιχεία της Ελλάδας.

Οι δανειστές απαιτούν τριμηνιαίους ελέγχους που να συνδέονται με τις δόσεις και όλα δείχνουν πως η κυβέρνηση θα κάνει πίσω σ’ αυτό. Σύμφωνα με την ελληνική πρόταση, πάντως, ο υπουργός Οικονομικών θα μπορεί να εξαιρεί κάποιους κωδικούς του προϋπολογισμού από την οριζόντια περικοπή, αλλά θα είναι υποχρεωμένος η συνολική περικοπή να καλύπτει το δημοσιονομικό κενό.

Η κυβέρνηση θεωρεί πως η πρότασή της ανταποκρίνεται στις προδιαγραφές του Eurogroup, επειδή ο μηχανισμός που προτείνει είναι αντικειμενικός, αξιόπιστος, ενεργοποιείται αυτόματα και μπορεί να νομοθετηθεί. Ανταποκρίνεται και με το παραπάνω, μάλιστα, στην πρόβλεψη του 3^ου Μνημονίου για την περίπτωση που προκύψει απόκλιση.

Στη συνάντηση του αναπληρωτή υπουργού Οικονομικών Χουλιαράκη και του διευθυντή του πρωθυπουργικού γραφείου Τζανακόπουλου με τους θεσμούς το απόγευμα της περασμένης Τετάρτης, οι Ευρωπαίοι έθεσαν ερωτήματα και ζήτησαν διευκρινίσεις για την ελληνική πρόταση, αποφεύγοντας να εκφράσουν αντιρρήσεις. Ήταν σαφές πως η διαπραγμάτευση για τα εφεδρικά μέτρα θα γίνει σε υψηλότερο επίπεδο.

Προς το παρόν, πάντως, το ΔΝΤ τηρεί άκαμπτη στάση. Επιμένει στην απαίτησή του να νομοθετηθούν τα συγκεκριμένα εφεδρικά μέτρα που το ίδιο έχει επιλέξει, κυρίως την επιβολή πρόσθετων περικοπών σε μισθούς και συντάξεις. Εκτός αυτού, απαιτεί να έχει συμμετοχή και αποφασιστικό λόγο στον έλεγχο των δημοσιονομικών στοιχείων της Ελλάδας.

Μπορεί η κυβέρνηση σε κάθε ευκαιρία να ρίχνει βολές εναντίον του Ταμείου, αλλά έσπευσε να το υπερασπιστεί ο Αμερικανός υφυπουργός Οικονομικών Σιτς ενώπιον επιτροπής του Κογκρέσου. Ζήτησε από την Ελλάδα να εφαρμόσει τις μεταρρυθμίσεις, δηλαδή τα μέτρα του διδύμου Λαγκάρντ-Τόμσεν. Έφθασε να μιλήσει, μάλιστα, και για αναθεώρηση της συμφωνίας του περασμένου καλοκαιριού. Παραλλήλως, ζήτησε από τους Ευρωπαίους να προχωρήσουν σε ελάφρυνση του ελληνικού χρέους.

Είναι αληθές ότι η Ουάσιγκτον επιμένει στην ελάφρυνση του ελληνικού χρέους. Ταυτοχρόνως, όμως, πιέζει την Αθήνα, έστω και με τη γενική ρητορική περί μεταρρυθμίσεων, να αποδεχθεί τις απαιτήσεις του ΔΝΤ. Τη θέση αυτή έχει επανειλημμένως εκφράσει στον Τσίπρα και ο Αμερικανός υπουργός Οικονομικών Λιού.

Η άρνηση του Ντάισελμπλουμ να συγκαλέσει το Eurogroup τη Μεγάλη Πέμπτη με το επιχείρημα πως δεν είχε επιτευχθεί η αναγκαία πρόοδος στις διαπραγματεύσεις θεωρήθηκε από το μέγαρο Μαξίμου σημάδι πως οι δανειστές επιχειρούν να ροκανίσουν τον χρόνο. Μπορεί προς το παρόν να μην υπάρχει οξύ πρόβλημα ρευστότητας, αλλά είναι ενδεικτικό πως η κυβέρνηση φροντίζει να συγκεντρώνει αποθεματικά.

Για να εκβιάσει τα πράγματα, ο Τσίπρας είχε τηλεφωνική επικοινωνία με τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Του έθεσε θέμα έκτακτης συνόδου κορυφής, με σκοπό να λύσουν οι ηγέτες το πρόβλημα που αποφεύγει να λύσει το Eurogroup. Ο Τουσκ  ζήτησε από τον Έλληνα πρωθυπουργό να του δώσει χρόνο πριν υποβάλει επίσημο σχετικό αίτημα. Έσπευσε, μάλιστα, να δηλώσει πως το Eurogroup πρέπει να συγκληθεί τις επόμενες ημέρες και όχι τις επόμενες εβδομάδες.

Αποτέλεσμα των διεργασιών στους κόλπους του ευρωιερατείου ήταν η δήλωση Ντάισελμπλουμ το βράδυ της περασμένης Τετάρτης πως το Eurogroup θα συγκληθεί την επόμενη εβδομάδα ή το αργότερο τη μεθεπόμενη. Σε νεώτερη δήλωσή του εκτίμησε πως η συμφωνία για τα επικουρικά μέτρα θα κλείσει εντός δύο εβδομάδων και πως ο χρόνος αυτός θα χρησιμοποιηθεί και για τη συζήτηση της αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους.

Η διαπραγμάτευση και για τα εφεδρικά μέτρα και για την αναδιάρθρωση του χρέους θα γίνει απευθείας στο επίπεδο των υπουργών Οικονομικών. Η αποστολή του Κουαρτέτου είναι να ολοκληρώσει τη διαπραγμάτευση για το πακέτο των 5,4 δισ. Αυτό σημαίνει πως η επόμενη σύνοδος του Eurogroup θα είναι διπλά κρίσιμη.

Το κλίμα, πάντως, που επικρατεί στα κέντρα αποφάσεων είναι πως το ενδεχόμενο ναυαγίου συγκεντρώνει αμελητέες πιθανότητες. Ο αρμόδιος επίτροπος Μοσχοβισί μίλησε για επικείμενη συμφωνία. Το ίδιο και ο Γερμανός υφυπουργός Οικονομικών Σπαν.

Στην Αθήνα, πάντως, δεν εφησυχάζουν. Την Πέμπτη το μεσημέρι ο πρωθυπουργός είχε σύσκεψη με τους Τσακαλώτο και Σταθάκη, αφενός για το κλείσιμο και των τελευταίων εκκρεμοτήτων στη διαπραγμάτευση για το πακέτο των 5,4 δισ, αφετέρου για να αποφασισθεί ο τρόπος χειρισμού της υπόθεσης των εφεδρικών μέτρων.

Ο δεύτερος λόγος ανησυχίας στο μέγαρο Μαξίμου είναι τα μηνύματα που έρχονται για τη μέχρι τώρα αδιαλλαξία όχι μόνο του ΔΝΤ, αλλά και του Σόιμπλε. Κοινοτική πηγή είπε στο “Θέμα” πως το πραγματικό πρόβλημα του Γερμανού υπουργού Οικονομικών δεν είναι εάν ο μηχανισμός δημοσιονομικής διόρθωσης θα είναι έτσι ή αλλιώς. Το πρόβλημά του είναι πως δεν θέλει να έλθει τώρα στο Eurogroup το ζήτημα της ελάφρυνσης του χρέους.

Στις συζητήσεις που είχαν οι δανειστές στο περιθώριο της εαρινής συνόδου του ΔΝΤ στην Ουάσιγκτον, είχε πει ξεκάθαρα πως δεν πρόκειται να πάει στη Μπούντεστανγκ τέτοιο νομοσχέδιο πριν τις γερμανικές εκλογές του 2017. Αυτός είναι ο λόγος που ο ESM (Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας), όπως έχουμε επανειλημμένως γράψει, επεξεργάζεται σενάρια για την αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους, τα οποία να μη χρειάζεται να περάσουν από τα εθνικά Κοινοβούλια.

Η κυβέρνηση φοβάται μήπως η αδυναμία των Ευρωπαίων να τα βρουν μεταξύ τους τροφοδοτήσει την αδιαλλαξία του ΔΝΤ και καθυστερήσει το κλείσιμο της αξιολόγησης. Ο χρόνος τρέχει και δεν είναι διατεθειμένοι να αφήσουν τα πράγματα να τραβήξουν πέρα από τις δύο εβδομάδες. Γι’ αυτό και κρατούν ανοικτό το ενδεχόμενο να υποβάλουν επίσημη αίτημα για σύγκληση έκτακτης συνόδου κορυφής. Είναι ένας τρόπος να πιέσουν για να προσδιορισθεί ημερομηνία σύγκλησης του Eurogroup.